Özet

Bu çalışmanın hedefi Türkiye’deki ilköğretim bilgisayar ders kitaplarının önceden belirlenmiş olan 48 görsel tasarım ilkesini temele alarak değerlendirilmesidir. Ulaşılabilen 4 bilgisayar ders kitabı araştırmanın kitap örneklemini, 46 kişiden oluşan Ankara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri son sınıf öğrencileri ise kitapların ilkelere uygunluğunu belirleyen değerlendirici örneklemini teşkil etmektedir. Araştırma kapsamındaki kitaplar ilkelere uygunlukları açısından üçlü likert ölçeğine göre değerlendirilmiştir. Araştırmada aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri kullanılmıştır. Yapılan bu çalışmada görsel tasarım ilkelerini bütünüyle dikkate alan bir bilgisayar ders kitabının hazırlanmadığı görülmüştür.

Anahtar Sözcükler: İlköğretim, Bilgisayar ders kitapları, görsel tasarım ilkeleri, değerlendirme

 

Problem

Öğretme öğrenme sürecinde öğretmenler birçok araç gereç kullanmaktadırlar. Araç-gereçler, öğretme işinin niteliğini oluşturan temel unsurlardan biridir. Kitaplar ise eğitimde kullanılan öğrencilere yardımcı en önemli araç gereçlerdendir. Ders kitapları, ders konularına ait bilgileri, sıralı ve doğru bir biçimde, öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmelerini sağlamak amacıyla hazırlanan araçlardır (Duman vd., 2001). Ders kitapları sürekliliği, doğruluğu, değişkenliği tartışabilen bir olgu olan bilginin yanı sıra görsel, algısal, ussal ve zihinsel kazanımların toplamına işaret etmektedir (Kaya, 1997). Eğitim ve öğretim etkinliklerinin planlanmasında, uygulanmasında, değerlendirilmesinde ve geliştirilmesinde ders kitabının önemli bir yeri bulunmaktadır. Kitap, sınıfta öğretmen ve yazı tahtasından sonra en sık başvurulan araçtır (Coşkun, 1996). Alkan (1996)’a göre ders kitabı öğretmen ve yazı tahtası ile birlikte verilen tüm bilginin % 99’unu ileten bir ortamdır. Yalın (1996)’a göre öğretmen dersin amaçlarını, öğrencilere uygulanacak testleri, öğretim stratejilerini ve ödevleri, kullanılan ders kitaplarına göre belirler, ders kitabı öğretmene sınıf içi öğretme öğrenme faaliyetlerine yönelik fikirler verir.

Ders kitapları öğretim etkinlikleri ile birlikte etkili bir biçimde kullanıldığında, öğrencilerin okuma ve düşünme becerilerini geliştirebilir. Ders kitabı aracılığıyla öğrenciler konu ile ilgili temel kavramları, tamamlanmış tümce yapılarını öğrenirler, sözcük dağarcıkları artar. Ayrıca birçok öğrenci karmaşık bir metinden ana fikri bulma, okuduğunu sentezleme, önceden bildikleri ile okuduğu bilgiyi bütünleştirerek yeni bilgi yapılandırmada yardıma ve eğitime gereksinim duyabilir ve bunları kazanmada ders kitaplarından yararlanabilir (D.Gisi ve Willett 1995, 124). Tor  (2003)’un Türkiye’de  yaptığı bir çalışmaya göre de ilköğretim 6,7,8. sınıf öğrencilerinin ödevlerini yaparken yararlandıkları kaynaklar arasında ilk sırayı ders kitapları almaktadır. Bunu sırasıyla ansiklopediler, yardımcı ders kitapları, bilgisayar ve eğitim cd’leri almaktadır.

Ortaya atılan yeni kuramlar ve bilimsel çalışmalar ders kitaplarının eğitim öğretim faaliyetlerinde daha iyi nasıl oluşturulabileceğini, nasıl oluşturulması gerektiğini, öğrenci için nasıl daha anlamlı öğrenmeleri sağlayacak biçimde tasarlanması gerektiğini bir çalışma problemi olarak önümüze gelmektedir ki bu nokta ders kitaplarının değerlendirilmesi ve bu değerlendirmeler ışığında yeniden oluşturulmasıdır.

Ders kitaplarının değerlendirilmesi konusuna genel bir bakış açısı içinde değerlendirme çalışmalarının iki boyut üzerinde yoğunlaşması gerektiği söylenebilir. Bu boyutlardan biri kitapların içerik analizi ile değerlendirilmesi diğeri ise kitapların görsel ögeler açısından değerlendirilmesidir.

Alpan (2004)’a göre ülkemizde her iki değerlendirme boyutu da ihmal edilmiştir. Grafik tasarım uzmanları içeriğe çok az değinerek biçim yönünden değerlendirmeler yapmakta eğitim bilimciler her iki yönü de ele alarak, ancak biçim yönünün derinliğine inmeden yüzeysel, içerik yönü ağır basan değerlendirmeler yapmaktadırlar.

