MİLLİ EĞİTİM DERGİSİ

Sayı 148

Ekim, Kasım, Aralık 2000

Lise Resim Dersi Öğretim Programının Çağdaş Sanatsal Eğitim Bağlamında Değerlendirilmesi

Dr. Yıldız KURTULUŞ (*)

GİRİŞ

1998-1999 öğretim yılında Lise Resim dersinde yeni bir öğretim programı uygulamaya konulmuştur (1). Bu incelemenin amacı, program içeriğinin çağdaş sanatsal eğitim bağlamında değerlendirilmesidir.

Sanatsal eğitim, insanın sanatla ilintilerinin biçimlendirilmesidir. Bu durum, sanat sevgisini, sanata içten gereksinim duyulmasını; sanatın anlamı, özgül değeri ve imgesel dili ile ilgili anlayışın gelişimini içine alır(2).

Sanat donmuş kalıplar dizisi değil, devingen bir süreçtir. Yeterli çağdaş sanatsal eğitim almamış bireylerden oluşan bir toplumda eskimiş değer ölçüleri, önyargılar olarak ortaya çıkacaktır. Yeni sanat biçemlerinin sevilmemesinde, anlaşılamamış olmalarının payı büyüktür. Çağdaş sanatın bilincine varılması, çağdaş sanatsal eğitimle mümkündür.

Sanatın en yeni biçimleriyle, erken yaşlarda tanıştırılan bireyler, çağcıl sanatlara hoşgörü geliştirir ve doğru estetik yargılara daha kolay ulaşırlar(3). Çağdaş sanat eğitimiyle, sanat denen çok yönlü ve boyutlu olguyu ve sanat sorunlarını tüm biçimleriyle yaşatarak eğitilen çocuk ve gencin, olay ve olguları çok yönlülükleri ve boyutlulukları içinde görüp yorumlayan, kavrayan, yeniliklere, çağdaş her türlü gelişmeye, her tür yeni biçim ve biçimlendirmeye açık, çağındaki gerek bilim ve teknolojide, gerek toplumsal ve kültürel değişme süreçlerindeki yeni gelişmeleri anlamaya yatkın, hoşgörülü, aynı zamanda dinamik bir kişilik geliştireceği kesindir(4).

Gerçek anlamda çağdaşlaşma, çoğunluğun çağdaş bilince sahip olması ile olasıdır. Çağdaş uygarlık düzeyi ile çağdaş sanat düzeyi birbirine koşut gelişim göstermektedir. Gençleri sanatla biçimlendirmek, sanat eğitiminin görevi olmalıdır (5).

Yöntem

Lise Resim 1, 2, 3 Dersi Öğretim Programı’nda çağdaş sanatın öğretilmesi boyutunun değerlendirilmesi için eğitsel eleştiri modeli (6) kullanılmaktadır. Modelin betimleme, yorumlama ve değerlendirme olmak üzere üç temel boyutu vardır.

Başlıca şu sorulara yanıt aranmaktadır:Lise Resim 1, 2, 3 Dersi Öğretim Programı’nda çağdaş sanatların öğretilmesi hedeflenmiş midir? Programın uygulanmasında çağdaş sanatın öğretilmesini öğretmenler benimsemiş midir?Çağdaş sanatın öğretilmesi için öğretmenler kendilerini yeterli bulmakta mıdır?Çağdaş sanatın öğretilmesi için ders araç-gereçleri kullanılmakta mıdır?Programın uygulanmasında öğretmenlerin karşılaştıkları başlıca sorunlar nelerdir?

Verilerinin toplanmasında; tarama modelinin yanısıra, bir anket kullanılmıştır. Anket, tesadüfi örnekleme yöntemiyle, Ankara İl Millî Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı 16 lisede çalışan 42 resim öğretmenine uygulanmıştır. Verilerin analizinde frekans (f) ve yüzde (%) dağılımları kullanılmıştır. Ankette öğretmenle ilgili 5 soru, kurumla ilgili 5 soru ve programın uygulanmasıyla ilgili 19 soru bulunmaktadır.

BULGULAR

1. Çağdaş Sanatçılar Açısından Programın Özellikleri

Lise programında, resim dersi seçmeli derstir. Seçmeli derslerin amacı, öğrenciyi hayata ve iş alanlarına hazırlamak olduğu gibi, onu belirli bir yükseköğretim alanına da daha iyi hazırlamaktır. Seçmeli derslerden hangilerinin açılacağına liselerin Öğretmenler Kurulunun karar vermesi öngörülmüştür (7).

