MİLLİ EĞİTİM DERGİSİ

Sayı 148

Ekim, Kasım, Aralık 2000

Alan Dışından Mezun Olup Sınıf  Öğretmenliğine Atanan Öğretmenlerin Sınıf Öğretmenliğindeki Durumlarının Değerlendirilmesi

Yrd.Doç.Dr. Behçet ORAL (*)

 

 

1.GİRİŞ

Eğitimin ilk basamağı olan ve taşıdığı öneminden dolayı temel eğitim olarak da nitelenen ilköğretime sınıf öğretmeni olarak çeşitli kaynaklardan öğretmen alınması kuşkusuz meslek çevrelerinde ve kamu oyunda eleştirilere neden olmaktadır (1). Çünkü, bu kişiler öğretmen olarak atanırken“pedagojik formasyon” aranmamıştır(2).Oysa sınıf öğretmenliği kendine özgü programı olan bir alandır. Bu alanda; genel kültür, alan ve öğretmenlik meslek bilgisine ilişkin bilgi ve beceriler kazandırılmaktadır. Ayrıca hizmet öncesinde, öğretmen adaylarına, çeşitli bilgi ve beceriler kazandırmak amacıyla öğretmenlik uygulaması çalışmaları da yaptırılmaktadır.

Nitekim Eğitim Enstitüsü programında, öğretmen adaylarının hizmet öncesinde; (a) görev alacakları okullarda ders konularına, bilgi ve beceri bakımından hakim olmaları, gerektiğinde bu bilgi ve becerileri edinme, derinleştirme ve kullanma yollarını öğrenmeleri,(b) okutacakları öğrencilere en uygun yöntemlerle bilgi ve beceri kazandırma tekniğini elde etmeleri ve (c) öğretim etkinliklerini, öğrencilerin bedensel, fikrî, iradî ve sosyal eğitimlerine hizmet edecek şekilde yürütme yeterliği kazanmaları yoluna gidildiği (3) belirtilmektedir. Hatta nitelikli öğretmen yetiştirme konusunda, eğitim öncesinde de öğretmen adaylarında bazı özelliklerin aranmasının gerekli olduğuna dikkat çekilmektedir. Bu özellikler şöyle sıralanabilir:(a)öğretmen olma isteği,(b)öğretmenliğe yatkınlık, (c) beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı gelişmeye uygun kişilik ve karakter özelliklerine sahip olabilmek, (d)öğretmenliğe, öğrenciye, çevreye, sosyal değerlere yönelik olumlu tutuma sahip olmak ve (e)hür ve bilimsel düşünce gücüne, araştırma fikrine sahip olmak (4, 5).

Öğretmenlerin kişilik özelliklerinin olumlu bir sınıf ortamı yaratılmasında ve öğretim çalışmalarının verimli olmasında en önemli değişken olduğu iyice anlaşıldıktan sonra bu konuda yapılan araştırmalar artmıştır (6).

Bugün mevcut öğretmenlerimiz açısından önemli sorunlardan birisi meslek öncesi hazırlık, diğeri ise meslek sırasında gelişmeyi sağlayıcı etkin hizmet içi eğitim programlarının gerçekleştirilebilmesidir. Ancak, özellikle öğretmenlik mesleğinin özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, öğretmenin kişilik özelliği, bireyin öğretmenlik mesleğine yatkınlığı ve bu mesleği isteyerek seçip seçmediği konuları öğretmenin mesleğe hazırlık öğrenimini ve meslek sırasındaki başarısını etkilemek yönünden önemlidir(7).

Sonuç olarak, sınıf öğretmenliğine alan dışından atanan öğretmenlerin, sınıf öğretmenliğindeki yeterliklerinin ve sınıf öğretmenliğini benimseme durumlarının araştırılması önemli görülmektedir. Bu nedenle böyle bir çalışmaya gerek duyulmuştur.

Çalışmanın amacı, alan dışından mezun olup sınıf öğretmeni olarak atanan öğretmenlerin, öğretmenliğe başlarken sınıf öğretmenliğindeki yeterliklerine ve sınıf öğretmenliğini benimsemeye ilişkin görüşlerinin mezun oldukları fakülteye göre değişip değişmediğini belirlemektir.

Araştırmada, bu temel amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır;

Mezun oldukları fakülteye göre,

(1)öğretmenlerin, göreve başladığında sınıf öğretmenliği alanındaki bilgi düzeylerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark var mıdır?