Yalın (1996) ders kitaplarının tasarımı ile ilgili bir çalışmasında Türkiye’de genelde kitap geliştirmede dikkate alınan unsurun içerik olduğunu belirtmektedir. Ders kitapları sadece bilgilerin bir araya getirildiği bir araç olmaktan ziyade bilgilerin öğrenilmesini kolaylaştıran etkileşimli bir araç olması gerektiğini savunmaktadır. Bir ders kitabının öğretimsel etkililiği dört temel değişkene bağlı olduğunu bildirmektedir: (1) kitabın okunabilirlik düzeyi, (2) kitabın içerik ve yapısı, (3) kitabın örüntü özellikleri ve (4) ilgi, motivasyon, ön bilgi ve beceri gibi öğrenci özellikleridir. Öğrencilerin öğrenme, hatırlama, düşünme ve problem çözme becerilerini geliştiren ders kitapları tasarlamak, öğretme, öğrenme ve kitap tasarımı ile ilgili bilimsel araştırma bulgularının kitap tasarımına uygulanmasıyla mümkün olduğunu belirtmektedir.

Türkiye’de ders kitaplarının içerik analizi ile değerlendirilmesine yönelik yapılan çalışmalardan bazıları şunlardır:

Yalın (1996) yaptığı araştırmada Talim ve Terbiye Kurulu’nun onayından geçen altı ilköğretim yedinci sınıf Millî Coğrafya ders kitabını şema kuramına göre yardımcı unsurlar ve metin tutarlılığı açılarından değerlendirmiştir. Araştırmada, incelenen ders kitaplarının bilgilerin öğrenilme ve hatırlanmasında etkili olan yardımcı unsurlar ve metin tutarlılığı açılarından yetersiz ve tutarsız oldukları tespit edilmiştir. Ancak, incelenen bütün kitapların bütün yardımcı unsurlar açısından ya da aynı konularda yetersiz olduklarını söylemenin imkânsız olduğu belirtilmiştir. Kitaplar arasında bazı unsurlar açısından çok büyük farklılıklar gözlenmiştir. Bu sonuç, ayrıca, ders kitaplarının dikkatlice incelendikten sonra seçilmeleri ve öğretme-öğrenme sürecinde tek bir kitaba bağlı kalınmaması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Erdoğan (1999) tarafından yapılan araştırmada çocuklara yönelik bir inceleme yapılmamış, yalnız Türkiye’de 1996-1998 yıllarında yayımlanan 286 çocuk kitabı 25 ölçüte göre analiz edilmiştir. Analiz sonucunda Türkiye’de çocuk kitapları üretiminde niceliksel ve niteliksel yetersizliklerin bulunduğu hipotezi doğrulanmıştır.

Şahin (2001) liselerde okutulmakta olan lise 1. sınıf matematik ders kitaplarını değerlendirmiştir. Değerlendirme amacıyla öğretmen ve öğrenci görüşlerini almıştır. Bu çalışmada ortaya çıkan sonuçlara göre lise 1. sınıflarda okutulan matematik ders kitaplarının öğrenmeyi sağlamadaki ve ÖSS’ye katkılarının, öğretmen anketinin sonuçlarına göre yeterli olduğu söylenebilir. Ancak öğrenci anketi sonuçlarına göre, kullanılan kitapların yeterli olmadığı ve yeniden gözden geçirilmesinin gerekli olduğu kanısına varılmıştır.

Keleş (2001) fizik ders kitaplarını değerlendirme ölçeği geliştirerek fizik öğretmenleriyle mülâkatlar yapmıştır. Yapılan mülâkatlar sonucunda öğretmenlerin günümüzde kullanılan fizik ders kitaplarını yeterli görmedikleri belirlenmiştir.

Coşkun (2002) yılında polis eğitim kurumlarında okutulan inkılâp tarihi ders kitaplarının içerik analizi yapmıştır. Bu başlık altında Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihsel gelişimi incelenmiş, Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne geçişin kitaplarda yeterince incelenmediği görülmüştür. Bu süreçte cumhuriyet ve demokrasi kavramlarının öğrenciye anlatılış şekli de değerlendirilerek üzerinde daha fazla durulması gerektiği vurgulanmıştır. Öğrencinin geçmiş, bugün ve gelecek arasında ilişki kurması açısından kitapların bu süreci takip edişleri de araştırılan unsurlardan birisidir. Bu bağlamda öğrenciye güncel ve yakın tarihi ilgilendiren bilgilerin verilmesi için Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ders konusu olarak verilmesi gerçeği ortaya çıkmıştır.

Ders kitaplarının görsel ögeler açısından değerlendirilmesi ise oldukça ihmal edilmiştir. Kitaplarda grafik tasarım adına tam bir karmaşa egemendir. Kalabalık sayfa tasarımları, sıkışık yazılar, son derece amatörce yapılmış durağan resimlemeler, gereksiz renk kullanımları, özellikle ilköğretim ders kitaplarında görülebilecek tasarım sorunlarından bazılarıdır (Pektaş, 2001).