Lise Resim 1, 2, 3 Dersi Öğretim Programında, sanatın öğretilmesiyle ilgili “Genel Amaçlar” şunlardır:“Güzel sanatlardaki yöntem, teknik, ilke ve akımlarla ilgili kavramları doğru olarak kullanabilme” (md.1); “Görsel sanatlarda kullanılan yöntem ve teknikleri değişik konularda uygulayabilme” (md.2); “Sanat eserlerindeki estetik yönlerin farkında oluş” (md.7); “Güzel sanatların hayattaki önemini ve gerekliliğini kavrayabilme” (md.8); “Sanata ve sanat olaylarına değer veriş” (md.9).

Programda çağdaş sanatların öğretilmesine ilişkin üniteler,1. Sınıfta “Çağdaş Sanat Akımlarına Genel Bir Bakış”, 3. Sınıfta “Çağdaş Sanat Akımları”, ve “Türk Resim Sanatı” olarak belirlenmiştir. Lise 1’de, “Çağdaş Sanat Akımlarına Genel Bir Bakış” ünitesi, çağdaş sanatların öğretilmesine yönelik olup, yöntem ve teknikler arasında “yaptırmaya” yer verilmemiştir(s.403). Lise 2’de, benzer bir ünite ayrılmamıştır. Lise 3’te, “Çağdaş Sanat Akımları” ve “Türk Resim Sanatı” üniteleri, çağdaş sanatların öğretilmesine elverişlidir.“Çağdaş Sanat Akımları” ünitesinin, “Çağdaş Sanat Akımlarına Genel Bir Bakış” ünitesinden tek farkı uygulama yapılacak olmasıdır.

Lise Resim Alanı, 2. ve 3. Sınıfta uygulanmaktadır. Lise (Resim Alanı)Resim 1, 2 Dersi Öğretim Programı’nın amaçları Lise Resim 1, 2, 3 Dersi Öğretim Programı’nınkinden farklı değildir. Bu çalışmada incelenen üniteler açısından farklılık, yalnızca sürenin uzatılmış olmasıdır (479).

2. Anket Sonuçları

Öğretmenle ilgili bilgiler:Anket uygulanan öğretmenlerin,“Kaç yıllık öğretmen olduğu”yla ilgili dökümde, öğretmenler oluşturulan beş basamağın tümüne dağılmakta ve en büyük grubu % 31’lik payla, 16-20 yıl aralığındakiler oluşturmaktadır.

Anket uygulanan öğretmenlerin biri hariç tamamı Eğitim Fakülteleri Resim-İş Öğretmenliği Bölümlerinden mezun olmuştur. Öğretmenlerin haftalık ders yükü açısından, en büyük grup % 33.3’lük pay ile 16-20 ders saati çalışanlardır.

“Resim dersinde çağdaş sanat akımlarının öğretilmesi gerektiğini düşünüyor musunuz?” sorusuna, ankete katılan öğretmenlerin tümü “Evet” yanıtı vermişlerdir.

Öğretmenlerin çalıştıkları kurumla ilgili bilgiler: Anket uygulanan öğretmenlerin çalıştığı okullar; Atatürk Anadolu Lisesi, Ayrancı Lisesi, Bahçelievler Deneme Lisesi,Cumhuriyet Lisesi, Eryaman Lisesi, Farabi Lisesi, Fatih Sultan Mehmet Lisesi,Gazi Anadolu Lisesi, İncirli Lisesi,Kalaba Anadolu Lisesi, Keçiören Lisesi, Kocatepe Mimar Kemal Lisesi, Mustafa Kemal Lisesi, Ömer Seyfettin Lisesi, Rauf Denktaş Lisesi, Tınaztepe Lisesi’dir.

Anket uygulanan öğretmenlerin çalıştığı okulların, % 75’inde “zorunlu/seçmeli ders” anlayışıyla, sınıftaki öğrencilerin tümünün katıldığı resim dersi uygulaması yapıldığı görülmektedir. Sınıf mevcutları ortalaması, okulların % 68.6’sında 31-51 ve yukarısı aralığındadır.