(2)öğretmenlerin, kendi branşlarındaki bilgi ve becerileri sınıf öğretmenliğinde kullanabilme düzeylerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark var mıdır?

(3)öğretmenler, sınıf öğretmenliği için gerekli olan bilgi ve becerileri, öncelikle edindikleri kaynaklara ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark var mıdır?

(4)öğretmenlerin, sınıf öğretmenliği alanında düzenlenecek herhangi bir hizmet içi eğitim kursuna katılmaya ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark var mıdır?

(5)öğretmenlerin, sınıf öğretmenliğinde kalma ya da ileride branşları ile ilgili herhangi bir mesleğe geçmeye ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark var mıdır?

(6)öğretmenlerin, ileride branşları ile ilgili herhangi bir mesleğe geçme süresine ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark var mıdır?

Araştırmada,“betimleme-survey yöntemi” kullanılmıştır. Bu yöntem olayların, objelerin, varlıkların, kurumların, grupların ve çeşitli alanların ne olduğunu betimlemeye, açıklamaya çalışan araştırmalarda kullanılır(8).

1997-1998 öğretim yılında, sınıf öğretmenliği alanı dışında, herhangi bir alandan mezun olup Diyarbakır ilinde görev yapmakta olan 1734 öğretmen araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan 322 öğretmen ise, araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır.

Araştırmada, Veteriner,Ziraat,Mühendislik Fakülteleri,Su Ürünleri Yüksek Okulu vb. alanlar Fen Bilimleri Alanı olarak; Hukuk,Siyasal,İktisadi ve İdari Bilimler vb. alanlar ise Sosyal Bilimler Alanı olarak tanımlanmaktadır.

Bu araştırma için kullanılan veri toplama aracı,Diyarbakır İl Millî Eğitim Müdürlüğünün 1997-1998 öğretim yılı sonunda yapılan toplantılarda toplantı başlamadan önce, araştırmacı tarafından uygulanmış ve toplanmıştır. Bilgisayar ortamında SPSS programı ile çözümlenen veriler X2 (kaykare) ve yüzde yönteminden yararlanılarak yorumlanmıştır.

2. BULGULAR

2.1. Öğretmenlerin Göreve Başladığında Sınıf Öğretmenliğindeki Bilgi Düzeylerine Göre Durumları

Öğretmenlerin göreve başladığında sınıf öğretmenliğindeki bilgi düzeylerine göre durumları mezun oldukları fakülteye göre incelenmiş ve sonuçlar Tablo 1’de sunulmuştur.

Tablo 1

Öğretmenlerin Göreve Başladığında Sınıf Öğretmenliğindeki

Bilgi Düzeylerine Göre Dağılımları

 

Yüksek

Orta

Az

Hiç

Toplam

 

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

1*

9

16.7

35

64.8

4

7.4

6

11.1

54

17.0

2*

9

18.0

25

50.0

9

18.0

7

14.0

50

15.7

3*

13

9.5

71

51.8

39

28.5

14

6.5

137

43.1

4*

3

3.9

44

57.l

25

32.5

5

6.5

77

24.2

Toplam

34

10.7

175

55.0

77

24.2

32

10.1

318

100

X2=21.39             SD=9                      p<0.05

*(1)Eğitim Fakültesi (2)Fen-Edebiyat Fakültesi (3)Fen Bilimleri                               Alanı (4)Sosyal Bilimler Alanı

 

Tablo 1 incelendiğinde, öğretmenlerin% 10.7’si göreve başlamadan önce sınıf öğretmenliği alanındaki bilgilere yüksek derecede, % 55’i orta, % 24.2’si az derecede bilgi sahibi olduklarını belirtirken % 10.1’i ise hiç bilgi sahibi olmadıklarını belirtmektedirler. Öğretmenlerin mezun oldukları fakülteye göre, bu konuya ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark vardır (X2=21.39).Buna göre, göreve başladığında sınıf öğretmenliği alanında en fazla kendilerini yüksek derecede yeterli görenler Fen-Edebiyat Fakültesi (% 18) mezunları olmuştur. Bunları % 16.7 ile Eğitim Fakültesi mezunları takip etmektedir. Sosyal Bilimler Alanı % 3.9, Fen Bilimleri Alanı ise % 9.5’i göreve başladığında yüksek derecede sınıf öğretmenliği alanı bilgisine sahip olduklarını belirtmektedir. Eğitim Fakültesi mezunlarının % 64.8’i, Fen-Edebiyat Fakültesi mezunlarının% 50’si, FenBilimleri Alanından mezun olanların % 51.8’i ve Sosyal Bilimler Alanından mezun olanların ise, % 57.1’i sınıf öğretmenliği alanında orta derecede bilgi sahibi olduklarını belirtmektedirler.

