Giris

Ilkögretimin temel hedefi erken çocukluk yıllarından baslayarak etkili bir rehberlik ve danısmanlık hizmeti ile çocukları ilgi,  yetenek,  gelisim ve ögrenme özellikleri dogrultusunda yasama ve bir üst ögrenim kurumuna hazırlamaktır.  Bu hedefi gerçeklestirmek üzere bedensel,  ruhsal,  sosyal yönden saglıklı,  çagdas bir insan ve iyi  üretici,  iyi tüketici,  iyi vatandas olmanın temellerini olusturmak gerekmektedir.  Böylesine önemli bir hedefi üstlenen ilkögretimde nitelik gelistirmeye agırlık verilmelidir.  Ilkögretimde niteligi gelistirmek üzere sistemi olusturan tüm ögelerin gelistirilmesi amaçlanmalıdır.  Ilkögretim sisteminin isleyisini dogrudan etkileyen ögeler ise; ögretim programları,  ögretme-ögrenme ortamları, ögretmen nitelikleri, yönetici nitelikleri,  müfettis nitelikleri,  ana-baba tutumları ve diger çevredir (yerel yönetim kurumları,  sivil toplum örgütleri, vb).  (Özel ihtisas komisyonu raporu,  2001)

Devlet Plânlama Teskilatının Basbakanlıgın 14 Agustos 1999 tarih ve 1999/7 sayılı genelgesi ile kurulan Özel Ihtisas Komisyonlarından  “Okul Öncesi Egitim-Ilkögretim ve Özel Egitim” konusunda hazırlanan raporda ilkögretim ögretim programları için asagıdaki ifadelere yer verilmektedir:

“Ilkögretim kurumlarının çocuklar için ilgi çekici, bulunmaktan zevk aldıkları  çocuk dostu ortamlar olabilmesi için,  özellikle ilk bes yılda ögretim programlarında çocukların oyun yoluyla,  müzikle,  resimle,  yaratıcı dramayla,  dansla,  hareket ederek,  arastırarak,  kesfederek ögrenmelerini saglayacak egitim durumlarına ve temel olarak çocugun kendi içindeki ilerlemesini dikkate alacak sınama durumları,  ölçme ve degerlendirme tekniklerine yer verilmelidir.  Bilgi teknolojileri,  resim,  müzik,  yaratıcı drama, beden egitimi ve yaratıcı dans gibi dersler; gerek ilgili,  gerekse diger derslerde ögretme-ögrenme aracı olarak egitim programlarında hak ettigi yere getirilmelidir. (32-33 )

Sekizinci bes yıllık kalkınma plânının hazırlık çalısmalarına ısık tutacak bu rapordan ve bilimsel arastırmalardan anlasılacagı üzere ilkögretimde çocugun yaratıcılıgını gelistirmede önemli bir yere sahip olan sanat derslerinin bugünkü durumunun beklenen düzeyde olmadıgı söylenebilir.

Ilkögretim ögrencisi yası geregi yaratıcı düsüncesini gelistirebilecegi bir dönemi yasamaktadır.  Türk Millî Egitim Sistemi Cumhuriyetin kurulusundan bu yana örgün egitim programlarında sanat egitimine yer verilmistir.  Özellikle ilkögretimde sanat egitiminin gerekliligi konusunda ihtisas  komisyonları raporları hazırlanmıs,  konu Millî Egitim fiûralarında tartısılmıstır.  Ne yazık ki örgün egitimde sanat egitimine iliskin sorunlar hiçbir zaman istenilen düzeyde çözüme ulastırılamamıstır.  Bu çözümsüzlügün en önemli nedenlerinden biri ögretmen egitiminden kaynaklandıgı bilinmektedir.  Çünkü okulöncesi,  sınıf ve resim ögretmenleri resim ögretimi konusunda yeterli egitimi alamamaktadırlar.  Okul yönetimi ve aile sanat egitimini önemsememektedir.  Ayrıca mekan ve malzeme sıkıntıları yasamaktadır.

Bütün bunlara ek olarak ilkögretimde Resim-is dersine giren ögretmenlere rehberlik yapabilecek Resim-is alanında yetismis müfettislerimiz de çok az sayıdadır.