2004 yılında Alpan tarafından Görsel Okuryazarlık Kuramı temel alınarak 48 ilke belirlenmiştir. Alpan, ders kitaplarında yer alan görsel ögelerin, “görsellere yer verdim” kaygısıyla gerçekleştirilmekte olduğunu, üstelik bu kaygıyla gerçekleştirilen görsel ögelerin nitelik dışında nicelik açısından da yeterli olmadığını savunmaktadır. Türkçe ve İngilizce fen dersi kitaplarının görsel ögeler açısından karşılaştırıldığı bir araştırmanın sonuçlarına göre, İngilizce ders kitaplarında kullanılan görsel ögeler, Türkçe ders kitaplarında kullanılan görsel ögelerden sayıca yaklaşık üç kattır (Kabapınar, 2001, 137).

Alpan (2004) bilginin ya da mesajın içeriği kadar nasıl düzenlendiği ve iletildiğinin de önemli olduğunu vurgulamaktadır. Günümüzde görsel bilginin kullanımı çoğalmıştır. Görsel dilin evrensel bir dil niteliği kazandığını ve artık bu dilin öğrenilmesi gerektiğini savunmaktadır. Televizyon, reklamcılık ve internetin etkisiyle, 21. yüzyılın birincil okuryazarlığı görsel olacaktır. Öğrenciler imgelerle metin arasında, yazınsal ve figüratif sözcükler arasında akıcı bir biçimde yer değişikliği yapabilmelidirler. Görsel okuryazarlık kuramı da bu gerekçeyle ortaya çıkmıştır.

Görsel okuryazarlık kısaca; görsel mesajları anlamlandırma ve benzeri biçimde mesaj oluşturma gücü olarak tanımlanmaktadır (Heinich, Molenda ve Russel, 1989, 70). Birçok disiplini içinde barındıran görsel okuryazarlık kuramı, grafik tasarım, eğitim teknolojisi ve öğretim tasarımı disiplinleri ile de yakından ilgilidir. Grafik tasarım ile eğitim teknolojisi, öğretim tasarımında birlikte işe koşulması gereken önemli iki disiplindir.

Bu araştırma; bilgisayar dersi öğretmenleri başta olmak üzere ders kitabı seçme ve değerlendirme görevini üstlenecek öğretmenlere bir örnek oluşturması, bilgisayar ders kitaplarını değerlendirmeye yönelik ilk araştırma olması, bilgisayar ders kitaplarını kullanan öğrencilere ve onların velilerine bilgi sağlaması, bilgisayar ders kitaplarını hazırlayanlara bilimsel bilgi sağlaması, ders kitaplarıyla ilgili araştırma yapacak kişilere bilgi sağlaması açısından önemlidir.

Amaç

Bu araştırmanın amacı; ilköğretim 5. sınıfta  okutulmakta olan bilgisayar ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine  uygunluğunu belirlemektir.

Alt Amaçlar

1) İlköğretim 5. sınıfta  okutulmakta olan bilgisayar ders kitapları görsel tasarım ilkeleri açısından;

     A) Metin Tasarımı (Tipografik Özellikler, Metin Örgütleyiciler),

     B) Görsel Ögelerin Tasarımı,

     C) Sayfa Tasarımı,

     D) Kapak Tasarımı,

     E) Üretime Yönelik Dış Yapı Özellikleri uygun mudur?

2) Görsel tasarım ilkeleri açısından ilköğretim 5. sınıfta  okutulmakta olan bilgisayar ders kitapları arasında  farklılıklar nelerdir?

Yöntem

Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. İlköğretim 5.sınıf bilgisayar ders kitapları, görsel tasarım ilkelerine uygunluğu açısından değerlendirilmiştir.

Türkiye’de çeşitli yayın evleri tarafından basılmış ve Talim ve Terbiye Kurulu tarafından onaylanarak kabul edilmiş 5. sınıfta okutulmakta olan bilgisayar ders kitaplarından ulaşılabilen 4’ü araştırmanın kitap örneklemini oluşturmuştur. Bu nedenle araştırmada toplam 4 kitap değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmada kitapların bağlı oldukları yayın evlerinin isimleri belirtilmemiş; A, B, C, D gibi kodlar kullanılmıştır. Belirlenen kitaplar 2003-2004 öğretim yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nde 4. sınıfta “Öğretmenlik Uygulaması” dersini alan öğrenciler [değerlendirici örneklemi (n=46)] tarafından,  bilgisayar ders kitapları Alpan (2004)’ın geliştirdiği görsel tasarım ilkeleri esas alınarak değerlendirilmiştir. Tasarım ilkeleri;

A)   Metin Tasarımı [Tipografik Özellikler(9), Metin Örgütleyiciler(7)],

B)  Görsel Ögelerin Tasarımı (12),

C)  Sayfa Tasarımı (8),

D)  Kapak Tasarımı (6),

E)  Üretime Yönelik Dış Yapı Özellikleri (6) maddeden oluşmaktadır.

Araştırma grubuna dahil olan öğrenciler görsel tasarım ilkelerine göre kitapları üçlü likert ölçeğine göre (hayır, kısmen, evet) biçiminde değerlendirmiştir. Her bir ölçüt maddesi için incelenen ilgili kitapla verilen yanıtlar kaydedilmiş ve ardından yanıtların aritmetik ortalama ve standart sapmaları  hesaplanmıştır. Yapılan incelemeler sonunda verilen yanıtların aritmetik ortalamasının x > 2 ve   standart sapma değeri s≤ olması incelenen kitapta ilgili ilkenin olduğu ya da grup tarafından kabul edildiği, x < 2 ve   standart sapma değeri s≤ olması hâlinde ise incelenen kitapta ilgili ilkenin olmadığı ya da grup tarafından kabul edilmediği biçiminde yorumlanmıştır.

