|
MİLLİ EĞİTİM DERGİSİ |
Sayı 155-156 |
Yaz-Güz 2002 |
Okul Müdürlerinin Bilgisayar Kullanma Becerileri* |
|
|
GİRİŞ Günlük yaşamımızda değişikliklerin kaynağında teknolojik değişmeler yatmaktadır. Bu gelişmeler yaşamımızı etkilemektedir. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte bilgiye gereksinim daha da artmaktadır. Eğitim teknolojisinin gelişmesine paralel olarak toplumsal yaşamda ve iş yaşamında çok büyük gelişmeler söz konusu olmaktadır(1). Eğitim teknolojisindeki gelişmelerin en büyük destekçisi ise hiç kuşkusuz bilgisayarlardır. Bugün çağımız bilim ve teknoloji çağı olduğundan bu çağın eğitiminin de bilimsel ve teknolojik niteliklere sahip olması gerekir. Esasen son zamanlarda eğitim literatüründe sık görülmeye başlayan; bilgisayar, internet, çoklu ortam, bilgisayar destekli eğitim vb. kavramlar bu yöndeki gelişmelerin somut belirtileridir(2). Toplumdaki sosyal, politik ve ekonomik gelişmelerden etkilenen eğitim kurumu ve yöneticisinin bu değişmelere aynı hızla uyum göstermesi gerekmektedir. Yönetimin sadece geçmişe ve deneyim sonuçlarına dayandığı devrin çok gerilerde kaldığı kabul edilmelidir. Bu nedenle yeni ve ortak sorunların bilimsel bir yaklaşımla ele alınması zorunludur(3). Bir okul yöneticisinin en belirgin ve önemli rolü bu değişim ve gelişmelere göre gerekli öğretimi sağlamaktır. Okul yöneticileri daha çok öğrenciye, daha az zamanda, daha fazla bilgi öğrenme ortamı sağlamak zorunda kalmaktadırlar. Bu nedenle, öğretimde verimliliği ve etkililiği sağlayacak yeni öğretim yöntem ve tekniklerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca konuların daha kalıcı ve daha kolay öğrenilmesini sağlamak için yeni araç ve gereçlerin, yöntemlerin sürekli olarak araştırılıp geliştirilmesi gerekmektedir. Okul yöneticilerinin gereksinim duydukları bilgiye ulaşma ve bu bilgileri kullanma yeteneklerini geliştirmeleri konusunda bilinçli bir şekilde yapılacak olan teknoloji eğitimleri duyarlı seçimler yapmalarına yardımcı olacaktır. Bir örgütün verimliliği ile örgütü idare eden yöneticilerin yeterlikleri arasında doğrudan bir ilişki vardır(4). Okulun etkililiği ile de okul yöneticilerinin yeterlikleri, problem çözme yetenekleri, yenilikleri takip edebilme alışkanlıkları arasında pozitif yüksek korelasyon vardır. Okullarımız yeniliklerin en erken uygulamaya konulduğu kurumlardır. Bunun içindir ki, eğitim kurumlarında meydana gelen yeni bir uygulamadan özellikle okul yöneticileri bilgilendirilmelidir. Bu yeniliklerden birisi de hiç kuşkusuz genelde eğitim teknolojileri özelde de bilgisayardır. Okullarımızın büyük çoğunluğunda tv, tepegöz, teyp, projeksiyon makinesi ve bilgisayar gibi araçlar bulunmakla birlikte bunların pek çoğunda bu araçlar ya hiç kullanılmamakta ya da müdür odasında “atıl” olarak bekletilmektedir. Özellikle bilgisayarların kullanılmamasının sebebi çok çeşitli olmakla birlikte, okul müdürünün bilgisayar kullanma becerisinin olmaması, “belki bozulur”’ endişesiyle yardımcılarının bile kullanmasına izin vermemesi ve hatta diğer personelin kullanmasını kıskanması olabilmektedir. Müdür yardımcılarının, öğretmenlerin veya diğer personelin bilgisayar kullanması bazen okul müdürünü kendisine karşı “uzmanlık gücü” elde edebilir, personel üzerindeki etki gücü azalır endişesiyle rahatsız edebilmektedir. Okullarımızda eğitim teknolojilerinin ve özellikle bilgisayarın okul yöneticileri tarafından kullanılma becerisi ve bilgisayarın araştırma, problem çözme, örgüt geliştirme konularında anılan yöneticiler tarafından ne derecede kullanıldığının araştırılması bu çalışmanın problemini oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı ise, okul müdürlerinin eğitim sisteminde bilgisayar teknolojilerinden gereği gibi yararlanabilme biçimini saptayabilmek için bilinmesi zorunlu olan eğitim sorunlarının belirlenmesine çalışmaktır. Ayrıca, eğitim yöneticilerinin bilgisayar kullanma alışkanlık ve becerilerini tespit etmek, onlarla kişisel görüşme yaparak ne gibi problemlerle karşılaştıklarını araştırmak, sonuçta da gerek onlara ve gerekse eğitimle ilgilenen kişi ve gruplara önerilerde bulunmaktır. Hemen her alanda kullanılan bilgisayar teknolojisi, eğitime de girmiş, günümüzde yoğun biçimde kullanılmaktadır. Hepimizin bildiği gibi, eğitimin amaçlarından biri, bireyleri toplumun gereksinmeleri doğrultusunda yetiştirmektir. Bu nedenle, eğitim sistemleri bilgi çağına uygun, bilgi toplumu üyesinin özelliklerini taşıyan bireyler yetiştirmekle yükümlüdür. Bu da eğitim kurumlarının hem öğrencileri ve diğer personeli yeni teknolojilerden haberli kılmaları ve onları nasıl kullanacaklarını öğretmelerini hem de kendilerinin yeni teknolojileri kullanmalarını gerektirir. Eğitim yönetimi alanında yapılan araştırmalar(5, 6, 7, 8) göstermiştir ki, nerede bir başarılı okul varsa orada başarılı bir okul müdürü vardır. Anılan araştırmalara göre müdür okulun başarıya ulaşmasında birinci derecede sorumlu olan kişidir. Sweeney’e(9) göre ise okuldaki öğretimi iyileştirmek için okul müdürü doğrudan sorumluluk sahibidir ve okul başarısı da yine onun aldığı kararlarla ve kararları uygulama sırasında ortaya çıkacak sorunları çözebilme becerisiyle doğru orantılıdır. Türkiye’de de artık okul müdürünün seçilmesine büyük önem verilmektedir. Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi konusunda son gelişme olarak 1998 tarihinde çıkarılan yönetici atamaları ile ilgili Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Atama ve Yer Değiştirmelerine İlişkin 23472 Sayılı Yönetmelik(10) gösterilebilir. Bu yönetmeliğin gereği olarak eğitim yöneticilerinin atanması ilk kez yetiştirme temeline dayandırılmaktadır. Nitekim bunun ilk uygulaması olarak 14 Kasım 1998 tarihinde yapılan seçme sınavı sonuçlarına göre başarılı bulunan yönetici adayları 1-26 Şubat 1999 tarihlerinde üniversitelerce düzenlenen eğitim programlarına alınmışlardır. Programın sonunda merkezi bir sistemle yapılan sınava göre, yüz üzerinden en az 70 puan alan adaylar başarılı sayılmışlardır. Aynı amaçlı hizmet içi eğitim programının üçüncüsü 3 Temmuz 2000 tarihinde düzenlenmiştir(11). Sevindirici bir durum da, Mayıs 2001 itibarıyla sınav yoluyla okul yönetici yetiştirmenin dördüncüsü için başvurular okul müdürlükleri tarafından kabul edilmekte olduğudur. YÖNTEM Bu çalışmada genel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma için ihtiyaç duyulan bilgilerin elde edilmesi için