Bir Eğitim Aracı Olarak İnternet

Yrd.Doç.Dr. Sadegül AKBABA ALTUN(*)

Dr.Arif ALTUN(**)

I- İnternet ve Eğitim

En genel tanımı ile İnternet, dünya çapında bilgisayarların birbiri ile bağlandığı ağ olarak tanımlanabilir. Boldt, Gustafson ve Johnson (1995)’a göre İnternet, öğrencilerin öğrenme alışkanlıklarını ve deneyimlerini zenginleştirmek için kullanabilecekleri mükemmel bir araçtır (1). Bu aracın kullanılmasında ilk hedef, öğrencileri İnternet ile tanıştırıp, onların dünya çapında oluşturulmuş bu ağın bir parçası olma tutumlarını kazanmalarına yardımcı olmaktır. Daha ileri seviyelerde ise, bu ağ içerisinde, öğrencilerin proje tabanlı çalışma ortamlarından etkin bir şekilde faydalanmalarını sağlamaktır. Bu projelerin seçimi ve sınıf içerisinde uygulanmasında ise İnternet’in öğrenme sürecinde bir araç olarak düşünüldüğü devamlı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu bağlamda, İnternet’in okullarda kullanılmasının öğrencilere aşağıdaki kazanımları sağlayacağı düşünülmektedir:

* İnternet, bireylere bilgileri karşılıklı paylaşma ortamı yaratır ve diğer kullanıcılar ile fikirlerini tartışma olanağı sunar.

* İnternet, belli bir öğrenci ve öğretmen grubuna, ortak ilgi alanları çerçevesinde farklı bölgelerdeki insanlarla iletişim olanağı sağlar.

* İnternet, öğrencilere kendi kendilerine dünya çapındaki bu ağ üzerinde arama ve araştırma yapma becerileri kazandırır. Uygun tekniklerle bu kazanımlar erişilen bilgileri etkin kullanma davranışlarına da dönüştürülebilir.

Wilson ve Marsh II (1995) İnternete erişimin öğrencilere kazandıracağı iki önemli girdiye dikkat çeker (2). Bunlardan ilki, öğrencilerin İnternet’i iletişim, araştırma yapma, bilgiye ulaşma ve paylaşma becerileridir. Yazarlar, bu becerileri etkin kullanan bireylerin veya bu becerileri kullanma yönünde motive edilen bireylerin kendilerini mezuniyet sonrası bilgi-merkezli teknolojik bir ortama daha avantajlı hazırlayacaklarını savunurlar. Bu durumda İnternet öğrencilere, birer öğrenci birey olarak yapıcı bir rol yükler ve her öğrenci birer araştırmacı, iletişimci ve beraber çalışmaya istekli bireyler olarak, kendi bilgi kümelerini kendileri oluştururlar. Diğer önemli girdi ise, İnternet’e erişimin, sınıf duvarlarının da içinde bulunduğu tüm sınırları kaldırmasıdır. Bu durumda İnternet, öğrencilerin kendi kendileri ile uğraşmalarını ve kendilerini terkedilmiş hissetmelerini önleyecektir. Böylece, öğrencilerin iletişim yönünde özgüven sağlayacakları düşünülmektedir.

Parmley’e göre (1994) ise İnternet sayesinde öğrenciler sınıf içi projeler ile fikirlerini paylaşabilecek, gerekli bilgilere ulaşabilen ve eleştirel düşünce becerilerini kullanabilecek bireyler olarak yetişeceklerdir (3).

Öğrencilerin yanısıra öğretmenler de İnternet’ten etkin bir şekilde faydalanabileceklerdir. Seguin ve Seguin (1995) öğretmenlere, program değişimi, iş imkanları ilanı ve bunlardan faydalanmak, yardım fonları oluşturmak veya yardım fonları bulmak, kendi aralarında eşzamanlı veya eşzamansız konferanslar düzenlemek, kendilerinin veya öğrencilerin yaptıkları çalışmaları yayınlamak yönünde faydalanabileceklerini önermektedir (4). Buna ilaveten, hazırlanacak veritabanları üzerinden ders planları, aktiviteler vb. çalışmalar daha geniş bir öğretmen kullanıcı kitlesi ile etkin bir biçimde kullanılabilecektir.