Fen-Edebiyat Fakültesi mezunlarının % 14.2’si, Eğitim Fakültesi mezunlarının% 11.1’i, Fen Bilimleri Alanı’ndan mezun olanların % 6.5’i ve Sosyal Bilimler Alanı’ndan mezun olanların ise % 6.5’i göreve başladığında sınıf öğretmenliği alanında hiç bilgi sahibi olmadıklarını belirtmektedir.

2.2.ÖğretmenlerinMezunOldukları Branştaki Bilgileri Sınıf Öğretmenliği Alanında Kullanma Durumları

Öğretmenlerin mezun oldukları branştaki bilgileri sınıf öğretmenliği alanında kullanma durumlarına ilişkin bulgular Tablo 2’de sunulmuştur.

 

Tablo 2

Öğretmenlerin Mezun Oldukları Branştaki Bilgileri

Sınıf Öğretmenliğinde Kullanma Durumlarına Göre Dağılımları

 

Tam

Çok

Orta

Az

Hiç

Toplam

 

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

1*

6

11.3

18

34.0

14

26.4

9

17.0

6

11.3

53

16.7

2*

5

10.0

9

18.0

24

48.0

8

16.0

4

8.0

50

15.8

3*

6

4.3

32

23.2

61

44.2

16

11.6

23

16.7

138

43.5

4*

5

6.6

20

26.3

24

31.6

16

21.1

10

14.5

76

24.0

Toplam

22

6.9

79

24.9

123

38.8

49

15.5

44

13.9

317

100

X2=16.90                     SD=12                    p>0.05

*İlgili açıklamalar Tablo 1’de alt bilgi olarak verilmişti.

 

Tablo 2’deki bulgular incelendiğinde; öğretmenlerin % 6.9’u tam, % 24.9’u çok, % 38.8’i orta ve% 15.5’i ise az derecede branş bilgilerini sınıf öğretmenliği alanında kullandıklarını belirtmektedirler. Öğretmenlerin % 13.9’unun ise branş bilgilerini sınıf öğretmenliğinde hiç kullanamadıklarını belirttikleri görülmektedir. Branş bilgilerini, sınıf öğretmenliği düzeyinde en fazla “tam” derecede kullandıklarını belirten öğretmenlerin Eğitim Fakültesi mezunları (% 11.3) oldukları görülmektedir. Branş bilgilerini sınıf öğretmenliği düzeyinde, en fazla “hiç” kullanmadıklarını belirten öğretmenler ise Fen Bilimleri Alanı’ndan mezun olanlardır(% 16.7).

Öğretmenlerin mezun oldukları branştaki bilgileri sınıf öğretmenliğinde kullanma durumlarına göre, görüşleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark gözlenmemiştir (X2=16.90).

2.3. Öğretmenlerin Sınıf Öğretmenliği Düzeyinde Gerekli Olan Bilgiyi Öncelikli Edinme Kaynaklarına Göre Durumları

Öğretmenlerin sınıf öğretmenliği düzeyinde gerekli olan bilgiyi öncelikle edinme kaynaklarına göre dağılımları Tablo 3’de sunulmuştur.

Tablo 3

Öğretmenlerin,Sınıf Öğretmenliği Düzeyinde Gerekli Olan Bilgiyi Edinme Kaynaklarına Göre Dağılımları

 

A

B

C

D

E

Toplam

 

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

f

%

1*

6

10.9

21

38.2

6

10.9

4

7.3

18

32.7

55

17.1

2*

12

24.0

5

10.0

14

28.0

2

4.0

17

34.0

50

15.5

3*

27

19.6

26

18.8

25

18.1

11

8.0

49

35.5

138

42.9

4*

22

27.8

16

20.3

13

16.5

11

13.9

17

21.5

79

24.0

Toplam

67

20.8

68

21.1

58

18.0

28

8.7

101

31.4

322

100

X2=27.41             SD=12                    p<0.05

*İlgili açıklamalar Tablo 1’de alt bilgi olarak verilmişti.