Bulgular

Alt amaçlar doğrultusunda yapılan inceleme sonunda A, B, C, D yayın evleri kitaplarının incelemeye temel teşkil eden Metin tasarımı [Tipografik özellikler, Metin Örgütleyiciler], Görsel Ögelerin Tasarımı, Sayfa Tasarımı, Kapak Tasarımı, Üretime Yönelik Dış Yapı Özellikleri açısından almış oldukları yanıtların aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri ile ilgili bulgular bölüm başlıkları altında çizelgeler hâlinde sunulmuştur. Çizelgelerde “Görsel Tasarım İlkeleri Madde No” sütununda rakamlarla ifade edilen ilkeler çizelgelerin altında sırası ile belirtilmiş ve bu ilkelere yönelik yayın evi kitaplarının değerlendirilme durumları açıklanmıştır. 

1) İlköğretim 5.sınıfta  okutulmakta olan Bilgisayar ders kitapları görsel tasarım ilkeleri açısından;

A) Metin tasarımı (Tipografik özellikler, metin örgütleyiciler)

a) Tipografik özellikler:

1- Yazı boyutlarının öğrenci düzeyine uygunluğu (İlköğretim birinci sınıflar için 20-24 punto, ikinci sınıflar için 18 punto, üçüncü sınıflar için 14 punto, dördüncü sınıflar için 12, beşinci sınıflar için 11, daha üst sınıflar için 10 punto büyüklüğünde yazı kullanılması):

A yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,20 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.     

2- Yazı karakterinin okunabilirliği (Genelde başlıklarda ve ilköğretim düzeyindeki öğrenciler için metin içinde tırnaksız (şerifsiz), yalın küçük harf karakterinin kullanılması):

A yayın evi kitabının 2,93 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,96 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 2,80  ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

3- Yazı renginin ya da ton değerinin etkili kullanılması (Okunabilirlik açısından yazının zemin rengi ile çok fazla zıtlık oluşturmaması. Örneğin seçilen yazı karakterlerine bağlı olarak beyaz zemin üzerindeki yazının %80 siyah kullanılması): 

A yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,13 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

4- Satırlar arası yatay yada dikey boşluğun dengeli kullanılması (Dikey boşluk olarak satır aralarının normal (1,5) olması ve başlıklar, paragraflar arasındaki boşlukların ise tutarlı biçimde aşamalı (hiyerarşik) kullanılması. Gerektiğinde metin düzenlemede sağa ya da sola dayalı bloklama yöntemi kullanılarak gözü rahatlatıcı yatay boşlukların oluşturulması):

A yayın evi kitabının 1,24 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 2,76 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

5- Dikkat odaklayıcı sözcük ya da sözcüklerin etkili tasarlanması (Koyu, italik, renkli, yazı çeşitlerinin bütünlüğü bozmayacak biçimde çarpıcı tasarlanmış olması, metin içinde olumsuzluk bildiren sözcükler dışında altını çizmek ve büyük harf kullanılmaması):

A yayın evi kitabının 1,13 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,35 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,20 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

6- Satır uzunluğunun okunabilir ölçülerde olması (En çok 18-24 cm yada 8-12 sözcük arasında olması):

A yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,85 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

7- Sözcükler arası boşlukların dengeli olması (Tutarsız boşluklar nedeni ile okumayı kesintiye uğratmaması için otomatik olarak tam bloklama kullanılmaması, diğer bir deyişle yanlardan bloklama kullanılmaması):

A yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,93 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

8- Harflerin arasındaki boşlukların dengeli olması (Harflerin iç boşluklarının ve sözcük içindeki boşlukların optik olarak düzenlenmesi (harflerin karakterlerine göre dizilmesi) ve harflerin içlerinin kapanmaması için çok kalın harf karakteri kullanılmaması):

A yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,13 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

9- Metnin sayfadaki bütünlüğüne dikkat edilmesi (Görsel ve anlam bütünlüğü açısından paragraftaki son satırın diğer sayfanın başına ve ilk satırın sayfa sonuna gelmemesine özen gösterilmesi):

A yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,13 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

b) Metin Örgütleyicileri;

10- Başlıkların etkili düzenlenmesi (Başlıkların olabildiğince kısa olması, uzun alt başlıklarda küçük harf kullanılması. Ana, alt ve yan başlıkların farklı karakterlerde ve harf boylarının aşamalı düzenlenmesi (ör: bölüm başlığının 22 punto, alt ve yan başların ise metin başlığından 1-2 punto küçük olması gibi):

A yayın evi kitabının 1,11 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

11- İçindekiler listesinin işlevsel biçimde düzenlenmesi (Sayfa tasarımı biçimine, metinde kullanılan başlık sistemine ve içeriği tanıtma amacına uygun olarak rahat okunabilir biçimde düzenlenmesi):