görüşlerine başvurulan deneklerin tanıtımı bu bölümde yapılmıştır. Ayrıca evren, örneklem, örnekleme yöntemi, bulgular ve yorumu konularında da bilgiler verilmiştir. Araştırmanın evrenini Millî Eğitim Bakanlığına bağlı Kayseri merkez ve taşra teşkilâtı resmî ilköğretim okullarında görev yapan okul müdürleri, çalışma evrenini ise anılan evren içerisinden random (rastgele) seçilenler oluşturmaktadır. Elde edilen bilgilere göre 1999-2000 öğretim yılında Kayseri’de 512 resmî ilköğretim okulu mevcuttur. Bunlardan 196’sı şehirde, 316’sı da köylerde bulunmaktadır. Söz konusu okullarda görev yapan bayan okul müdürü sayısı da 25 olup “müdür yetkili öğretmen” olarak taşra ilköğretim okullarında görev yapmaktadırlar. Örneklem olarak çalışma evreninin yüzde onu, (% 10), araştırma kapsamına alınmıştır. Oranlı örnekleme almak için önce şehir ve köy okullarında görev yapan erkek okul müdürlerinin isimleri yazılarak aynı torbalara konulmuş ve 20’si şehir, 26’sı da köy okul müdürleri arasından tespit edilmiştir. Bayan okul müdürlerinin oranının evren içerisinde az olması sebebiyle onlar kendi aralarında örnekleme tabi tutulmuş ve sonuçta da 6 bayan okul müdürü seçilmiştir. Böylece görüşme rastgele seçilen 46 erkek, 6 bayan okul müdürü ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın en önemli aşamalarından biri hiç kuşkusuz örneklem almalıdır(12). Yalnız araştırmacılar arasında görüşme yönteminde en az kaç kişiyle görüşülmesi gerektiği konusunda belli bir fikir birliği yoktur. Patton’un(13) görüşleri de yukarıdaki fikirleri desteklemektedir. Anılan yazara göre nitelik araştırmalarında çalışmaya başlamadan önce kaç kişiyle görüşme yapılacağının belirtilmesinden kaçınılır ve görüşülecek kişi sayısının araştırma devam ettikçe ve görüşmeler yapıldıkça sonuca bağlanması gerektiği tavsiye edilir. Okul idarecilerinin bilgisayar kullanma becerilerini araştırmak için görüşme yöntemi kullanılmıştır. Görüşme yönteminin seçilmesinin en önemli sebepleri olarak ilişki, iletişim ve görüş açısının bu yöntemle daha kolay ve derinliğine ölçülebilmesidir. Gay’a(14) göre, görüşme yöntemi ile bilgi toplamada derinliğine inilir ve elde edilen bilgilerin yorumlanmasında bilginin edinildiği ortam ve kişinin davranışları da büyük önem taşır. Bu yöntem bilginin sadece elde edilmesi ve yöntemi üzerinde durmaz, nasıl ve niçin olduğunu, insanların ne hissettiklerini, inançlarını ve belli olay ve davranışlara ne gibi anlamlar yüklediklerine de bağlıdır. Fowler(15) ise görüşme yönteminin en önemli özelliklerinden biri olarak bilgilerin tabii ortamda alınmaya çalışıldığına dikkati çekmektedir. Görüşme soruları araştırmacı tarafından hazırlanıp meslektaşları ve yüksek lisans öğrencileri ile tartışıldıktan sonra pilot uygulama yapılmıştır. Görüşme formunda deneklere kimlik bilgileri ile ilgili soruların yanı sıra okul yöneticilerinin bilgisayar kullanma becerilerini tespit etmek amacıyla bilgisayarın kullanıldıkları ortamları ve beklenilen amaçları tespit etmek için açık uçlu sorular yöneltilmiştir. Araştırma kapsamına alınan okul müdürlerinin büyük çoğunluğu 36 kişi, % 69, iki yıllık yüksek okul mezunu, 14 kişi, % 27, 4 yıllık üniversite mezunu ve 2 kişi de, % 4, öğretmen