Öğretmenlerin çalıştığı okulların % 56.25’inde bir resim atölyesi vardır. Atölyesi bulunan okulların yarısında, atölyenin küçük ve yetersiz olduğu açıklanmaktadır. Anket uygulanan öğretmenlerin çalıştığı okulların % 62.5’inde Slayt makinesi, tepegöz, röprodüksiyon vb. araçların bulunmadığı açıklanmıştır.

Uygulama ile ilgili bilgiler: Ankete katılan öğretmenlerden, “Çağdaş Sanat Akımları ve Çağdaş Türk Sanatı konusunda bilgi yönünden kendinizi yeterli buluyor musunuz?” sorusuna % 33.3oranında “Hayır” yanıtını verenlerin kıdem durumu 5-23 yıl aralığındadır. Öğretmenlerden,“Aldığınız lisans eğitimini yeterli buluyor musunuz?” sorusuna % 54.8’i oranında “Hayır” yanıtı verenlerin kıdem durumu 7-24 yıl aralığındadır.

“Çağdaş Sanat Akımlarına Genel Bir Bakış” ve “Çağdaş Sanat Akımları” ünitelerini işleyen öğretmenlerin, öğretildiğini açıkladığı sanat akımlarının tamamı, yeni programda yer alanlardır. Öğretildiği söylenen akımlar içinde en çok yer alan “Empresyonizm”, en az yer alan ise “Dadaizm” ve “Fütürizm”dir. Lise 1’de ve 3’te öğretilen sanat akımlarında ve bunların sıralamasında değişiklik olmadığı görülmektedir.

“Çağdaş Sanat Akımlarına Genel Bir Bakış” ünitesini işleyen öğretmenlerin % 60’ı, “Çağdaş Sanat Akımları” ünitesini işleyen öğretmenlerin % 73.3’ü ve “Türk Resim Sanatı” ünitesini işleyen öğretmenlerin % 47.4’ü “Bu üniteyi işlerken, röprodüksiyon ve slayt gibi araçlar kullandınız mı?” sorusuna “Hayır” yanıtı vermişlerdir.

“Çağdaş Sanat Akımlarına Genel Bir Bakış” ünitesini işleyen öğretmenlerin% 76’sı, “Çağdaş Sanat Akımları” ünitesini işleyen öğretmenlerin % 66.7’si ve “Türk Resim Sanatı” ünitesini işleyen öğretmenlerin% 68.4’ü “Bu ünitenin kuramsal boyutuyla etkili bir şekilde işlendiğini düşünüyor musunuz?” sorusuna “Hayır” yanıtı vermişlerdir.

“Çağdaş Sanat Akımlarına Genel Bir Bakış” ünitesini işleyen öğretmenlerin % 66.7’si, “Çağdaş Sanat Akımları” ünitesini işleyen öğretmenlerin %73.4’ü ve “Türk Resim Sanatı” ünitesini işleyen öğretmenlerin %57.9’u “Bu ünitenin uygulama boyutuyla etkili bir şekilde işlendiğini düşünüyor musunuz?” sorusuna “Hayır” yanıtı vermişlerdir.

“Türk Resim Sanatı” ünitesini işleyen 15 öğretmen“Cumhuriyet Dönemi Sanatçıları’ndan hangilerini tanıttınız?” sorusuna yanıt olarak 22 sanatçı adı yazmıştır. En çok tanıtılan sanatçılar sırasıyla; İbrahim Çallı, Abidin Dino, Nuri İyem,B.Rahmi Eyüboğlu ve Hikmet Onat’tır.

Ankete katılan öğretmenlerin, yeni programı incelemiş ve bir ders yılı uygulamış olanlarının % 57.1’i “1998 Programını uygulanabilir buluyor musunuz?” sorusuna “Evet” yanıtı vermişlerdir.

Anket Uygulanan Öğretmenlerin “Çağdaş Sanat Akımlarına Genel Bir Bakış”, “Çağdaş Sanat Akımları” ve “Türk Resim Sanatı” Ünitesiyle İlgili Sorunları

Uygulanan anketin, sorunları saptamaya dönük açık uçlu sorularına verilen yanıtlar gruplandırılmıştır:

1. Lise programı ile ilgili sorunlar

Son sınıf öğrencilerinin üniversite sınavına hazırlanma endişesi konuların işlenmesinde problem yaratmakta; ayrıca seçmeli dersler için öğrencilere seçim olanağı tanınmamaktadır.

