MİLLİ EĞİTİM DERGİSİ

Sayı 149

Ocak, Şubat, Mart 2001

Lise Öğrencilerinin Işık Hakkındaki Yanlış Kavramları

Prof.Dr. Erdoğan BÜYÜKKASAP(*)

Prof.Dr.Bahattin DÜZGÜN(**)

Doç.Dr. Mehmet ERTUĞRUL(***)

ÖZET

Lise ve Sağlık Meslek Lisesi öğrencilerinin ışık hakkındaki yanlış kavramları araştırıldı. Yanlış kavramları ortaya çıkartmak için hazırlanan soruları içeren anket, 9, 10, 11 ve Sağlık Meslek Lisesi 1, 4 sınıflarına uygulandı. Öğrencilerin ışık hakkında bazı yanlış kavramlara sahip oldukları ve bunları değiştirmede tutucu davrandıkları tespit edildi. Yanlış kavramların ortaya çıkartılarak düzeltilmesi için, konular işlenirken izlenmesi gereken yollar tartışıldı.

GİRİŞ

Öğrenciler küçük yaşlarda, dünyayı kendi deneyimleri ile tanıyarak; zihinlerinde gerçek bilimsel düşüncelerden farklı bir düşünce süreci oluştururlar. Çocukların; bütün varlıkların ruh taşıdığına inanma; çevrelerinde olayları kendi düşündükleri şekilde kabul etme gibi farklı duygu ve sezgilerine dayalı olarak, zihinlerinde oluşturdukları bu düşüncelere “Çocukların Bilimi” adı verilir. “Çocukların Bilimi”ndeki, nesnelere ve olaylara ait kavramlara “Yanlış Kavramlar” adı verilir. Öğrenciler, fizikte özellikle ışık, ısı, hareket, maddenin yapısı ve enerji konularında bir çok yanlış kavramlara sahiptirler. Sahip oldukları bu yanlış kavramları değiştirme hususunda genelde çok tutucudurlar ve değişikliğe direnç gösterirler. Bu durum, onların doğru kavramları öğrenmesine engel oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalarda öğrencilerin sahip olduğu yanlış kavramları değiştirmenin zorluğu vurgulanmıştır.

Fen Bilgisi Öğretimi’nde,“Çocukların Bilimi”ndeki yanlış kavramları ortaya çıkartarak düzeltmenin önemi büyüktür. Eğer Fen Bilgisi dersleri işlenirken, öğrencilerin nesneler ve olaylar hakkındaki yanlış kavramları ortaya çıkartılıp düzeltilmezse; öğrenciler çevrelerindeki olup bitenleri yine önceden sahip oldukları yanlış kavramlarla açıklamaya çalışacaklardır.

Bu çalışmada, Lise ve SML öğrencilerinin ışık hakkında edindikleri yanlış kavramlar araştırılmış, yanlış kavramların ortaya çıkartılması ve düzeltilmesi için, öğretmenin konuları işlerken izlemesi gereken yollar tartışılmıştır.

METOT

Çalışmaya, Lise 9, 10, Fen, 10Sosyal, 11 Fen, 11 Sosyal ve SML 1, 4 sınıfları dahil edildi. Öğrencilere uygulanacak ankette yer alacak ve öğrencilerin ışık hakkındaki muhtemel bazı yanlış kavramlarını ortaya çıkartacak sorular hazırlandı. Bu soruları içeren anket, araştırmaya dahil edilen öğrencilere uygulandı. Ayrıca öğrencilerle yüzyüze görüşmeler yapıldı. Özellikle, Şekil 2 (a-f)de, değişik ışık kaynakları için sorulan “Eğer ışık yayarsa, ne kadar uzağa gider?” sorusuna verilen cevapların birbirinden çok farklı olması, yüzyüze görüşmeleri gerekli hâle getirdi.

Lise 9 dan 68, 10 Fen’den 19, 10Sosyal’den 36, 11 Fen’den 20, 11 Sosyal’den 33, SML 1’den 23, 4’den 15 öğrenciye anket uygulandı.