 

A:Konu ile ilgili katıldığım bir kurstan

B:Okulumda görev yapan deneyimli öğretmenlerden

C: İlgili yazılı kaynaklardan

D: İlköğretim müfettişlerinden

E:Başka

 

Tablo 3’teki bulgular bir bütün olarak incelendiğinde, öğretmenlerin % 20.8’inin sınıf öğretmenliği düzeyinde gerekli olan bilgiyi, öncelikle “konu ile ilgili katıldığı bir kurstan”, % 21.1’inin “görev yaptığı okulda çalışan deneyimli öğretmenlerden”, % 18’inin“ilgili yazılı kaynaklardan” ve % 8.7’sinin ise “ilköğretim müfettişlerinden” edindiklerini belirtmektedir. Öğretmenlerin% 31.4’ünün de, sınıf öğretmenliği alanında gerekli olan bilgileri edinmede “başka” seçeneğini işaretledikleri görülmektedir. Bu gruptaki öğretmenler genellikle birden fazla kaynaktan bilgi edinen öğretmenlerdir. Öğretmenlerin mezun oldukları fakülteye göre, sınıf öğretmenliği düzeyinde gerekli olan bilgiyi öncelikle edinme kaynaklarına ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark vardır (X2=27.41).

Sosyal Bilimler Alanı’ndan mezun olanlar, sınıf öğretmenliği düzeyinde gerekli olan bilgiyi, en fazla konu ile ilgili katıldıkları bir kurstan (% 27.8), Eğitim Fakültesi mezunları ise en fazla görev yaptıkları okulda çalışan öğretmenlerden(% 38.2) edindiklerini belirtmektedir. Diğer gruplardaki öğretmenlerin ise bu konuda en fazla “başka” seçeneğini (Fen-Edebiyat Fakültesi mezunları % 34 ve Fen Bilimleri Alanı mezunları % 35.5) işaretledikleri görülmektedir.

Tablo 3’teki bulgulardan anlaşıldığı gibi, öğretmenlerin ancak % 20.8’i sınıf öğretmenliği için gerekli olan bilgiyi kursa katılarak edinmişlerdir.

2.4.ÖğretmenlerinSınıf Öğretmenliği İçin Düzenlenecek Herhangi Bir Kursa Katılma İsteğine Göre Durumları

Öğretmenlerin sınıf öğretmenliği için düzenlenecek herhangi bir kursa katılma isteğine göre yapılan istatistiksel analiz sonuçları Tablo 4’de sunulmuştur.

Tablo 4

Öğretmenlerin Sınıf Öğretmenliği İçin Düzenlenecek

Kursa Katılma İsteğine Göre Dağılımları

 

Evet

Hayır

Kararsızım

Toplam

 

f

%

f

%

f

%

f

%

1*

21

38.2

21

38.2

13

23.6

55

17.1

2*

19

38.0

19

38.0

12

24.0

50

15.6

3*

95

68.8

32

23.2

11

8.0

138

43.0

4*

52

66.7

16

20.5

10

12.8

78

24.3

Toplam

187

58.8

88

27.4

46

14.3

321

100

X2=28.15                      SD=6                      p<0.05

*İlgili açıklamalar Tablo 1’de alt bilgi olarak verilmişti.

Tablo 4 incelendiğinde, öğretmenlerin% 58.8’inin sınıf öğretmenliği için düzenlenecek herhangi bir kursa katılmak istediğini % 27.4’ünün ise katılmak istemediği görülmektedir. Bu konuda öğretmenlerin% 14.3’ü ise kararsız kalmıştır.

Aynı tablodaki bulgulara göre, öğretmenlerin mezun oldukları fakülteye göre, sınıf öğretmenliği alanında düzenlenecek herhangi bir kursa katılma isteğine ilişkin görüşleri arasında anlamlı fark gözlenmektedir(X2=28.15). Sınıf öğretmenliği için düzenlenecek herhangi bir kursa en fazla katılmak isteyen öğretmen grubu, Fen Bilimleri Alanı mezunları (% 68.8) ve Sosyal Bilimler Alanı mezunlarıdır(% 66.7). Bu gruptaki öğretmenler, hizmet öncesinde, sınıf öğretmenliği dahil, öğretmenlik branşlarına ilişkin öğretmenlik meslek bilgisi almayanlardır. Dolayısıyla bu öğretmenlerin sınıf öğretmenliği için düzenlenecek herhangi bir kursa yüksek düzeyde katılmak istemeleri son derece anlamlıdır. Bu sonuç ilgili fakültelerden mezun olan öğretmenlerin sınıf öğretmenliği için gerekli olan bilgiye yüksek oranda gereksinim duyduklarını göstermektedir. Eğitim Fakültesi (evet: % 38.2, hayır: % 38.2) ve Fen-Edebiyat Fakültesi (evet: % 38, hayır: % 38) mezunları ise, sınıf öğretmenliği alanında düzenlenecek herhangi bir kursa katılma ya da katılmama arasında belirgin bir tercih yapamadıkları görülmektedir.