2. Atölye ile ilgili sorunlar

Atölyelere çok sayıda öğrenci girip çıktığı için uygun çalışma ortamı yaratılamamaktadır. Sanat uğraşlarına elverişli mekanlar ve yeterli sayıda öğretmen bulunmamaktadır.

3. Ders aracı ile ilgili sorunlar

Okullarda atölye donanımları yeterli değildir. Okul kütüphanelerinde ünitelerle ilgili röprodüksiyon ve slaytlar bulunmadığı için, görsel malzeme ile zenginleştirilmeyen konuların işlenme şansı yoktur.

SONUÇ

1.Özet ve Sonsöz

1998 Programında, çağdaş sanat akımlarına yer verilmesi bir yeniliktir. Çağdaş sanatların öğretilmesi, program amaçlarının içinde yer almaktadır. Ancak sanatın çağdaş biçemleri konusu açık olarak tanımlanmamıştır.

Programda, “Çağdaş Sanat Akımları” olarak, 20. yy’ın ilk yarısında ortaya çıkan akımlara yer verilmektedir. E. Batur’un genel yayın yönetmeni olduğu, “Avant-garde 1945-1995”de, 1940-1995 tarihleri arasında yer alan yetmiş bir akımdan söz edilmektedir (8). Bunlardan, “Kavramsal Sanat”, “Minimalizm”, “Yerleştirilmiş Yapıt (Enstelasyon)” gibi terimlerin, sanat çevrelerinin bile dışına taşmışken, programa girmemiş olması eksikliktir.

Programdaki çağdaş sanatın öğretilmesi amacını öğretmenler benimsemektedirler. Ancak, öğretmenler çağdaş sanat akımlarını yeterince tanımamaktadırlar.

Çağdaş sanat eğitimi anlayışı, kuramsal bilgilerin aktarımının uygulamalı sanatsal etkinlik ile birleştirilmesini ön görmektedir. 1. sınıfta sanat akımları, 3. sınıfta Türk resim sanatı konularının işlenmesinde önerilen yöntemler bundan yoksundur.

Programda çağdaş sanatsal eğitim ağırlıklı olarak, 3. sınıf programında yer almaktadır. 3. sınıfların üniversiteye hazırlık soruları nedeniyle programın uygulanamadığı dikkate alındığında, amaca ulaşılamadığı görülmektedir.

Öğretmenlerin yarıdan çoğunun aldığı lisans eğitimi programını yeterli bulmadığı ve çağdaş sanatların öğretilmesine ilişkin üniteleri kuramsal olarak da, uygulama boyutuyla da yeterince işleyemediklerini düşündükleri görülmektedir. Öğretmenler lisans eğitiminin geliştirilmesine ve hizmet içi eğitime gereksinim duyduklarını açıklamaktadırlar.

Anket uygulanan öğretmenlerin çalıştığı okulların çoğunda, resim dersinin seçmeli ders olmasına karşın, başka seçmeli ders açılmadığı için sınıfların kalabalık olmasının sorun yarattığı görülmektedir. Okulların yarıya yakınında yeterli olmayan bir tek resim atölyesi olduğu ve slayt makinesi, tepegöz, röprodüksiyon vb. araçların bulunmadığı anlaşılmaktadır. Programın“Açıklamalar” bölümünde,“... atölye yetersizliğinin, öğretmenin programı uygulamasına engel olmaması için konuların oldukça esnek ve atölye dışında da uygulanabilir olmasına çalışılmıştır”(s.386) denmektedir.Ancak öğretmenler, dersliklerde, kalabalık öğrenci gruplarıyla ve ders araç-gereçleri olmaksızın programı uygulayamadıklarını açıklamaktadırlar.

Yeni programı 1998-1999 öğretim yılında uygulayan öğretmenlerden ankete katılanların tamamı çağdaş sanatsal eğitimi benimsediğini söylerken, yarısının programı uygulanamaz bulması dikkat çekicidir. Bir öğretmen, sorunu “Bu program uygulanabilir, ama bizimki gibi kısıtlı olanaklarla değil.” şeklinde ifade etmektedir.

2. Öneriler

1) Programa ilişkin öneriler:

a)Program geliştirme çalışmalarında öğretmenlerin görüşleri alınmalıdır.

b)Programda çağdaş sanatlar eğitiminin, kuramsal ve uygulamalı çalışmalar bütünlüğü içinde verilmesi ilkesi açıklık kazanmalıdır.

c) Lise 2. sınıf programına çağdaş sanat akımları ve Türk resim sanatı üniteleri konmalı, temel konular 1. ve 2. sınıfa kaydırılmalıdır.