okulu mezunudur. Ne yazık ki, lisans öğreniminden sonra yüksek lisans öğrenimine devam eden veya mezun olan hiçbir okul müdürü bulunmamaktadır. Ayrıca anılan okul müdürlüklerinden 27’si, % 52, okul müdürlüğü görevlerini vekaleten yürütmekte, 24’ü, % 48’i de asaleten göreve atanmışlardır. Asaleten göreve atanan ilköğretim müdürlerinin ll’i, % 46, yürüttükleri göreve sınav kazanarak gelmişlerdir. Çalışma evrenini oluşturan okullarda bulunan öğretmen sayısı 6181 olup bunun 2383’ü bayan 3798’i erkektir. Diğer taraftan anılan evren içerisinde merkez ilköğretim okullarında görev yapan okul müdürlerinin tamamı, taşrada görev yapanların ise büyük çoğunluğu erkektir. İlköğretim okullarında görev yapan bayan öğretmenlerin oranı % 45 olmasına rağmen, anılan grubun toplam ilköğretim okul müdürleri içerisindeki oranı ise sadece % 5 olarak erkek okul müdürlerinin lehine tespit edilmiştir. Bu da bize temel eğitim okullarımızın orta yaştaki, genelde 2 yıllık yüksekokul mezunu erkek okul müdürleri tarafından yönetildiği sonucunu vermektedir. BULGULAR VE YORUM Okul müdürlerinin bilgisayar kullanma becerileri konusunda yapılan görüşmeler sonucu elde edilen verilerden bir sonuç çıkarmak için görüşme formları tek tek incelenmiş, araştırma ve görüşme sorularında güdülen amaç da dikkate alınarak verilen cevaplar tasnif edilmiştir. Görüşmeye katılan müdürler tarafından altı çizilen konular araştırmanın amaçları ve araştırmacının gözlemleri de dikkate alınarak yeniden düzenlenmiştir. Herhangi bir yanlış anlaşılmaya meydan vermemek için görüşlerine başvurulan yöneticilere kendileriyle yapılan görüşme notları takdim edilerek onlardan dönüt alındıktan sonra görüşme notlarına son şekli verilmiştir. Araştırmaya katılan okul yöneticilerimizin büyük bir kısmı kendilerinin bilgisayar kullandıklarını ve bilgisayardan azami yararı elde ettiklerini vurgulamışlardır. Yöneticilere “bilgisayarı hangi amaçla kullandıkları” sorulduğunda da çoğunlukla alınan cevapların başında “okul kayıtlarının tutulması, muhasebe işlerinin yapılması, resmî yazışmalar ve bordro düzenlenmesi” gelmektedir. Görüşmelerin yorumlanmasından varılan genel kanı odur ki, okul yöneticilerimiz bilgisayarı sadece kırtasiyeciliği azaltmak amacıyla kullanmaktadırlar. Kuşkusuz bilgisayarın okullardaki kırtasiyeciliği azaltma yönündeki yararları küçümsenemez. Diğer taraftan eğer bilgisayar, okullarda öğretmen, öğrenci ve diğer personelin yaratıcılığını geliştirmek, problem çözme becerileri kazandırmak, test sorusu geliştirmek ve soru bankası oluşturmak gibi öğretim amaçlı kullanılması durumunda daha da etkili olacak ve belki o zaman arzu edilen hedefe biraz daha yaklaşılmış olacaktır. “Eğitim teknolojilerinin yönetim görevlerini yerine getirmede ne gibi yararları olabileceği” sorulduğunda dikkate değer cevaplar alınmıştır. Bazıları bilim ve teknolojideki hızlı ilerlemelerin, insanların yaşam biçimlerini de etkilediğini ve değiştirdiğini vurgulamıştır. Görüşme yapılan okul yöneticileri teknolojideki hızlı gelişmelerden en önemlisinin bilgisayar olduğuna dikkati çekmişlerdir. Onlara göre bilgisayarın okullarda yaygın biçimde kullanılmasının nedenleri arasında “yapılan işlerin bilgisayar yoluyla