Tablo 4’deki bulgular bütün deneklerin görüşleri dikkate alınarak değerlendirildiğinde, öğretmenlerin yarısından fazlasının(% 58.8) sınıf öğretmenliği için düzenlenecek herhangi bir kursa katılmak istedikleri görülmektedir. Bu durumda farklı bir branştan mezun olup sınıf öğretmeni olarak görev yapan öğretmenler için sınıf öğretmenliği alanında gerekli olan bilgi ve becerileri kazandırmak amacıyla hizmet içi eğitim kurslarının düzenlenmesi ve bu alandaki eksikliklerinin giderilmesi gerekli olmaktadır.

2.5. Öğretmenlerin Kendi Branşlarına Geçme Durumları

Öğretmenlerin, sınıf öğretmenliğinde kalma ya da ileride kendi branşlarına geçme isteğine ilişkin bulgularTablo 5’de sunulmuştur.

Tablo 5

Öğretmenlerin Mezun Oldukları Alanlarına Göre,

Kendi Branşlarına Geçme Durumları

 

A

B

C

Toplam

 

f

%

f

%

f

%

f

%

1*

4

7.3

17

30.9

34

61.8

55

17.1

2*

8

16.0

15

30.0

27

54.0

50

15.6

3*

25

18.1

73

52.9

40

29.0

138

43.0

4*

15

19.2

37

47.4

26

33.3

78

24.3

Toplam

52

16.81

142

44.2

127

39.6

321

100

X2=24.66                       SD=6                      p<0.05

*İlgili açıklamalar Tablo 1’de alt bilgi olarak verilmişti.

 

A:   Bundan sonra sınıf öğretmeni olarak göreve devam etmek istiyorum.

B:Branş öğretmenliğine ya da branşımla ilgili bir mesleğe geçmek istiyorum ancak sınıf öğretmeni olarak da çalışmaya devam edebilirim.

C:İleride mutlaka branş öğretmenliğine ya da branşımla ilgili bir mesleğe geçmek istiyorum.

Öğretmenlerin, sınıf öğretmenliğinde kalma ya da ileride kendi branşlarına geçme konusundaki tercihlerine ilişkin görüşleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark vardır(X2=24.66). Tablo 5’deki bulgular incelendiğinde, öğretmenlerin ancak çok az bir kısmının(% 16.8)“bundan sonra sınıf öğretmeni olarak göreve devam etmek istiyorum” seçeneğini işaretledikleri görülmektedir. Yine bu konuda öğretmenlerin% 39.6’sının“ileride mutlaka branş öğretmenliğine ya da branşımla ilgili bir mesleğe geçmek istiyorum” seçeneğini ve % 44.2’sinin ise “branş öğretmenliğine ya da branşımla ilgili bir mesleğe geçmek istiyorum ancak sınıf öğretmeni olarak da çalışmaya devam edebilirim” seçeneğini işaretledikleri gözlenmektedir.

Öğretmenlerin mezun oldukları fakülteye göre, sınıf öğretmenliğinde kalma ya da ileride kendi branşlarına geçme konusundaki tercihlerine ilişkin görüşleri mezun oldukları alanlara göre incelendiğinde şunlar görülmektedir:Eğitim Fakültesi mezunlarının beşte üçünden fazlasının(% 61.8) ve Fen-Edebiyat Fakültesi mezunlarının ise yarısından fazlasının(% 54) ileride mutlaka branş öğretmenliğine ya da branşıyla ilgili bir mesleğe geçmek istediklerini belirtmektedirler. Fen Bilimleri Alanı’ndan mezun olanların % 52.9’u ve Sosyal Bilimler Alanı’ndan mezun olanların ise % 47.4’ü branş öğretmenliğine ya da branşıyla ilgili bir mesleğe geçmek istediklerini ancak sınıf öğretmeni olarak da çalışabileceklerini belirtmektedir. Bundan sonra göreve devam etmek isteyenlerden; Sosyal Bilimler Alanı mezunlarının% 19.2, Fen Bilimler Alanı mezunlarının % 18.1 ve Fen-Edebiyat Fakültesi mezunlarının ise % 16 olduğu görülmektedir. Bundan sonra sınıf öğretmeni olarak görev yapmak isteyen Eğitim Fakültesi mezunlarının oranı ise diğer gruplara göre çok düşüktür (%7.3).

