|
MİLLİ EĞİTİM DERGİSİ |
Sayı 153-154 |
Kış-Bahar 2002 |
İlköğretimde Resim-İş Derslerinin Haftalık Ders Dağıtımı İçindeki Yeri ve Öğrenciler Üzerindeki Etkileri |
Yrd. Doç. Dr.Yıldız KURTULUŞ* |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
GİRİŞ Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş döneminde, resim eğitimi açısından önemli uygulamaların başlatıldığı, eğitim sisteminin bütünlüğü içinde resim eğitimine özel bir yer verildiği ve kısa sürede büyük gelişmeler gerçekleştirildiği bilinmektedir. İlköğretimde Resim-İş dersleri, görsel ve yoğrumsal sanatlar eğitimi alanıdır. Resim-İş eğitiminin önemi, sanat eğitimbilimi boyutlarında değerlendirildiğinde, insana kendini anlatacağı bir dil, bir anlatım yolu kazandırmasında temellenir. Kültür aktarımının yanı sıra bireyin psikolojik gereksinimlerinin karşılanması yoluyla tam olarak gelişmesi hedefiyle, genel sanat eğitimi kapsamındaki resim eğitimi; eğitsel yönü güçlü, çağdaş ve yetkin bir kişilik geliştirme ve kültürlenme aracı oluşturmaktadır. İlköğretim Kurumları Resim-İş Dersi Öğretim Programının amaçları; “Türk Milli Eğitiminin amaçları doğrultusunda güzel sanatlar bilgisi kazandırmak, sanatın görsel bir iletişim formu olarak kullanılmasını ve değerlendirilmesini sağlamak, yaratıcılığı geliştirmek, kendini ifade yollarını ve sanatsal ifade beceri ve tekniklerini öğretmek, estetik duyguları geliştirmek, estetik kişilik kazandırmak, özgün düşünme kapasitelerini genişletmek, sorumluluk ve işbirliği duygularını geliştirmek, tasarım yetilerini ortaya çıkarmak, öğrencilerin sanatı üreten ve bilinçli olarak tüketen bireyler olarak içinde yaşadıkları kültüre katkılarını, kültür ve tabiat varlıklarına sahip çıkmalarını sağlamak” (1) olarak açıklanmaktadır. Çocukların eğitiminde büyük önem taşıdığı görülen Resim-iş derslerinin okul programlarında gereken yere sahip olması beklenir. Ancak günümüze doğru yaşanan her değişiklikte, genel olarak sanat eğitiminin ve özel olarak Resim-İş derslerinin önemini ve önceliğini yitirdiği gözlenmektedir. İlköğretim okullarında Resim-İş derslerinin ders dağılımı içindeki ağırlığının azalması, dersin amaçlarının gerçekleşmesini önleyecek boyutlara varmıştır. Bu araştırma, ilköğretimde sanat eğitiminin önemli bir bileşeni olan Resim-İş derslerinin süresinin değişimi ve bu konudaki öğrenci tutumlarının belirlenmesi ile sınırlandırılmıştır. Yöntem Araştırmanın verileri tarama, anket ve görüşme teknikleriyle toplanmıştır. İki kısımdan oluşan bu çalışmanın 1. kısmında, ilköğretimde ders dağıtım çizelgelerinde Resim-İş dersiyle ilgili değişim, 2. kısımda ise Resim-İş dersiyle ilgili öğrenci tutumları değerlendirilmektedir. Anket, tesadüfi örnekleme yöntemiyle, Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı 55 ilköğretim okulunu tamamlayan; 33’ü kız, 59’u erkek olmak üzere 92 öğrenciye uygulanmıştır. Verilerin analizinde frekans (f) ve yüzde (%) dağılımları kullanılmıştır. Anket sonuçları, görüşme tekniğiyle kontrol edilmiştir. BULGULAR Haftalık Ders Dağıtım Çizelgeleri 1926’dan itibaren ilkokullarda Resim-İş dersi, sınıflara göre 4-4-4-2-2 saat olarak uygulanmıştır. (2) 1968 İlkokul Programına geçildiğinde de Resim-İş dersinin program içindeki ağırlığı korunmuştur. 1968-1969 Öğretim Yılı İlkokul Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesinde Resim-İş Dersi
Programda, Resim-İş dersinin ağırlığı %12.3’dür. 1975-1976 Öğretim Yılı İlkokulu Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesinde Resim-İş Dersi
1974-1975 öğretim yılında uygulamaya konan haftalık ders çizelgesinde daha önce 26 saat olan haftalık ders toplamı 35 saate çıkarılırken, Resim-İş dersi birinci devrede 4 saatten 3 saate düşürülmüş, ikinci devrede 2 saat olarak korunmuştur. Resim-İş dersinin ağırlığı %7.4’tür. 1975-1976 İlkokul Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesinde Resim-İş Dersi
