Fizik Konularının Kavratılmasında Görsel Öğretim Materyallerinin Önemi

MİLLİ EĞİTİM DERGİSİ

Sayı 148

Ekim, Kasım, Aralık 2000

Fizik Konularının Kavratılmasında Görsel Öğretim Materyallerinin Önemi

Doç.Dr. Bahattin DÜZGÜN (*)

Giriş

Öğretim materyalleri, öğrenme sürecinin zihinsel etkinliklerine yardımcı olan gereçler olup, görsel öğretim materyalleri, en genel anlamıyla sözel bilgilerin görsel resimlendirilmeleridir(1). Grafikler, fotoğraflar, kavram haritaları, slâytlar, filmler, bilgisayar ve televizyon ekran görüntüleri vb. bu tür materyallerdendir. Görsel öğretim materyalleri, öğrencinin yönlendirilmesinde, dikkatini toplamasında, analiz ve sentez yapabilmesinde yardımcı olmaktadır. İyi tasarlanmış bir şematik gösterim, sözcüklerin tek başına taşıyamayacağı bir kavrayış sağlamakta ve hatırlamayı kolaylaştırmaktadır (1, 2).

Görsel öğretim materyallerinin, ses ve animasyonla görüntülenmesiyle, daha kalıcı bir öğrenme meydana gelmektedir (1). Öğrenilenlerin, % 83’ü görme, % 11’i işitme, % 3.5’i koklama, % 1.5’i dokunma % 1’i tatma ile sağlanmaktadır (1, 3). Daha önemlisi, işitilenin, % 20-25’i görülüp işitilenin % 60-65’i hatırlanmaktadır.Görme ve işitmenin, öğrenme üzerinde bu orandaki etkisi, görsel materyallerin tasarımını son derece önemli kılmaktadır.İyi tasarlanmış 25-30 s’lik bir televizyon reklâmı, eğitim içısından bir ay sürecek bir öğretim sürecine denk gelebilmektedir(1).

Öğretim materyali geliştirilirken, üzerinde durulması gereken ilk husus tasarımdır. Tasarım, anlamlı bir sıralama için, bilinçli bir şekilde harcanan çaba şeklinde tanımlanmaktadır (1, 4). Öğretim materyali tasarımı ise, geçerli ve önceden kestirilebilen bir öğretim için hem materyallerin hem de görsel-işitsel unsurların öğretim hedeflerine yönelik olarak seçimi, üretimi, kullanımı ve bunlardan etkili şekilde faydalanılması olarak belirtilmektedir(5).

Bu araştırmada, görsel öğretim materyallerinin,Fizik konularının kavratılması üzerine etkisi araştırılarak, elde edilen sonuçların bir değerlendirilmesi yapılmıştır.

Materyal ve Yöntem

Diğer bilim dallarında olduğu gibi,Fizik öğretiminde de uygulanan öğretim yöntemleri ve kullanılan materyaller son derece önemlidir.Uygulanan bazı yöntemler ve kullanılan bazı materyaller kaliteyi ve başarıyı artırırken, diğer bazıları da hem kaliteyi düşürmekte hem de başarıyı (6).

Araştırma yöntemi olarak Bir Örnek Olay(case study) tekniği kullanılmıştır(7,8). Dünya’da yaygın olarak kullanılan bu teknikte, bir örnek seçilerek detaylı bir şekilde aratırılmaktadır (8,9). Bu çalışma bölümümüzde Mekanik ve Termodinamik derslerini alıp başarmış olan öğrencilerden, yüz kişilik bir öğrenci grubu üzerinde, bir örnek olay yaklaşımı kullanılarak yürütülmüştür. Öğrencilere, biri Mekanik diğeri Isı ve Termodinamik dersleriyle ilgili olarak seçilen konuların ve bu konularla ilgili problem çözümlerinin kavratılması amacıyla, klâsik ve karmaşık bağıntılardan uzak, iki diyagram (Şekil 1.a ve b) ve bunların geometrik yorumları verilmiştir.