2.6. Öğretmenlerin Kendi Branşlarına Geçmek İstemelerine Göre Durumları

Öğretmenlerin, ileride mutlaka branş öğretmenliğine ya da kendi branşıyla ilgili bir mesleğe geçmek istemelerine ilişkin bulgular Tablo 6’da sunulmuştur.

Tablo 6

Öğretmenlerin Kendi Branşlarına Geçme

Sürelerine Göre Dağılımları

 

hemen

Bir yıl sonra

İki yıl ve daha fazla

Toplam

 

f

%

f

%

f

%

f

%

1*

19

52.8

11

30.6

6

16.7

36

30.3

2*

5

18.5

20

74.1

2

7.4

27

22.7

3*

8

23.5

17

50.0

9

26.5

34

28.5

4*

3

13.6

14

63.6

5

22.7

22

18.5

Toplam

35

29.4

62

52.1

22

18.9

119

100

X2=19.57                       SD=6                      p<0.05

*İlgili açıklamalar Tablo 1’de alt bilgi olarak verilmişti.

 

 

Tablo 6’daki bulgular incelendiğinde, ileride mutlaka branş öğretmenliğine ya da kendi branşı ile ilgili bir mesleğe geçmek isteyen öğretmenlerin % 29.4’ünün hemen, %52.1’inin bir yıl sonra ve % 18.9’unun ise iki ve daha fazla yıl sonra branş öğretmenliğine ya da kendi branşıyla ilgili bir mesleğe geçmek istedikleri görülmektedir.

Öğretmenlerin mezun oldukları fakülteye göre, ileride mutlaka branş öğretmenliğine ya da branşıyla ilgili bir mesleğe geçmek istemelerine ilişkin görüşleri mezun oldukları alanlara göre değiştiği gözlenmektedir (X2=19.57). Buna göre bulgular ayrıntılı bir şekilde incelendiğinde ise, Eğitim Fakültesi mezunlarının yarısından fazlasının(%52.8) branş öğretmenliğine hemen geçmek istedikleri gözlenmektedir. Fen-Edebiyat Fakültesi mezunlarının% 74.1’i, Fen Bilimleri Alanı’ndan mezun olanların% 50’si ve Sosyal Bilimler Alanı’ndan mezun olanların ise % 63.6’sının bir yıl sonra branş öğretmenliğine ya da branşıyla ilgili bir mesleğe geçmek istedikleri görülmektedir. İki ve daha fazla yıl sonra geçmek isteyenlerin oranı ise şöyledir:Fen Bilimleri Alanı’ndan mezun olanların% 26.5’i, Sosyal Bilimler Alanı’ndan mezun olanların % 22.7’si, Eğitim Fakültesi mezunlarının % 16.7’si ve Fen-Edebiyat Fakültesi mezunlarının ise % 7.4’ü iki ve daha fazla yıl sonra branş öğretmenliğine ya da branşıyla ilgili bir mesleğe geçmek istediklerini belirtmektedir.

3.Tartışma ve Sonuç

Alan dışından mezun olup sınıf öğretmeni olarak atanan öğretmenlerin yarısından fazlası (% 55) göreve başlamadan önce sınıf öğretmenliği alanında ‘orta” ve yaklaşık dörtte biri (% 24.2) kadarı ise “az” derecede bilgi sahibi olduklarını belirtmişlerdir. Bu bulgulara dayanarak öğretmenlerin büyük çoğunluğunun sınıf öğretmenliği için gerekli olan bilgi ve becerilere göreve başlamadan önce yeterince sahip olmadıkları söylenebilir. Oysa, öğretmenlik mesleği eğitim sektörü ile ilgili sosyal, kültürel, ekonomik, bilimsel ve teknolojik boyutlara sahip, alanda özel uzmanlık bilgi ve becerisini temel alan akademik ve meslekî formasyonu gerektiren profesyonel statüde bir uğraşı alanıdır(9). Bu nedenle hizmet öncesinde sınıf öğretmenliği alanında yeterince bilgi ve beceriye sahip olmayan öğretmenler için çeşitli hizmet içi eğitim kursları düzenlenebilir. Böylece öğretmenlerin, öğretme işine başlamadan önce, sınıf öğretmenliği için gerekli olan bilgi ve becerileri kazanmaları sağlanmış olur.