İnternet verilere kolay ulaşma imkanı da sağlamaktadır. Clemmit (1996)’e göre, İnternet fen bilgisi ve sosyal bilgisi öğretimi için, erişimi kolay, oldukça geniş bir perspektifde bilgiye erişim sağlamaktadır (5). Dyril ve Kinnamen (1995) de, internetin öğrencilerle öğretmene başka bir araç ile böylesine kolay ve etkin bir iletişim imkanı sunulamayacağını iddia ederek, böylesi bir uygulama ile öğrenci-öğretmen ilişkilerinde gerçek yaşama uygun modeller sunabileceğini belirtmektedir (6).

İnternet, okullarda okuma-yazma becerilerinin öğretiminde de etkin bir şekilde kullanılabilir. Örneğin, öğrenciler okudukları bir metni, İnternet üzerinden okudukları parçalar hakkında düşüncelerini paylaşabilirler. Okuma becerilerini geliştirici aktiviteler ile, öğrencilere okudukları hakkında yorum, analiz ve sentez yapma becerileri kazandıracağı gibi, öğrencilerin ilgi alanları hakkında da bilgi sahibi olunabilir.

İnternet’in sınıf içerisinde kullanımının etkilerini araştırdığımızda, aşağıdaki hususlar eğitimin geleceği konusunda bize bir takım bilgiler verebilir;

* Öğrenme ve fikirlerin paylaşımı: Eğitimin temel hedeflerinden birisi fikirlerin öğrenilmesi; İnternet’in ise fikirlerin paylaşımıdır. İnternet’in eğitime girdi olarak katkısının oldukça etkin olduğu düşünülürse, bu ortamda insanların birbirlerinden öğrenme becerilerini geliştireceği düşünülebilir.

* İletişim tam öğrenmeye zemin hazırlar: Bir konunun gerçek hayatla kurulan bağlantısı, öğrencilerin o konuyu tam öğrenmelerinde önemli katkı sağlar. Gerçek hayat ile öğrenme alanları arasındaki bu bağ ise iletişim ile olur. İnternet böyle bir iletişim için önemli bir araçtır. Yabancı dil olarak, bir öğrencinin İngilizce öğrendiğini düşünelim. İnternet üzerinden, o dilde yazılmış dergileri okuyabilir, İngilizce yazışmak için kendisine arkadaş bulabilir; ve İngiliz tarihi ve kültürü hakkında bilgi edinip kendi kültür ve değerlerini paylaşma ortamı bulabilir. Tüm bu konularda, öğrenci öğrenme ortamı içerisinde gerçek yaşamdan kesitler de kullanarak tam öğrenme süreci içerisinde eğitim alma fırsatını yakalar.

* Kendi kendine öğrenmeye hazır öğrenciler özgüveni olan öğretmenler isterler:

Eğitimin etkisi bazı alanlarda oldukça belirgindir. Özellikle İnternet üzerinde oldukça geniş bilgiye ulaşan öğrenciler, fiziksel olarak okul içerisinde ve okul dışında ulaşamayacakları kaynaklara erişim imkanı bulacaklardır.

Etkin ve kendi kendine öğrenmeye hazır öğrenciler, bazı durumlarda kendi öğretmenlerinden daha fazla bilen durumuna geçebileceklerdir. Bu durumda, öğretmenlerin kendilerini bu durumlara karşı hazırlamaları gerekmektedir. Ayrıca, kendi özgüvenlerini kaybetmeden, öğrencileri devamlı öğrenmeye teşvik edici bir tutum içerisinde bulunmalıdırlar. Bu durumda, öğretim kavramı bir takım bilgilerin aktarımı olmaktan çok, öğrenmeyi öğretme olarak yeniden tanımlanacaktır.

* Ders kitapları bazen yanılabilir: Öğrenciler araştırdıkça, bazı sorulara birden fazla doğru cevabın bulunduğunu keşfedeceklerdir. İnternet, bu durumda kendilerine bir çok görüş açısı sunacağından, öğrenciler farklı yorumlarla tanışacaktır. Bu süreç içerisinde, öğrenciler ileri düşünme becerilerini geliştirebilecek olup, bu süreç içerisinde analiz ve sentez yapma becerileri oldukça önem kazanacaktır.