SONUÇ VE TARTIŞMA

Şekil 1 (a, b) deki sorulara alınan cevaplar,

“Işık, gece ve gündüz olmasına bağlı olarak farklı uzaklıklara yayılır”

“Işık, gündüz yayılmaz”

“Işık, gece yayılmaz”

yanlış kavramları açısından değerlendirildi. Şekil 2 (a, f) deki sorulara verilen cevaplar,

“Görme olayının gerçekleşmesi için sadece bakmak yeterlidir”

yanlış kavramı açısından ve “öğrencinin ışık kaynaklarını tanıyıp tanımadığını” belirlemek amacıyla değerlendirildi. Ayrıca burada değişik ışık kaynakları için sorular, “Eğer ışık yayarsa ne kadar uzağa gider?” sorusuna,

-Bir metre

-On santimetre

-Bana kadar gelir

-Üzerinde kalır

-Benimle kaynağın arasındaki uzaklığın yarısına kadar gelir

gibi farklı cevaplar alınması üzerine, öğrencilerle yüzyüze görüşmeler yapıldı ve bu farklı cevapların“Işık, kaynaklarına göre farklı hızlara sahip olur” gibi yerleşmiş yanlı kavramından kaynaklandığı tespit edildi. Bütün sorulara alınan cevapların yanlış kavramlara göre değerlendirilmesi Tablo 1-4’te verilmiştir.

Tablo 1-4 ten hareketle Fizik derslerinde ışık ile ilgili işlenen konuların öğrencilerin yanlış kavramlarının düzeltilmesinde yeteri kadar etkili olmadığı söylenebilir. Öğrencilerin, ışığın yayılması ile ilgili sahip oldukları yanlış kavramların sebebi, onların“yayılma” olayı ile “aydınlatma” olayını özdeşleştirmeleri olabilir. Gündüzleri, ışık kaynaklarının aydınlatma etkilerini gözleyemedikleri için,“Işık gündüz yayılmaz” ve “Işık gece ve gündüz olmasına bağlı olarak farklı uzaklıklara yayılır” yanlış kavramlarını oluşturmuşlar ve bu yanlış kavramları değiştirmede oldukça tutucu davranmışlardır. Fizik derslerinde, ışık ile ilgili konuların işlendiği göz önüne alınırsa, öğrencilerin ışık hakkındaki yanlış kavramlarını muhafaza etmeleri, dersin işlenişindeki yoldan kaynaklanabilir. Fizik derslerinde öğretmenin; öğrencilerin sahip oldukları yanlış kavramlarını muhafaza etmeleri, dersin işlenişindeki yoldan kaynaklanabilir. Fizik derslerinde öğretmenin; öğrencilerin sahip oldukları yanlış kavramları ortaya çıkartarak düzeltebilmesi ve yeni bilgiler verebilmesi için, konuları işlerken, aşağıda belirtilen yolu izlemesinin, amaca ulaşmasında büyük kolaylık sağlayacağı kanaatindeyiz.

Öğretmen, fizik derslerinde konuları işlerken,

I. Öğrencilere bir ön test uygulayarak, öğrencilerin o konu ile ilgili yanlış kavramlarını ortaya çıkartmalı,

II. Bu yanlış kavramlar üzerinde yoğunlaşarak, onları değiştirmeye çalışmalı,

III. Yanlış kavramlar üzerinde durduktan sonra; öğrencilere anlaşılır, makul, faydalı yeni bilgiler ve kavramlar sunmalı,

IV. Yeni bilgilerin ve kavramların pekişmesi için, anlatılan konuyu günlük hayattaki olaylarla ilişkilendirmeli,

V. Gerektiğinde, öğrencilerin sezgi ve düşüncelerini dikkate alarak; müfredat programını yeni bir düzene koyabilmelidir.

Tablo 1. Lise 9. sınıf öğrencilerinin ışık hakkındaki yanlış kavramlarının yüzdeleri

Yanlış Kavram	Yüzde (n=68)
Işık, gece ve gündüz olmasına bağlı olarak farklı uzaklıklara yayılır	91
Işık gündüz yayılmaz	81
Işık gece yayılmaz	1
Işık kaynaklarına göre farklı uzaklıklara sahip olur	71
Görme olayının gerçekleşmesi için sadece bakmak yeterlidir (Göze ışınların gelmesi gerekmez)	74
Işık kaynaklarını tanımıyor.	28

Tablo 2. Lise 10. sınıf öğrencilerinin ışık hakkındaki yanlış kavramlarının yüzdeleri