2) Öğretmen eğitimine ilişkin öneriler:

a) Sanat eğitimcisi yetiştiren kurumlarda sanat felsefesi, estetik, sanat tarihi öğretiminin etkinliği artırılmalıdır.

b) Hizmet içi eğitim yapılmalıdır.

3) Atölye ve araç-gereç gereksinimine ilişkin öneriler:

a)Okulların atölye ve donanım gereksiniminin karşılayabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

b)FRTEB’den ve İl Eğitim Araçları Donatım Merkezi Müdürlüklerinden resim derslerinde kullanılan ders araçlarının sağlanması için çözümler üretilmelidir. Okullara ödünç ders aracı veren,İl Eğitim Araçları Donatım Merkezi Müdürlükleri etkili bir işleyişe kavuşturulmalıdır.

(*)Ankara Gazi Anadolu Lisesi Resim Öğretmeni.

(1)Lise Resim Dersi Öğretim Programı, Tebliğler Dergisi Tarih: Nisan 1998, Cilt:61, Sayı:2487, Ankara.

(2)Kagan, M., Estetik ve Sanat Dersleri, İmge Kitabevi, 2. Basım, Ankara, 1993, s.203.

(3)San, İ., “Kültür Eğitbilimi ve Çocuk”, içinde:Çocuk Kültürü 1.UlusalÇocukKültürü Kongresi (6-8 Kasım 1996) Bildirileri,A.Ü. Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları No:1, Ankara, 1997, s.204.

(4)San,İ., “Kültür Aktarımı ve Çağdaş Kültür Sorunu İçinde Sanat Eğitiminin Yeri”, içinde: A.Ü.E.B.F.Dergisi, Sayı:2, Ankara, 1993, s.140.

(5)Etike, S., Sanat Eğitimi Yazıları, İlke Yayın Evi,Ankara, 1995, s.48-49.

(6)Erden, M., Eğitimde Program Değerlendirme, 3.Baskı, Ankara, 1998, s.14.

(7)Oğuzkan, A.F., Orta Dereceli Okullarda Öğretim(Amaç, İlke,Yöntem ve Teknikler), Emel Matbaacılık Sn., 2.Basım, Ankara, 1989, s.34.

(8)Batur,E., Avant-garde 1945-1995, Sanat Dünyamız,Yapı Kredi Yayınları, Yıl:20, Sayı:59, İstanbul, 1995, s.1.

İçindekiler...

o Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesinde “Okul Deneyimi” Uygulaması ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi

o Fizik Konularının Kavratılmasında Görsel Öğretim Materyallerinin Önemi

o Okul Psikologluğu ve Okul Psikolojik Danışmanlığı Meslekleri: Karşılaştırmalı Bir Çalışma

o Rusya Federasyonu Zorunlu Temel Eğitim Kurumlarında Ana Öğretim Programı ve Buna Dayalı Olarak Oluşturulan Programlar

o Nesne Kavramı Üzerine

o Okula Dayalı Yönetim

o Fen Bilimlerinde Değerlendirmenin Önemi

o Üniversite Öğrencilerine Verilen Eğitim Modellerinin Öğrencilerde Davranış Değişikliğine Etkilerinin İncelenmesi

o Alan Dışından Mezun Olup Sınıf Öğretmenliğine Atanan Öğretmenlerin Sınıf Öğretmenliğindeki Durumlarının Değerlendirilmesi

o Bazı Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye'de Zorunlu Eğitimde Yönlendirme Çalışmalarının Değerlendirilmesi

o Türkiye’de Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Süreci

o Yirmibirinci Asrın Başında Balkanlarda Yaşayan Türkçe

o Divan Şiiri Öğretimi Üzerine

o Lise Resim Dersi Öğretim Programının Çağdaş Sanatsal Eğitim Bağlamında Değerlendirilmesi

o İlköğretim Öğretmeni Adaylarına İlkokuma-Yazma Çalışmaları ile İlgili Pratik Öneriler

o Eşrefzâde Mehmet Şevketi’nin Medrese Talebelerinin Durumlarına İlişkin Görüşleri ve Çözüm Önerileri

[ yukarı ]

Arşiv