Mezun oldukları branştaki bilgileri sınıf öğretmenliği düzeyinde “tam” derecede kullandıklarını belirten öğretmenlerin oranı da çok düşüktür (% 6.9). Mezun oldukları branştaki bilgileri sınıf öğretmenliği düzeyinde “hiç” kullanamadıklarını belirtenler ise % 13.9 oranındadır. Mezun oldukları branştaki bilgileri sınıf öğretmenliği düzeyinde en fazla “tam” (% 11.3) ve “çok” (% 34)derecede kullanabildiklerini belirtenler Eğitim Fakültesi mezunları olmuştur. Bu sonuç anlamlıdır. Çünkü Eğitim Fakültesi mezunları hizmet öncesinde öğretmenlik mesleğine ilişkin bilgi ve beceri kazanmaktadırlar. Eğitim Fakültesi’nin diğer alanlarında verilen bazı dersler ile sınıf öğretmenliği alanındaki bazı derslerin içeriklerinin benzer olması da Eğitim Fakültesi mezunlarına bu konuda bir üstünlük sağlamış olabilir. Buna rağmen Eğitim Fakültesi mezunlarının da % 11.3’ünün branşlarındaki bilgileri sınıf öğretmenliği düzeyinde “hiç” kullanamadıklarını belirttikleri görülmektedir. Bu sonuç, Eğitim Fakültesi mezunlarının da göreve başlamadan önce sınıf öğretmenliği alanına ilişkin bilgi ve becerileri kazanmaları gerektiğini göstermektedir.

Aynı araştırmanın bulguları incelendiğinde (Tablo 3), öğretmenlerin ancak% 20.8’inin sınıf öğretmenliği alanında gerekli olan bilgiyi konuyla ilgili katıldığı bir kurstan edindiklerini belirtmektedir. Yine öğretmenlerin yarısından fazlasının (%58.8) sınıf öğretmenliği alanında düzenlenecek herhangi bir kursa katılmak istedikleri gözlenmiştir. Bu sonuçlar, sınıf öğretmenliği düzeyinde hizmet içi eğitim kurslarının düzenlenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Bu araştırmada elde edilen bir başka önemli sonuç da, öğretmenlerin% 39.6’sının “ileride mutlaka branşı ile ilgili bir mesleğe geçmek” istemeleridir. “Hemen” (% 29.4) ve “bir yıl sonra” (%52.1) “branş öğretmenliğine ya da kendi branşımla ilgili bir mesleğe geçmek istiyorum” diyen öğretmenlerin oranlarının yüksek olması da düşündürücüdür. Bu sonuçlar, öğretmenlerin yaklaşık beşte dördünün sınıf öğretmenliğinde sürekli kalma yönünde bir eğilimleri olmadığı ve kısa bir süre içinde kendi branşlarına geçmek istedikleri şeklinde yorumlanabilir. Yine öğretmenlerin % 44.2’sinin “branş öğretmenliğine ya da branşımla ilgili bir mesleğe geçmek istiyorum ancak sınıf öğretmeni olarak da çalışmaya devam edebilirim” şeklindeki görüşleri de kayda değerdir. Bu sonuç, öğretmenlerin sınıf öğretmenliğinde kalma ya da kendi branşlarına geçme konusunda belirgin bir tercih yapamadıkları şeklinde yorumlanabilir.

Öğretmen, mesleğinin önemine uygun bir biçimde, öğretmenliğe karşı güçlü bir inanç, içten bir bağlılık duygusu geliştirmelidir. Seçtiği mesleğin sürekli bir üyesi olmayı düşünen öğretmenden her şeyden önce davranışlarını bu mesleğin değerler sistemine uydurması istenilir. Sanatının veya mesleğinin kuşaklardan kuşaklara geçen sürekli değerine inanmaksızın hiç kimse o sanatın veya mesleğin doruğuna ulaşamaz. Bunun için öğretmenin de mesleğinin toplum içindeki yerini ve etkisini bilmesi ayrı bir önem taşır (10).