Yanlış Kavram	Yüzde Fen Sınıfı (n=19)	Yüzde Sosyal Sınıfı (n=16)
Işık, gece ve gündüz olmasına bağlı olarak farklı uzaklıklara yayılır	79	100
Işık gündüz yayılmaz	89	94
Işık gece yayılmaz	0	0
Işık kaynaklarına göre farklı hızlara sahip olur	47	%
Görme olayının gerçekleşmesi için sadece bakmak yeterlidir (Göze ışınların gelmesi gerekmez)	63	86
Işık kaynaklarını tanımıyor	21	0

Tablo 3. Lise 11. sınıf öğrencilerinin ışık hakkındaki yanlış kavramlarının yüzdeleri

Yanlış Kavram	Yüzde Fen Sınıfı (n=20)	Yüzde Sosyal Sınıfı (n=38)
Işık, gece ve gündüz olmasına bağlı olarak farklı uzaklıklara yayılır	85	91
Işık gündüz yayılmaz	80	67
Işık gece yayılmaz	0	0
Işık kaynaklarına göre farklı hızlara sahip olur	90	82
Görme olayının gerçekleşmesi için sadece bakmak yeterlidir (Göze ışınların gelmesi gerekmez)	60	94
Işık kaynaklarını tanımıyor	15	9

Tablo 4. SML öğrencilerinin ışık hakkındaki yanlış kavramlarının yüzdeleri

Yanlış Kavram	Yüzde Fen Sınıfı (n=23	Yüzde Sosyal Sınıfı (n=15)
Işık, gece ve gündüz olmasına bağlı olarak farklı uzaklıklara yayılır	87	93
Işık gündüz yayılmaz	74	93
Işık gece yayılmaz	0	0
Işık kaynaklarına göre farklı hızlara sahip olur	100	93
Görme olayının gerçekleşmesi için sadece bakmak yeterlidir (Göze ışınlarn gelmesi gerekmez)	91	87
Işık kaynaklarını tanımıyor	13	93

KAYNAKLAR

(1)R.Osborne, P.Freyberg, Learning in Science, Heinemann, Hong Kong (1995).

(2) V.Bar, B.Zinn, R.Goldmuntz, Science Education, 78(2) (1994) 73.

(3)C.Huis,E. Berg, Physics Education, 28(1993) 146.

(4)G.Nicholls, J.Ogborn, Int.J. of Sci.Educ., 15(1)(1993) 73.

(5)L. Viglietta, J. of Sci.Educ., 12(5) (1990) 491.

(6)P. Lict, Physics Education, 26(1991) 272.

(7)P.H.Ronn, H.F.Sprang, A.H.Verdonk, J. of Sci.Educ., 16(2) (1994) 131.

(8)R.Trumper,J. of Sci.Educ., 15(2) (1993) 193.

(9)L.Borghi,A.Ambrosis,C.I.Massona,Physics Education, 28, (1993) 33.

(10) J. Settlage,Science Education, 79(5) (1995) 535.

(11)R.Stavy, J. of Sci.Educ., 12(5) (1990) 501.

(12)O. Lee,D.C.Eichinger,C.W. Anderson, G.D.Berkheimer, T.D.Blakeslee J. of Rese. Sci. Teach., 34(2) (1997) 181.

(13)A.K.Griffiths, K.R.Pretson, J. of Rese.Sci. Teach., 29(6) (1992) 611.

(14)A.H.Haidar,J. of Rese.Sci. Teach., 34(2) (1997) 181.

(15) A.R.Fetherstanhaugh, Rese inSci.Educ., 20(1990) 105.

(16) G.G.Duffy, LA. Roehler, J. Mason, Compherension InstructionPrespectives andSuggestions, Longman, New York (1994) 187.

(17) J.Eaton, T.Harding,C.W.Anderson, Light: a teaching module,Michigan State University (1985).

(18)F.M.Goldberg, L.C.McDermott, Not all the wrong ansvers students give represent misconceptions, In H. Helm, J.D.Novak (1983).

(19)E.Guesne,M.G.Sere, Tiberghsen,Investigation on childrens’s conceptions in physics, InH. Helm, J.D. Novak (1983).

(20) C.Karrovist, B.Anderson, How Swedish pupils aged 1215, In H.Helm, J.D.Novak(1983).

(21)K.Rice, E.Feher,Science Education, 71(1987) 629.

Sınıfı :

Cinsiyeti :

Gündüz yanan bir mumu seyrediyorsunuz.