1975-1976 öğretim yılında uygulamaya konan temel eğitim birinci kademe haftalık ders çizelgesinde haftalık ders toplamı 25 saate düşürülürken, Resim-İş dersi de 1-3. sınıflarda 1 saate indirilmiş ve 4-5. sınıflarda 2 saat olarak korunmuştur. Resim-İş dersinin ağırlığı %5.6’dır. 1986-1987 İlköğretim Okulu Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesinde Resim-İş Dersi
1986-1987 öğretim yılında uygulamaya konan ilköğretim okulu haftalık ders çizelgesinde Resim-İş dersinin ağırlığı % 5.0’dır. 1992-1993 Öğretim Yılı İlköğretim Okulu Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesinde Resim-İş Dersi
1992-1993 öğretim yılında ders saati toplamı yeniden düzenlenmiştir. Resim-İş dersinin ağırlığı % 5.2’dir. 1994-1995 Öğretim Yılı İlköğretim Okulu Haftalık Ders Dağıtım Çizelgelerinde Resim-İş Dersi
1994-1995 öğretim yılı ilköğretim okulları haftalık ders çizelgesinde Resim-İş dersinin ağırlığı %5.4’tür. 1997-1998 Öğretim Yılı İlköğretim Okulu Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesinde Resim-İş Dersi
1997-1998 öğretim yılı ilköğretim okulu haftalık ders çizelgesinde Resim-İş dersinin ağırlığı %4.6’dır. 1926’dan itibaren ilkokullarda/ilköğretim okullarında uygulanan ders dağıtım çizelgelerinde Resim-İş dersinin ağırlığı, 12.3’ten başlayarak gerilemiş, günümüzde 4.6’ya indirilmiştir. İlköğretim okulları ders dağıtımında Resim-İş dersinin ağırlığını yitirdiği açıktır. Öğrenci Tutumları Verilerin değerlendirilmesi sonucunda, genel tutumlarla ilgili olarak elde edilen bilgiler özetle şöyledir: İlköğretim okulunda Resim-İş dersinin; dinlendirici olduğu görüşüne katılanlar %44, geliştirici olduğu görüşüne katılanlar %45, eğlenceli olduğu görüşüne katılanlar %42, rahatlatıcı olduğu görüşüne katılanlar %37, bilgi kazandırıcı olduğu görüşüne katılanlar %36, kültürü arttırıcı olduğu görüşüne katılanlar %35, sosyal ilişkileri geliştirici olduğu görüşüne katılanlar % 34’tür. İlköğretim okulunda Resim-İş dersine yönelik genel tutumların oranlarının düşük olduğu görülmektedir. Sorunun kaynağını gösteren veriler ise şöyledir: Okulunda atölye olmadığı ve sınıf düzeni de elverişsiz oluğu için Resim-İş dersinde zorluk yaşadığını düşünenler %62, yaptığı resimleri beğenmediği için sıkıntı duyanlar %40, Resim-İş dersinin malzemelerinin pahalı olduğunu, gereken malzemelerin bulunmasının zor olduğunu düşünen ve bunları taşımaktan hoşlanmayanlar %42, resimlerini ailesi/arkadaşları/öğretmeni beğenmediği için sıkıntı duyanlar %27, öğretmenin tutumundan rahatsız olanlar %50, not korkusu yaşayanlar %31, derse ayrılan sürenin kısa olduğunu düşünenler %83’tür. İlköğretim okullarında atölye olmadığı için çalışma ortamının derse elverişli olmaması ve öğretmenlerin baskılı bir tutum takınması sorun olarak belirmektedir. Ancak ders süresinin kısa olması, öğrenciler tarafından en önemli sorun olarak görülmektedir. Öğrencilerin tamamına yakın bir bölümü, ders süresinin kısa olmasını en önemli sorun olarak görmektedir. SONUÇ Cumhuriyet tarihi içinde ilkokullarda/ilköğretim okullarında önceleri önemli bir disiplin alanı olarak yer alan Resim-İş eğitiminin giderek ders saatlerinin azaldığı ve bu durumun derse yönelik öğrenci tutumlarına olumsuz yönde yansıdığı görülmektedir. Denekler, anketin uygulanmasından sonra yapılan görüşmede en çok ders süresinin kısalığı üzerinde durmuşlar ve “bu sorunun ders konuların ev ödevi olarak işlenmesinde yol açtığını ve ders dışı zamanları kullandıklarını” açıklamışlardır. Ailelerin resim ödevlerini hoş görmemeleri de öğrencileri rahatsız etmektedir. 