kolaylaşması, zenginleşmesi, hızlanması ve niteliğinin arttırılması” gelmektedir. Yönetim hizmetleri kapsamında bilgisayarın yoğun ve etkili biçimde kullanıldığı alanların başında “ölçme ve değerlendirme” geldiğinin altını çizen bir okul yöneticisi, ölçme ve değerlendirme ile ilgili etkinliklerin okul ortamında öğretmenin çok zamanını aldığını, okul yöneticileri de dahil hemen herkesin büyük çabasını gerektirdiğini vurgulamaktadır. Görüşlerine başvurulan okul müdürlerinin çoğunluğu tarafından özellikle bilgisayarın öğretmenin yükünü azalttığına da dikkati çekmektedirler. Uzun yıllar merkezdeki ilköğretim okullarında görev yapan tecrübeli bir okul müdürü de bilgisayarın özellikle “problem çözme becerilerinin öğretiminde” yardımcı olabileceğini savunmaktadır. Ona göre sorun çözme yazılımları öğrencilerin bilgisayar aracılığıyla sorun çözme becerileri kazanmalarında oldukça etkili olmakta ve öğrencilerin sorun çözme becerileri kazanmaları, karşılaştığı sorunları tanımlayabilmesi, sorunu çözmek için strateji geliştirebilmesi ve sonucu değerlendirebilmesi anlamını taşımaktadır. Aynı okul müdürü bilgisayarın, öğrenciye sorun çözme becerisinin öğretilmesinde sayısız yararlar sağlayacağını da vurgulamıştır. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Sonuçlar: a) Görüşme yapılan bazı okul müdürleri bilgisayarın karar vermeye yardım ettiğini ve bilgisayar yolu ile elde edilecek verilerin daha güvenilir olduğunu ye böylece sağlıklı verilere dayanarak verilen kararların da daha isabetli olacağı görüşünü savunmuştur. b) Araştırmacının gözlemlerine göre özellikle taşra ilköğretim okullarında bulunan bilgisayarlar müdürün odasında muhafaza edilmekte ve çok nadir olarak diğer personelin kullanımına açılmaktadır. Öneriler a) Okullarımızda olanaklar ölçüsünde bir bilgisayar odası kurulmalı ve bundan bütün personel yararlandırılmalıdır. b) Hizmet içi eğitim yeni bir anlayışla ele alınmalı, bilgisayarın hizmet içi eğitimde kullanımı sağlanmalı, personelin kendi kendini geliştirmesine olanak verecek programlar ve eğitim ortamları hazırlanmalıdır. c) Bilgisayar kullanma konusunda kısa süreli kurslardan geçirilen okul müdürleri, yardımcıları ve öğretmenlerin bilgisayar kullanımı konusunda uzmanlaşmaları beklenilmemeli, onun için anılan grup, üniversitelerle iş birliği yapılarak uzun süreli eğitimden geçirilerek sertifika almaları sağlanmalıdır. d) Okullarda sınav sonuçlarının değerlendirilmesinde harcanan zamanı kısaltmak için bilgisayardan yararlanılabilir. Test sorularının cevapları bilgisayarın belleğindeki doğru cevaplarla karşılaştırılarak not verme işlemi bilgisayar tarafından yapılabilir. KAYNAKLAR Alkan, C. Eğitim Teknolojisi, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara, 1977. Arnn, J.W. and Mangieri, J. “Effective Leadership for Effective Schools: A Survey of Principals Attitudes”, NASSP Bulletin, 72 (505), 1988,1-7. Balcı, A. Etkili Okul, Ankara: Yargıçoğlu Matbaası, 1993. Brookover, W.B. and Lezotte, L.W. “Changes in School Characteristics Coincident with Changes in Schools Achievemenr, Lansing, MI, ERIC Document, 181005,1979. Can, N. ve Çelikten, M. “Türkiye’de Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilme Süreci”, Millî Eğitim Dergisi, (Ekim-Kasım-Aralık 2000), Sayı: 148, s.43-50. Doğan, H. Eğitimde Program ve Öğretim Tasarımı, Ankara: Önder Matbaacılık, 1997. Edmonds, R. and Frederickson, R. “Search for Effective Schools”, ERIC Document, 170 396,1979. Fowler, EJ. Survey Research Methods, Revised Edition. New York: SAGE, 1998. Gay, L.P. Educational Research: Competencies for Analysis and Application, New Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1996. Hopkins, C.D. Understanding Educational Research, Colombus: Charles Merrill Publishing Company, 1980. Hoşcan, Y. Bilgisayar, Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları, no: 582, 1998. Levine, D.U, and Lezotte, L.W. Unusally Effective Schools. A Review and Analysis of Research and Practice, UW-Madison: The National Center for Effective Schools Research and Development, (1990). Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Atama ve Yer Değiştirmelerine İlişkin Yönetmelik, Resmî Gazete, 23472:23.9.1998. Patton, M.O. Qualitative Evaluation and Research Methods, New Park, CA. SAGE, 1990. Sweeney, J. “Research Synthesis On Effective School Leadership”, Educational Leadership, February, 1992. * 7-9 Haziran 2001 tarihinde düzenlenen X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. ** Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi. (1) Y. Hoşcan, Bilgisayar, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir, 1998, s.3. (2) C. Alkan, Eğitim Teknolojisi, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara, 1977, s.1. (3) H. Doğan, Eğitimde Program ve Öğretim Tasarımı, Önder Matbaacılık, Ankara, 1997, s.77. (4) D.U. Levine and L.W. Lezotte, Unusually Effective Schools. A Review and Analysis of Research, UW-Madison, The National Center for Effective Schools Research and Development, 1990, s.22. (5) R. Edmonds and R. Frederickson, “Search for Effective Schools”, ERIC Document, 170, 1979, s.396. (6) W.B. Brookover and L.W. Lezotte, “Changes in School Characteristics Coincident with Changes in Schools Achievement, ERIC Document, 1979,181005. (7) J.W. Arnn and J. Mangieri, “Effective Leadership for Effective Schools: A Survey of Principals Attitudes”, NASSP Bulletin, 72 (505), 1988, s.1-7. (8) A. Bala, Etkili Okul, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara, 1993. (9) W. Sweeney, “Research Synthesis on Effective School Leadership”, Educational Leadership, (February 1992), s.346. (10) Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Atama ve Yer Değiştirmelerine İlişkin Yönetmelik, Resmî Gazete, 23472:23 Eylül 1998. (11) N. Can ve M. Çelikten, “Türkiye’de Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilme Süreci”, Millî Eğitim Dergisi, (Ekim-Kasım-Aralık 2000), s.43-50. (12) C.D. Hopkins, Understanding Educational Research, Charles Merrill Publishing Company, Colombus, 1980, s.269. (13)M.O. Patton, Qualitative Evaluation and Research Methods, SAGE, New Park, CA, 1990, s.147. (14) L.P, Gay, Educational Research: Competencies for Analysİs and Application, PrenticeHall, Inc., New Jersey, 1996, s.212. (15) FJ. Fowler, Survey Research Methods, SAGE, New York, 1998, s.27.
|
© T.C. MEB Yayımlar Dairesi Başkanlığı
|
|
[ yukarı ] |