Bu araştırmanın bulguları, öğretmenlerin, öğretmenliğe ilgisi ve yatkınlığı olan, bu mesleği benimsemiş ve kendini mesleğe adamış adaylar arasından seçilmesi gerektiği ilkesini bir kez daha güçlendirmektedir. Dolayısıyla öğretmen seçiminde öncelikle bu özelliklerin dikkate alınması eğitim-öğretim kalitesi için gerekli olduğu söylenebilir. Bu amaçla, alan dışından mezun olup sınıf öğretmenliğine atanan öğretmenlerin sınıf öğretmenliğinde kalmalarını sağlamak için mesleğe uyum sağlayıcı kurslar verilmelidir.


 


(*)Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü.

(1)Mehmet Arslan, “Son Öğretmen Atamaları Üzerine Düşünceler ve Bazı Öneriler” Çağdaş Eğitim, Sayı:231, Ankara, 1997, s.27.

(2)Yahya Akyüz, “Öğretmen Okulu Dışından İlk Kez Öğretmen Atanmasına İlişkin Orijinal Belgeler” Millî Eğitim, Sayı:137, Ankara, 1998, s.6.

(3)Mustafa Yılman, Öğretmenlik Mesleği ve Meseleleri,Türkiye Millî Kültür Vakfı Yayınları, İstanbul, 1992, s.87.

(4)MEB, Öğretmen Yetiştirme Toplantısı, İstanbul, 1993, s.45-46.

(5) Ülkü Uzunçarşılı, “Öğretmen Yetiştirme Konusu”, Millî Eğitim, Sayı:137, Ankara, 1998, s.83.

(6)A.Ferhan Oğuzkan, Orta Dereceli Okullarda Öğretmenlik(Amaç,İlke,Yöntem ve Teknikler), Emel Matbaacılık Sanayii ,Ankara, 1989, s.43.

(7)Ayla Oktay, “Öğretmenlik Mesleği ve Öğretmenin Nitelikleri” M.Ü.Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı:3, İstanbul, 1991, s.189.

(8)Saim Kaptan,Bilimsel Araştırma Teknikleri,Tekışık Veb Ofset,Ankara, 1991, s.59.

(9)Cevat Alkan,“Öğretmenlik Mesleğinde İstihdam”, Çağdaş Eğitim, Sayı:241, Ankara, 1998, s.12.

(10)A.Ferhan Oğuzkan,Öğretmenliğin Üç Yönü, Kadıoğlu Matbaası,Ankara, 1988, s.62.

 

 

İçindekiler...

o        Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesinde “Okul Deneyimi” Uygulaması ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi

o        Fizik Konularının Kavratılmasında Görsel Öğretim Materyallerinin Önemi

o        Okul Psikologluğu ve Okul Psikolojik Danışmanlığı Meslekleri: Karşılaştırmalı Bir Çalışma

o        Rusya Federasyonu Zorunlu Temel Eğitim Kurumlarında Ana Öğretim Programı ve Buna Dayalı Olarak Oluşturulan Programlar

o        Nesne Kavramı Üzerine

o        Okula Dayalı Yönetim

o        Fen Bilimlerinde Değerlendirmenin Önemi

o        Üniversite Öğrencilerine Verilen Eğitim Modellerinin Öğrencilerde Davranış Değişikliğine Etkilerinin İncelenmesi

o        Alan Dışından Mezun Olup Sınıf  Öğretmenliğine Atanan Öğretmenlerin Sınıf Öğretmenliğindeki Durumlarının Değerlendirilmesi

o        Bazı Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye'de Zorunlu Eğitimde Yönlendirme Çalışmalarının Değerlendirilmesi

o        Türkiye’de Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Süreci

o        Yirmibirinci Asrın Başında Balkanlarda Yaşayan Türkçe

o        Divan Şiiri Öğretimi Üzerine

o        Lise Resim Dersi Öğretim Programının Çağdaş Sanatsal Eğitim Bağlamında Değerlendirilmesi

o        İlköğretim Öğretmeni Adaylarına İlkokuma-Yazma Çalışmaları ile İlgili Pratik Öneriler

o        Eşrefzâde Mehmet Şevketi’nin Medrese Talebelerinin Durumlarına İlişkin Görüşleri ve Çözüm Önerileri

© T.C. MEB Yayımlar Dairesi Başkanlığı
Teknikokullar, ANKARA
Tel. (312) 2128145
Fax (312) 2124668
med@meb.gov.tr

[ yukarı ]

Arşiv