1997-1998 öğretim yılından bu yana, ilköğretim okullarının 4-8. sınıflarında Resim-İş dersi haftada 1 ders saatidir. Kırk dakika içinde, malzemesi hazırlığı ve teknik uygulama gerektiren çalışmaların yapılmasının zorluğu ve hatta olanaksızlığı açıktır. Bu durumun öğretmenleri ev ödevi vermeye zorladığı anlaşılmaktadır. Resim çalışmalarının ders dışı zamanlarda yapılan ödevlere dönüşmesi ise öğrenci tutumları üzerinde olumsuz bir etkiye sahip görülmektedir. Uzman görüşleri de ders sürelerinin yeniden düzenlenmesi doğrultusundadır. Türkiye’de Güzel Sanatlar Eğitiminin Geliştirilmesine Yönelik Çalışma Grubu Raporu (1983)’nda, Resim-İş dersinin süresi ilköğretim birinci ve ikinci devrede haftada 2 saat olarak öngörülmüştür. (3) Türkiye’de Güzel Sanatlar Eğitimini Geliştirme Özel İhtisas Komisyonu Raporu (1991)’nda da ilköğretim okullarının tüm sınıflarında Resim-İş derslerinin haftada 2 saate çıkarılması önerilmiştir. (4) Resim-İş derslerinin sürelerinin kısaltılması, İş Eğitimi derslerinin sanat eğitiminin tamamlayıcısı olduğu düşüncesine bağlanabilir. Önceleri İş Eğitimi/İş ve Teknik Eğitimi gibi dersler yaratıcılık bağlamında sanat eğitimi kapsamı içinde düzenlenirken, İlköğretim Kurumları İş Eğitimi Programı (TD 1983/2148) ile “teknoloji eğitimi” niteliği öne çıkarılmıştır. İş Eğitimi derslerinin öncelikle Resim-İş öğretmenleri tarafından verilmesinden de vazgeçilmiştir. Resim-İş dersinin adında anılan “İş”in içeriği ise yoğrumsal çalışmalardır. Verili durumda, Resim-İş dersleriyle ilgili düzenlemelerin İş Eğitimi derslerinden bağımsız olması gerekmektedir. Sanat eğitimi alanındaki yeni yönelimler ise Resim-İş derslerinin kapsamını genişletmiştir. Resim-İş dersleri, sanat bilimleri/disiplinlerini de içeren uygulamalı ve kuramsal çalışmaları birleştiren bir yapıya dönüştürülmektedir. (5) Eğitim fakültelerinin sınıf ve dal öğretmeni eğitiminde bu anlayışa uygun düzenlemeler yapılmıştır. Ayrıca çağcıl sanat anlayışı içinde, görsel-yoğrumsal sanatlar alanında yer alan resmin, diğer sanatlarla ilişki içinde öğretilmesi görüşü geliştirilmiştir. (6) Öğrencilerin bir bütün içinde sanatı anlaması, öğrenmesi ve yaratıcı etkinlikte bulunması, resim dersinin de içinde olduğu sanat eğitimi alanının yeni ve çağdaş bir kimlik kazanması anlamı taşıdığı düşünülmektedir. Bu gelişmelere karşın Resim-İş derslerinin 1 ders saatine sıkıştırılması sanat eğitiminin öneminin reddedilmesi şeklinde yorumlanabilir. Ancak sanat eğitimbilimi alanında yapılan tüm araştırmalar, sanat eğitiminin çocuk için yaşamsal önemini ve eğitsel değerini doğrulamaktadır. Eğitimin temel bir alanı olarak sanat eğitimi, insan gereksinimlerine dayanır. Sanat eğitimi kendini amaçlarına dayalı bir öğretim alanı olduğu gibi, çocuğun yaratıcılığını geliştiren, çocuğa kendini ifade etme ve çevresini tanıma olanağı veren etkili bir eğitim aracıdır. Resim-İş derslerinin, sanat eğitimbiliminin ışığında, çağın gereksinimlerine koşut olarak düzenlenmesi beklenir. Sanat eğitimi alanına gerekli önem verilerek ders dağıtım çizelgeleri çağdaş bir anlayış içinde yeniden düzenlenmelidir.
* Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Üyesi (1) İlköğretim Kurumları Resim-İş Öğretim Programı, MEB Yayınları: 2502, Mevzuat Dizisi: 234, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1992, s. 5. (2) Cicioğlu, H., Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Ortaöğretim (Tarihi Gelişimi), 2. Basım, AÜ EBF Yayınları No. 140, Ankara, 1985, s.97-99. (3) Türkiye’de Güzel Sanatlar Eğitiminin Geliştirilmesine Yönelik Öneriler (Çalışma Grubu Raporu), Nisan 1983, T.C. MEB Millî Eğitim Yüksek Danışma Kurulu Başkanlığı, Ankara, VI+15 s. (4) Türkiye’de Güzel Sanatlar Eğitimini Geliştirme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 1991, T.C. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Hizmete Özel, Ankara, II+27 s., s. 20. (5) Kırışoğlu, O., Stokrocki, M., İlköğretim Sanat Öğretimi, YÖK/Dünya Bankası-Millî Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi, Ankara, 1997. (6) San, İ., “Sanatla Eğitim Üzerine Yeni Düşünceler,” Millî Eğitim Dergisi, Sayı: 139 (Temmuz-Ağustos-Eylül 1998), s. 21-23.
|
© T.C. MEB Yayımlar Dairesi Başkanlığı |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
[ yukarı ] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||