A yayın evi kitabının 2,93 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

12- İçindekiler listesinin dikkat çeken biçimde düzenlenmesi (Gerektiğinde tanıtım amacına hizmet edici resim, şema, grafik etkiler kullanılarak öğrencinin ilgisine sunulması):

A yayın evi kitabının 1,09 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

13- Kutuların amaca kısmen uygun kullanılması (Süs amaçlı gereksiz çerçeveler biçiminde kullanılmaması, gerekirse metinden ayrı olarak dikkat çekmesi istenen özet, soru, senaryo gibi etkinliklerde sayfa tasarımına uygun olarak kullanılması):

A yayın evi kitabının 1,09 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

14- Her bölüm için ilgili başlık listesinin hazırlanması (Bölüm başında ana ve alt başlıkların içerik hedeflerine ve sayfa tasarım biçimine uygun olarak yer alması):

A yayın evi kitabının 1,20 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,24 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

15- Sözlük düzenlemesinin yapılması(Bilinmeyen sözcükler ve teknik terimler için kitap sonunda bir sözlüğe yer verilmesi):

A yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,91ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,91ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

16- Kaynakça düzenlemesinin yapılması (Metin içinde kullanılan kaynaklara kaynakçada yazım kurallarına ve öğrenci düzeyine dikkat edilerek yer verilmesi):

A yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

B) Görsel Ögelerin Tasarımı

17- Görsel ögelerin mesaj aktarımına katkıda bulunmaları (Resimleme, fotoğraf, şema vb. görsel ögelerin metin içeriğine uygun, yaratıcı, yönlendirici, düşündürücü, mesajı özetleyici ve bilgilendirici biçimde tasarlanmaları):

A yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,30 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

18- Görsel ögelerin mesaj aktarımında öğrenci için uyarıcı olması (Resimleme, fotoğraf, şema, vb. görsel ögelerin öğrencinin imgelem gücünü harekete geçirici, onlarda heyecan duygusunu uyandırıcı ve estetik beğenilerini güçlendirici biçimde tasarlanmış olması):

A yayın evi kitabının 1,07 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

19- Resimlemelerde desenin sağlam olması (Resimlemelerde kullanılan figürlerin hareketlerine dikkat edilerek sağlam çizilmiş olması, örneğin oturan bir figürün izleyende o duyguyu uyandırması):

A yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

20- Tasarımda yalınlık ve basitlik ilkesine uyulması ( Resimleme, fotoğraf vb. görsel ögeleri oluşturan biçimlerin ne tam gerçekci ne de tam soyut olması. Yalın anlaşılır ve mesajın gerektirdiği kadar detay kullanılması):

A yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

21- Görsel ögelerde vurgulamanın etkili kullanılması (Bir görsel ögeye bakarken göz hareketlerinin daha çok sol üst köşede odaklandığı bulgusundan hareketle içerik elveriyorsa vurgulanması gereken ögelerin sol üst köşeye yerleştirilmesine dikkat edilmesi):

A yayın evi kitabının 1,11 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,30 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

22- Görsel ögelerde öğrenci düzeyine uyulması (Resimleme, fotoğraf vb. görsel ögelerin öğrencilerin yaşantılarına, onların somut deneyimlerine uygun olması):

A yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

23- Görsel ögelerin renkli olması (Resimleme, fotoğraf vb. görsel ögelerin özellikle ilköğretim birinci devrede renkli olması fakat çok sayıda renk kullanılmaması):

A yayın evi kitabının 1,04 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir..

24- Tasarımda bütünlük ilkesine uyulması (Resimleme, fotoğraf vb. görsel ögelerin içindeki tüm elemanların bir konu ile ilgili olarak bütünlük içinde düzenlenmiş olması):

A yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

25- Çizginin amaca uygun kullanılması (Resimleme, fotoğraf vb. görsel ögeleri tasarlamada kullanılan çizginin (iskeletin) genellikle yön duygusu için kullanılması. Özel olarak ise örneğin, eğik, kıvrımlı çizgilerin hareket duygusu için; yatay çizgilerin gerginlik için ; dikey çizgilerin ise kesinlik ve yönerge ifadesi için kullanılması):

A yayın evi kitabının 2,93 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,91ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

26- Tasarımda denge ilkesine uyulması (Resimleme, fotoğraf vb. görsel ögeleri tasarlamada kullanılan elemanların dengeli bir biçimde yerleştirilmiş olması, simetrik dengeyi kullanmaktan kaçınılması, hareket ve dikkat çekme özelliği açısından asimetrik dengenin kullanılması. Boşluk doluluk oranına dikkat edilmesi):

A yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,04 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

27-Rengin amaca uygun kullanılması (Resimleme, fotoğraf vb. görsel ögelerde yer alan obje ve figürlerin renklerinin, önemli bilgi ve ayrıntılara ışık tutacak, benzerlik ve farklılıklara işaret edecek, estetik duygu uyandıracak biçimde kullanılması):

A yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

28- Görsel ögelerin boyutlarının amaca uygun kullanılması (Resimleme, fotoğraf vb. görsel ögelerin içeriği ayrıntı gerektiriyorsa boyutların büyük ve geniş tutulması):