II- İnternet’in Sınıflarda Eğitim Aracı Olarak Kullanım Uygulamaları

Bu bölümde İnternet’in sınıflarda eğitim aracı olarak kullanımında en çok kullanılan uygulamalardan örnekler sunulup, bu uygulamaların sağladığı olanaklar tartışılacaktır.

a) Etkileşimli (Öğretici-bilgi aktarıcı) ortam: Testler, formlar, veritabanları

Bu tür uygulamalar oldukça detaylı ve planlı bir tasarım gerektirir. Bu tür uygulamaların bir avantajı ise formların veya testlerin omurgasının bir defa hazırlanması ile değişik zamanlarda, değişik ortamlara adapte edilmesi oldukça kolay olacaktır. Böylece, değişik yerlerde kullanılacak olan bu tür uygulamalar, sunulan eğitime çeşitlilik katacaktır. Bu tür uygulamalar ise eşzamansız uzaktan eğitimin avantajlarını öğrencilere sunacak, öğrenciler günün istedikleri vaktinde, dünyanın herhangi bir yerinden bu ortama ulaşabileceklerdir.

Eğitimciler, bu uygulamalar sayesinde, öğrencinin ihtiyaçlarını ve performanslarını tespit edip, bu ihtiyaç ve performansları temel alarak etkileşimli öğrenci profilleri geliştirebilirler. Bunun bir örneği olarak, öğrenci derslere değişik zamanlarda katıldığı zaman, onlara kaldığı yerden devam edebilme; sunulan testlerde eksik olan alanlara doğrudan erişim fırsatı sunabilme, gibi aktiviteler düşünülebilir.

b) Sanal Dershane: List-serv, tartışma odaları, mesaj panoları

List-servler, elektronik metin ortamında sanal dershane uygulamalarından birisidir. Bu ortamda, elektronik posta uygulamaları ve ses, grafik, 3 boyutlu uygulamalar ve form-tabanlı anket uygulamaları düşünülebilir.

* Süreç: Elektronik posta, öğretmen-öğrenci veya öğrenci-öğrenci arasında bir iletişim kanalı sunar.

* İçerik/Tartışma: WWW ortamında formal sınıf içeriği sunulur. Söz konusu haftada veya konuda öğretim elemanının sunduğu bilgi ve ilişkili bilgiler tartışma içeriğini oluşturur. List-servler öğrencilere bu konuları tartışma, okunulan konulara karşılık verebilme, açıklanmasını istedikleri konularda daha fazla bilgi isteyebilecekleri bir ortam olanağı sunar.

* Öğrenci ödevleri: Sınıf list-serv ü aynı zamanda öğrencilere verilen ödevlerin sınıf öğretmeni ve diğer sınıf öğrencileri tarafından okunmasına olanak verir.

Tartışma (Sohbet) Odaları ise daha formal yapıda olan list-serv lara nazaran daha az formal yapıya sahiptir. Tartışma odalarında, belirlenen konular çerçevesinde, eşzamanlı ses, sesli görüntü veya metin tabanlı olarak eşzamanlı veya eşzamansız olarak düzenlenebilir. Bu alanlarda öğrenciler ders öğretmeni ve ders arkadaşları ile belirlenen konular üzerinde sohbet ortamı bulabileceklerdir.

c) Proje-tabanlı eğitim:

İnternet, yapısı gereği, inanılmaz derecede fazla sayıda ve değişik konularda bir bilgi bankası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu özelliğinden faydalanarak, öğrenciler kontrollü, bağımsız projeler hazırlayabilirler. Bu tür uygulamalar, yüz yüze eğitimde oldukça sıkça kullanılmaya başlanmış olup, internet üzerinden yapılacak eğitimde de önemli bir yer tutacaktır. Nitelik açısından tartışılmaya açık bir çok yönü olmasına karşın, bu tür uygulamaların etkili kullanımı değişik araştırma sorularına da konu olabilecek yapıdadır.

d) Olay-tabanlı Eğitim

İnternet, siber ortamda gerçekleştirilen olayları bilgisayarımıza taşıyarak uzaklık kavramını yeniden tartışmaya açıyor. Özellikle sanat ve bilim alanında oldukça etkin kullanım alanı bulunan bu tür uygulamalar, öğrencilere dünyanın değişik bölgelerinde gerçekleştirilen olaylara eşzamanlı veya eşzamansız katılma ortamı sağlayacaktır. Örneğin, bir müzenin on-line olarak gezilmesi, bir uzay aracının uzaya fırlatılışının gözlemlenmesi, bir müzisyenin verdiği konseri izleyebilme gibi.

Hazırlanan ders programına bu tür olayların ve siber gezilerin eklenmesi, anlamlı öğrenme ortamı yaratacağı gibi, öğrencilerin dünyanın değişik bölgelerinde yaşıtları ile etkileşimini de başlatmış olacaktır.