Görsel öğretim materyallerinin, fizik konularının kavratılması üzerine etkisini tespit için öğrencilere, bir ay sonra ve habersiz olarak, bu iki diyagramla ilgili olarak,

Soru1. 60 m/s hızla gitmekte olan bir trende konduktör, 300 m ilerisinde aynı yönde 10 m/s hızla gitmekte olan başka bir tren görüyor ve frene basıyor.

a. Çarpışmanın olmaması için trene verilmesi gereken ivme ne olmalıdır?

b. Bu zaman içerisinde her tren kaç metre yol alır?

Soru 2. Kütlesi 300 g olan bir pirinç kalorimetre kabı içinde 20oC de 400 g su bulunmaktadır. Buna -10oC de bulunan 20 g buz ve 110oC bulunan 20 g buhar katılırsa, karışımın son sıcaklığı ne olur.

şeklinde iki problem sorulmuş ve önceden kendilerine verilen görsel yöntemle, problemlerin çözümü istenmiştir. Öğrencilerin 76’sı birinci soruyu, 80’i ikinci soruyu, istenilen şekilde ve doğru olarak cevaplamış, öğrencilerden 4’ü birinci soruya, 3’ü ikinci soruya, az bir hata ile, yaklaşık olarak cevap vermiş olup, geri kalan 5 öğrenci ise, problemlere yanlış cevap vermiştir. Öğrencilerin 68’i ise her iki soruyu da doğru olarak cevaplamıştır.

Sonuç ve Tartışma

Sonuçlardan da anlaşılacağı gibi, Görsel Öğretim Materyalleri etkili bir öğretimin temel unsurlarıdır. İyi tasarlanmış görsel bir materyal, onlarca sayfa yazılı metnin verdiği mesajdan fazlasını, hem de daha etkili ve daha kısa zamanda hedefe ulaştırabilir.

Dolayısıyla, hem öğretim elemanları ve hem de öğrencilerimizin, alanları ile ilgili konuları, daha kolay ve kalıcı olarak öğrenmeleri için, görsel okur yazarlığı kavramaları programlanmalıdır. Bunun için,Eğitim Fakültelerinin programlarında görsel okur-yazarlığa yer verilmelidir(1, 6, 9). Eğitim Fakültelerindeki öğretmen adaylarının, bu yetenekleri almaları mutlaka sağlanmalıdır. Cohen and Manion’un(9) belirttiği gibi, fizikteki bilgilerin elde ediliş süreçlerini ve görsel öğretim materyallerinin kullanımını bilmeyen öğretmen adayları ve öğretim elemanlarının, fiziğin doğasını anlamakta büyük güçlüklerle karşılaşacaklarının, fizik derslerini anlamakta zorluk çekeceklerinin ve verecekleri konuları yüzeysel olarak öğretebileceklerinin kaçınılmaz olduğu bilinmektedir.

(*) Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Fizik Eğitimi Bölümü.

(1)R.Kılıç,“Görsel Öğretim Materyalleri Tasarım İlkeleri”, Millî Eğitim Dergisi, Sayı 136, 1997, s.74.

(2)C.G. Gentry, Introduction to Instructional Development:Process and Tecnuques, Wadsworth Publihing Company, Belmont, California, 94002, 1994, s.88.

(3)D.Festo, Learning Materials, Festo GmbH, Hamburg,Almanya, 1994, s.35.

(4)S. Diemond, Inside Desing:Creating Your Environment Canfield Press. San Frasisco, 1997, s.125.

(5)L. Setterthwaite, Instructionla Media:Materials Producton and Utilization. Kendal/Hunt Publishing Company, 2460.Karper Boullevard P.O Box.539 Dubuque, Iowa 52004-0539. 1990. s.25.

(6)B.Düzgün, “Fizik Eğitiminde Öğretim Yöntemlerinin Önemi”,II.Ulusal Eğitim Sempozyumu, 18-20 Eylül 1996, M.Ü.Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.

(7)A.P.Ayas, “Lise-I Kimya Öğrencilerinin Maddenin Tanecikli Yapısı Kavramını Anlama Seviyelerine İlişkin Bir Çalışma”, II.Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, ODTÜ, Eğitim Fakültesi, Eylül, 1995.

(8)S.Çebni, Y.Özbay, A.P. Ayas, “Eğitim Araştırmalarında Kullanılan Metodlar Üzerine Tartışma”, Akademik Yorum,Sayı 6, 1994, s.41.

(9)L. Cohen and L.Manion, Research Methods inEducation, Croon Helm Ltd., Beckenham, 1989.