A yayın evi kitabının 1,30 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,22 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,30 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

C) Sayfa Tasarımı

29- Belirli bir bütünlük ve görsel devamlılığın sağlanması (Tasarımda tüm sayfalarda ve kitabın bütününde sayfa düzeni, yazı karakteri, satır boşluğu, kenar boşluk ayarları vb. tipografik ögelerde ve görsel ögelerde birbiriyle uyumlu (estetik kaygıyla ve özgün bir biçem anlayışıyla) bir bütünlük ve devamlılık oluşturma):

A yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 1,24 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,30 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

30- Görsel ögelerin okuma akışını engellememesi (Resimleme, fotoğraf, şema vb. görsel ögelerin okuma akışını engellemeyecek biçimde yerleştirilmesi. Başlığın altına ve metnin ortasına paragraf arasına yerleştirilmemesi, metin ile görsel ögeler arasında 4 mm dolaylarında hayli bir çerçevenin bırakılması):

A yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,33 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

31- Görsel ögelere yeterince yer verilmesi (Öğrencinin imgesel düşünmesi açısından resimleme, fotoğraf, şema vb. görsel ögelere sayfa tasarımında öğrenci düzeyine göre yeterince yer verilmesi):

A yayın evi kitabının 1,22 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

32- Görsel ögelerin yerleştirilmesinde hareketin sağlanması (Resimleme, fotoğraf, şema vb. görsel ögelerin yerleştirilmesinde monotonluktan uzak durulması. Devamlı çerçeve içine alınmaması, hep aynı yerlere yerleştirilmemesi, hep aynı büyüklükte olmaması vb.):

A yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,04 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

33- Görsel ögelerin ilgili metnin yakınında yer alması (Resimleme, fotoğraf, şema vb. görsel ögelerin ilgili metnin hemen yanında üstünde veya altında yer alması):

A yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

34- Boşlukların etkili kullanılması (Sayfa düzenlemede öğrencinin zihnini karıştıracak, sıkışık ve kalabalık etkiden uzak durulması):

A yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,22 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

35- Karşılıklı iki sayfanın birlikte düzenlenmesi (Karşılıklı iki sayfanın tek bir kompozisyon olarak düşünülmesi):

A yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,20 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

36- Sayfa numarasının ayrı bir tasarım ögesi olarak düzenlenmesi (Sayfa numarasının metinden bağımsız olarak tasarlanması):

A yayın evi kitabının 1,24 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,85 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

D) Kapak Tasarımı 

37- İçerik ve sayfa düzeni ile ilişkili olması (Kapak tasarımının içerik ve sayfa tasarımı ile biçem anlayışı bakımından tutarlı olması):

A yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 1,24 ortalama ile uygun olmadığı, C yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

38- Sırt yazısının yukarıdan aşağıya doğru yazılması:

A yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

39- Kapak bilgilerine dikkat edilmesi (Kitabın kapağında ve sırtında yayın evi, yazar, kitap adı ve öğrenci sınıf düzeyinin yazılmış olması. İç kapakta ise kapak bilgileri dışında kapak, sayfa tasarımcısı ve resimleyenin yani tasarımcının adlarının bulunması):

A yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

40- Yazı karakterinin seçimine dikkat edilmesi (Karmaşık bir etki yaratmaması için kapakta çok çeşitli yazı karakterlerinin kullanılmaması)

A yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

41- Ön ve arka kapağın bir bütün olarak tasarlanması (Kapağın ön, arka, ve sırt kısmının birlikte bir bütünlük içinde, birbirleriyle ilişkili ve tutarlı olarak düzenlenmesi):

A yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,20 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

42- Kapağın estetik ve albenili hazırlanması (Kapak tasarımında kullanılan görsel ögelerin, yazıların ve diğer elemanların düzenlenmesinde estetik ve ilgi çekici, özgün bir biçem anlayışını yansıtması):

A yayın evi kitabının 1,30 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

E) Üretime yönelik dış yapı özellikleri 

43- Kitap boyutlarının öğrenci düzeyine uygunluğu (Ders kitabı boyutlarının ilköğretim birinci devre 1, 2, ve 3. sınıflar için (büyük boy) A4 boyutlarının, diğer düzeyler için A5 ve B5 boyutlarının kullanılması:

A yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,80 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

44- Kitap kapağının dayanıklı ve sağlam olması (Kitap kapaklarının mukavva cilt veya kalın bristol (220-280 gr/m2) kartondan yapılmış olması, üzerine lak veya selefon kaplanmış olması):

A yayın evi kitabının 1,35 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 2,93 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,26 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir. 