III. İnternet Üzerinde Düşünülmesi Gereken Konular ve Sorunlar

İnternet’in sınıf içinde kullanılmasının ötesinde daha geniş bir pencereden bakıldığında, internet kullanımının getirdiği önemli sorunlar ve konular bulunmaktadır. Aşağıda bu konu ve sorunlar ele alınmıştır.

* İnternet’e sahip olanlar ve olmayanlar: Yeni sunulan teknoloji ile karşılaşıldığında sorulacak en önemli sorulardan birisi, bu teknolojinin KİM İÇİN sorusudur. Bilgisayarlar, sadece zengin insanlara, zengin insanların çocuklarını gönderdiği okullar da mı bulunmalıdır? Bu noktada, kimin sahip olması kimin sahip olmaması arasındaki fark azaltılacak, böylece bilgi herkese ulaşmış olacaktır. Bu da eğitim de eşitliği perçinleyecektir. Ancak, burada diğer önemli bir nokta da bu imkana sahip olmayan okullarda da bilgiye ulaşmadaki uçurum gittikçe artacaktır.

* Öğretim: Bir an bilgisayarların her yere kurulduğunu varsayalım. Bir sonraki soru ise, bilgisayarları kullanacak öğretmenlerin eğitiminin nasıl yapılacağı sorusudur. Okul, bilgisayarları mevcut programa nasıl entegre edecektir? Yönetim, internet üzerinden görülebilecek olan pornografik sitelere, başka bilgisayarlardan okul ağına yönelik bilgisayar korsanlarına ve ekipman hırsızlığına karşı ne tür önlemler alacaktır? Bu konulara yönelik verilecek eğitimin nasıl olacağı ise oldukça göreli olabilecektir. Öğretmenlerin eğitimi basit bir kelime işlem programının nasıl kullanılacağını öğretmekle sınırlı kalmamalı, bu konular da ciddi bir şekilde ele alınmalıdır.

* Finansman: Şüphesiz, buraya kadar anlattıklarımızın hepsinde ortak sorun olarak finasmanı görüyoruz. Okulların bilgisayar donanımı, sınıf içerisine bir kara tahta koymak veya okul kütüphanesine kitap alıp raflara koymak ile karıştırılmamalıdır.

Bilgisayarların okula alınmasında;

• Düzenli bakım

• Yazılım ihtiyaçlarının karşılanması

• Yazılımların güncelleştirilmesi

• Donanım eklenmesi ve tamiri gibi konular finansman açısından gözönünde bulundurulmalıdır.

Tüm bu sorunlara ve üzerinde düşünülmesi gereken önemli noktalara rağmen, İnternet önümüzde bize birçok fırsatlar sunan önemli bir iletişim aracıdır. Şüphesiz, internetin öğretmenlerin yerini alacağı düşünülmemelidir; ancak, sınıf içerisinde önemli bir araç olarak kullanılması ve bunun nasıl daha etkin bir şekilde kullanılabileceği üzerinde durulmalıdır. Günümüz internetinde istenilen konuda bir çok bilgi bulunmaktadır. Bu bilgilere ulaşım, istenilen bilgilerden ihtiyaca uygun olanlarını belirleme ve bu süreç içerisinde bilgiyi kullanan insan kadar bilgiyi çoğaltan insan yetiştirme konusuna da değinilmelidir.

(*) Abant İzzet Baysal Üniversitesinde Öğretim Üyesi.

(**)Niğde Üniversitesinde Öğretim Elemanı

(1)Boldt, D. J., Gustafson, L. V., & Johnson, J. E.. “The Internet: A curriculum warehouse for social studies teachers”, Social Studies, Sayı 86 , (1995), s. 105-116.

(2) Wilson, E.K., &Marsh II, G.E. “Social studies and the Internet revolutions”, Social Education, Sayı 59, (1995), s. 198-202.

(3)Parmley, D.M. “Move over, superman”, Vocational Educational Journal, Sayı 69, (1994), s. 51.

(4)SeguinA., & Seguin, C. “Window to the world”, Vocational Educational Journal, Sayı 70, (1995), s. 30-33.

(5) Clemmit, S. “Accessible Internet data”, Science Teachers, Sayı 63, (1996), s. 48-50.

(6) Dryl, O.E., & Kinneman, D.E. “Telecommunications: Gainning access to the world”,Classroom Computer Learning, New Technology and Learning, Sayı 16, (1995), s. 22-31.