Buna göre yandaki soruları cevaplandırınız.

Gündüz, yanan mumun yaydığı ışık;

a)Mumun üzerinde kalır.

b)Mumla sizin aranızdaki uzaklığın yarısına kadar gelir.

c)Size kadar gelir. Daha fazla ileriye gidemez.

d)Herhangi bir cisme çarpana kadar ilerler.

Elektriklerin kesik olduğu bir gecede, yanan bir mumu seyrediyorsunuz.

Buna göre yandaki soruları cevaplayınız?

Gündüz, yanan mumun yaydığı ışık;

a)Mumun üzerinde kalır.

b)Mumla sizin aranızdaki uzaklığın yarısına kadar gelir.

c)Size kadar gelir.Daha fazla ileriye gidemez.

d)Herhangi bir cisme çarpana kadar ilerler.

Şekil 1.(a,b)

Sınıfı :

Cinsiyeti :

a) El feneri ışık yayar mı?

Cevap:

b) Eğer ışık yayarsa, bu ışık el fenerinden ne kadar uzağa gider?

Cevap:

c) Biz yanan el fenerinin ışığını nasıl görebiliyoruz?

Cevap:

a) Elektrik sobası ışık yayar mı?

Cevap:

b) Eğer ışık yayarsa, bu ışık elektrik sobasından ne kadar uzağa gider?

Cevap:

c) Biz elektrik sobasının kızgın tellerini nasıl görebiliyoruz?

Cevap:

a) Adamın seyrettiği televizyon ışık yayar mı?

Cevap:

b) Eğer ışık yayarsa, bu ışık televizyondan ne kadar uzağa gider?

Cevap:

c) Biz televizyondaki görüntüleri nasıl görebiliyoruz?

Cevap:

Şekil 2.(a-c)

Sınıfı :

Cinsiyeti :

a) Mum ışık yayar mı?

Cevap:

b) Eğer ışık yayarsa, bu ışık mumdan ne kadar uzağa gider?

Cevap:

c) Biz yanan mumun alevini nasıl görebiliyoruz?

Cevap:

a) Güneş ışık yayar mı?

Cevap:

b) Eğer ışık yayarsa, bu ışık güneşten ne kadar uzağa gider?

Cevap:

c) Biz güneşi nasıl görebiliyoruz?

Cevap:

a) Gece ay ışık yayar mı?

Cevap:

b) Eğer ışık yayarsa, bu ışık aydan ne kadar uzağa gider?

Cevap:

c) Biz gece ayı nasıl görebiliyoruz?

Cevap:

Şekil 2.(d-f)

(*) Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Fizik Eğitimi Bölümü.

(**)Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi,Fizik Eğitimi Bölümü.

(***)Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi,Fizik Eğitimi Bölümü.

İçindekiler...

o Geleceğimizin Teminatı Dilimizdir

o Mustafa Necati’nin Türk Eğitiminin Gelişimine Katkıları

o Atatürkçü Düşüncede Eğitim Sistemi ve Boyutları

o Sınıf Öğretmenlerinin Kendi Meslekî Gelişimleriyle İlgili Görüşleri,Beklentileri ve Önerileri

o İdeal Öğretmen Üzerine Bir Araştırma

o Eylem Boyutuyla İlkokuma-Yazma ve Ezberleme

o Bilişim Teknolojisi Işığı Altında Matematik Eğitiminin Değerlendirilmesi

o Lise Öğrencilerinin Işık Hakkındaki Yanlış Kavramları

o Avrupa Birliği Eğitim Programları “Sokrates Programı”

o Öğretmen Yetiştirmede Ankara Yüksek Öğretmen Okulu Uygulaması

o Sanat Eğitiminde Yaratıcılık

o Cumhuriyetin Kuruluşundan Plânlı Döneme Kadar Eğitimin Finansmanı:1923-1960

o Yazım Esasları

[ yukarı ]

Arşiv

METOT

Tablo 1. Lise 9. sınıf öğrencilerinin ışık hakkındaki yanlış kavramlarının yüzdeleri

Yanlış Kavram

Yanlış Kavram

Yüzde

Yanlış Kavram

Yüzde

Yüzde

Tablo 4. SML öğrencilerinin ışık hakkındaki yanlış kavramlarının yüzdeleri

Yanlış Kavram

Yüzde

Yüzde

İçindekiler...