45- Kitabın kağıt kalitesine ve kullanımına dikkat edilmesi (Kitabın 90gr/m2’lik birinci hamur veya mat kuşe kağıda basılması, kat izi, buruşukluk, çapak gibi kesim ve katlama hatalarının bulunmaması):

A yayın evi kitabının 1,33 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,15 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,17 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

46- Kitap cildinin dayanıklı ve sağlam olması (Kitap ciltlemesinin sağlamlık ve sayfaların kolay çevrilebilmesi açısından sırttan dikişle yapılmış olması veya amerikan tutkalı ile yapıştrılmış olması, tel zımba kullanılmaması):

A yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,20 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

47- Baskının net, düzgün ve temiz yapılması (Baskıların sayfanın arka yüzüne geçmemiş olması, kir, leke, vb. bulunmaması. Arka ve ön sayfalardaki satırların ve boşlukların ışığa tutulduklarında çakışmış olmaları. Fotoğraf ve resimlerin değer yitirmeden net basılmış olması):

A yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olmadığı, B yayın evi kitabının 2,89 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 1,35 ortalama ile uygun olmadığı, D yayın evi kitabının 1,20 ortalama ile uygun olmadığı gözlenmiştir.

48- Kağıdın doku yönüne dikkat edilmesi (Kağıdın doku yönünün (kağıt suyunun) sayfanın kolay çevrilmesi için kitap sırtı ile aynı doğrultuda olması):

A yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, B yayın evi kitabının 2,87 ortalama ile uygun olduğu, C yayın evi kitabının 2,91 ortalama ile uygun olduğu, D yayın evi kitabının 1,28 ortalama ile uygun olduğu gözlenmiştir.

Sonuç ve Öneriler

Yayın evi kitaplarına ait Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri  Bölümü son sınıf öğrencilerinin  vermiş oldukları yanıtlar dikkate alınarak Bilgisayar ders kitaplarının 48 ilkeye göre uygun bulunma durumuna ilişkin bulgulara dayalı olarak varılan sonuçlar aşağıda verilmiştir.

1- Yayın evi kitaplarının görsel tasarım ilkelerinden

•  Metin tasarımı tipografik özellikler (9 ilke) açısından; A yayın evi kitabı 7, B yayın evi kitabı 7,  C yayın evi kitabı 5 ve D yayın evi kitabının ise 5 ilkeye uygun olarak hazırlanmıştır. Metin Örgütleyicilerine (7 ilke) açısından; A yayın evi kitabı 3, B yayın evi kitabı 4,  C yayın evi kitabı 4 ve D yayın evi kitabı 3 ilkeye,

•  Görsel Ögelerin Tasarımı (12 ilke) açısından; A yayın evi kitabı  2, B yayın evi kitabı 2,  C yayın evi kitabı 2 ve D yayın evi kitabı 4 ilkeye,   

•  Sayfa Tasarımı (8 ilke) açısından; A yayın evi kitabı  4, B yayın evi kitabı 3,  C yayın evi kitabı 5 ve D yayın evi kitabı 3 ilkeye,

•  Kapak Tasarımı (6 ilke) açısından; A yayın evi kitabı 2’sine, B yayın evi kitabı 5,  C yayın evi kitabı 2 ve D yayın evi kitabı ise 2 ilkeye,   

•  Üretime yönelik dış yapı özellikleri (6 ilke) açısından; A yayın evi kitabı 3, B yayın evi kitabı 6, C yayın evi kitabı 3 ve D yayın evi kitabı ise 1 ilkeye

uygun olarak hazırlanmıştır.

2- Yapılan bu çalışmada görsel tasarım ilkelerini bütünüyle dikkate alan bir Bilgisayar ders kitabının hazırlanmadığı görülmüştür. B yayın evi kitabında 27, A yayın evi kitabında 21, C yayın evi kitabında 21 ve D yayın evi kitabında ise 18 görsel tasarım ilkesine uyulmuştur.

3-  Görsel Tasarım İlkelerinden  toplam 9 ilke tüm yayın evlerinin kitaplarında dikkate alınmıştır. Tüm yayın evlerince dikkate alınan ilkeler şunlardır: Satır uzunluğunun okunabilir ölçülerde olması (6. ilke), içindekiler listesinin işlevsel biçimde düzenlenmesi (11. ilke), sözlük düzenlemesinin yapılması (15. ilke),  kaynakça düzenlemesinin yapılması (16. ilke), resimlemelerde desenin sağlam olması (19. ilke), çizginin amaca uygun kullanılması (25. ilke), görsel ögelerin ilgili metnin yakınında yer alması (33. ilke), kapak bilgilerine dikkat edilmesi (39. ilke) ve kitap boyutlarının öğrenci düzeyine uygunluğu (43. ilke).

4- Görsel Tasarım İlkelerinden  toplam 13 ilke  tüm yayın evlerinin kitaplarında  hiç dikkate alınmamıştır. Dikkate alınmayan ilkeler şunlardır: Dikkat odaklayıcı sözcük ya da sözcüklerin etkili tasarlanması (5. ilke), içindekiler listesinin ilgi çekici biçimde düzenlenmesi (12. ilke), kutuların amaca uygun kullanılması (13. ilke), görsel ögelerin mesaj aktarımına katkıda bulunmaları (17. ilke), görsel ögelerin mesaj aktarımında öğrenci için uyarıcı olması (18. ilke), görsel ögelerde vurgulamanın etkili kullanılması (21. ilke), görsel ögelerde öğrenci düzeyine uyulması (22. ilke), görsel ögelerin renkli olması (23. ilke), tasarımda bütünlük ilkesine uyulması (24. ilke), tasarımda denge ilkesine uyulması (26. ilke), rengin amaca uygun kullanılması (27. ilke), görsel ögelerin yerleştirilmesinde hareketin sağlanması (32. ilke) ve boşlukların etkili kullanılması (34. ilke).

Öneriler

1- Mevcut Bilgisayar ders kitapları gözden geçirilmeli ve görsel tasarım ilkelerine uygun olarak  öğretmen ve öğrencilerin kullanımına sunulmalıdır.

2- Ders kitabı hazırlayan yayın evleri, ders kitaplarını değerlendiren Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu uzmanları, ders kitabı seçecek öğretmenler  isabetli kararlar verebilmek için  görsel tasarım ilkelerini dikkate almalıdırlar.

3- Bu çalışmada İlköğretim  5. sınıf Bilgisayar ders kitapları görsel tasarım ilkelerine uygunluk açısından değerlendirilmiştir. Diğer sınıflar için hazırlanan  Bilgisayar ders kitapları başta olmak üzere tüm ders kitaplarını görsel tasarım ilkelerine uygunluk açısından değerlendiren araştırmalar yapılmalıdır.

4- Ders kitaplarının hazırlanması gerçek anlamda alanının uzmanları profesyonel kişilerin meydana getirdiği ekip çalışmasını gerektirmektedir. Bu ekip içerisinde alan uzmanı, eğitim teknoloğu, grafik tasarımcısı, program geliştirme uzmanı, ölçme değerlendirme uzmanı gibi uzmanların bulunması ve aktif olarak bu yazılım işlerine katılmaları gereklidir.

 

Kaynakça

ALKAN, C. (1996). Eğitim Teknolojisi, Atilla Kitabevi, Ankara.

ALPAN.G (2004). Ders Kitaplarındaki Grafik Tasarımının Öğrenci Başarısına ve Derse İlişkin Tutumlarına Etkisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.

COŞKUN, İ. Kaya ve KUGLIN, J. (Eds.) (1996). Türkiye ve Almanya’da İlköğretim Ders  Kitapları (77-85), Bizim Büro Basımevi, Ankara.

COŞKUN , O. (2002). Polis Eğitim Kurumlarında Okutulan İnkılâp Tarihi Ders Kitaplarının İçerik Analizi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.

DIGISI, L.L. & WILLETT, J.B. (1995). “What High School Biology Teachers Say About Their Textbook Use: A Descriptive Study”, Journal of Research in  Science Teaching, 32 (2) p. 123-142.

DUMAN, T., KARAKAYA, N., ÇAKMAK, M., ERAY M. ve ÖZKAN, M. (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu-Matematik 1-8, L. Küçükahmet  (ed.), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.

ERDOĞAN, F. (1999). Türkiye’de 1996-1998 Yıllarında Yayımlanmış Telif Çocuk Kitaplarının İçerik Analizi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.

HEINICH, R., MOLENDA, M. & RUSSEL, J.D. (1989). Instructional Media and New Technologies of Instruction, (Third Edition), Macmillan Publishing Company.

KABAPINAR, F. (2001). “İşlevleri ve Kavramsal Anlamaya Katkıları Açılarından Türk ve İngiliz Fen Ders Kitaplarındaki Görsel Öğeler”, Yeni Binyılın Başında Türkiye’de Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Bildiriler, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.

KAYA, Z. (1997). “Ders Kitabı Seçimi”, IV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri 2, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, No: 51, Eskişehir.

KELEŞ, A.(2001).  Lise Fizik Ders Kitaplarını Değerlendirmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon.

PEKTAŞ, H. (2001). “Ders Kitaplarında Tipografi ve Tasarım Sorunları”, GüzelSanatlarFakültesiSanatYazıları7.Web:http://yunus.hacettepe.edu.tr~pektas/ders.kit.html. (02.04.2002).

ŞAHİN, Y.T. ve YILDIRIM, S. (1999). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Anı Yayıncılık, Ankara.

ŞAHİN, A.(2001). Liselerde Okutulmakta Olan Lise 1. Sınıf Matematik Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.

TOR, H. (2003). “İlköğretim Öğrencilerinin Bilgi Teknolojilerinden Yararlanma Düzeyleri Üzerine Bir Arştırma”, The Turkish Online Journal of Educational Technology JOJET, January 2004 Volume 3. Issue1. Article16.

YALIN, H. İ.(1996). “Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi”, 6. Milli Eğitim Sempozyumu, 4-5 Ekim 1996, Kütahya.

YALIN, H. İ. (1996). “Ders Kitapları Tasarımı”, Millî Eğitim, S. 132, s. 61-65.

 

 

THE EVALUATION OF  5^TH CLASS COMPUTER BOOKS ACCORDING TO VISUAL DESING PRINCIPLES

Abstract

The aim of this study is to evaluate computer books of primary schools in Turkey according to 48 visual design principles which are determined in advance. There are two different samplings. One is 4 computer course books and the other is 46 senior students as evaluators from the department of Computer and Instructional Technologies Education at Ankara University. These books were evaluated according to Likert 3 steps scale. The values of mean and standard deviation were measured. The results showed that all computer books have not been prepared by regarding visual design principles.

Key Words: Primary school, computer course books, visual design principles, evaluation