Bu arastırmada 1999 yılında Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Egitim Fakültesi tarafından düzenlenen “Aktif ögrenme, ögrenme stratejileri ve materyal kullanımı”konulu seminere katılan 473 Ilkögretim müfettislerine yöneltilen” sizce ilkögretimde resim-is dersine giren ögretmenlerin olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir? Ne tür çözüm önerileriniz olabilir?” sorusuna verilen yanıtlar degerlendirilmis ve üç baslık hâlinde asagıda sunulmustur:

1. Ilkögretimde Resim-is Dersine Giren Ögretmenlerinin Olumlu Yönleri

Ilkögretimde Resim-is Dersine Giren   Resim-is ögretmenleri;

•             Ögrencileri seviyorlar ve dersi sevdirmek için çaba harcıyorlar,

•     Gerekli teknik bilgileri almıslar,

•             Çocukların hayal güçlerini ortaya çıkarabiliyorlar,

•     Çevre imkânlarını iyi kullanıyorlar.  Gayretliler,

•             Genelde estetik duyarlılıga ve görüntüye sahipler, 

•             Çalısma ortamlarını temiz ve düzenli tutuyorlar.  Ögrenciye özgür bir ortam saglıyorlar,

•     Aktif görünümdeler,

•             Hosgörülüler.  Ögrencilerle daha iyi iletisim kuruyorlar,

•             Ögrencilerden kalıplasmıs davranıslar istememeleri onları özgür davranıslara kanalize edebiliyorlar,

•             Açtıkları sergilerle ögrencilerin ve velilerin katılımını saglıyorlar ve böylece ögrencilerde özgüven gelisiyor,

•     Bu sergiler aynı zamanda okul ve ögrenci etkinliklerini çevreye tanıtıyor,

•             Ögrenciyi soyut düsünceye sevk ediyorlar,

•     Yurtiçi ve yurtdısı resim yarısmalarına katılarak kendilerinin ve  ögrencilerinin ufuklarını açıyorlar,

•     Egitsel faaliyetlere katkı saglıyorlar,

•             Ögrenciyi okula baglamada etkililer, 

•             Ögrencileri sanatsal yönden destekleyerek sanatsal ve estetik begenilerini gelistiriyorlar,

•     Resim yapmaya yetenekli ögrencilere yön veriyorlar,

•     Yeni mezun resim ögretmenleri daha üretici,

•             Ögrencinin gelisimini gösterir dosya tutuyorlar.

Yukarıdaki ifadelerden de anlasılacagı  üzere ilkögretim müfettisleri resim-is dersine giren ögretmenlerin olumlu yönlerini belirtirken sınıf ögretmenlerinden hiç söz etmemeleri dikkat çekicidir.  

2. Ilkögretimde Resim-is Dersine Giren Ögretmenlerin Olumsuz Yönleri.

Ilkögretimde Resim-is Dersine Giren Sınıf ögretmenleri;

•             Resim-is ögretim programlarını  incelemeden yıllık plân yapmaları,

•     Baska okullardan daha önce hazırlanmıs yıllık plânları alarak aynısını uygulamaları.

•     Bu derste ögrencileri serbest bırakıp ‘Ne isterseniz yapınız’ diyerek yöntem ve teknik konusunda bilgi vermemeleri,

•     Daha önceki yıllara ait yılık plânları hiç degistirmeden uygulamaları,

•             Resim-is programını yeterince bilmemeleri.  Bazı kavramları anlayamamaları.  Bu konuda hiçbir gelistirici çalısma yapmamaları,

•     Resim dersi için plânı gereksiz bulup dersi plânsız yapmaları,

•             Resim-is programının açıklamalar bölümünü incelememeleri,

•             Programla ilgili karsılasılan zorluklar müfettislerin ısrarlı tutumlarına ragmen onlara iletilmemeleri,

•     Günlük ders plânlarında çok soyut ifadelere yer veriyorlar.  Ögrencilerde davranıs kazandırmaya yönelik çalısmalara plânlarında yer vermemeleri,

•     Sınıf ögretmenleri resim-is ögretimi konusunda yeterli bilgiye sahip olmadıgından ögretim programını anlayamamakta bu nedenle resim dersini islememektedir.  Bunun için genel müfredatın yogunlugundan söz etmektedirler ve bu derslerde diger dersleri yaptırmaktadırlar.

•     Sınıf ögretmenlerinin Resim-is konusunda alan bilgisi yetersiz,

•             Okuldaki yöneticilerin (müdür,  müdür yardımcısı) zorunlu girmesi gereken ders saatini resim,  müzik ve beden egitimi gibi derslerden seçmektedirler,  ancak bu konuda hiç basarılı olamamaktadırlar,

•             Okulların büyük çogunlugunda resim ögretmeni olmaması resim  dersine,  bu alana hâkim olmayan,  brans dısı ögretmenlerin girmesine neden olmaktadır,

•             Üniversiteler alanla ilgili ( sınıf ve resim-is ögretmeni ) ögretmenleri iyi yetistiremiyorlar,

•             Okullarda bu derslerle ( resim,  müzik,  beden egitimi ) alt yapı eksikligi var.

•             Resim-is dersi genellikle sınıflarda islendigi için ögrenciler bu dersi diger derslerden ayırt edememekte ve resim dersi için gerekli duygusal yogunluga girememektedir,

•             Resim-is dersinin felsefesi kimse tarafından bilinmediginden önemsenmiyor.  Devlet memurları sınavlarında ve diger sınavlarda bu derse iliskin soru çıkmadıgından ders önemsenmemektedir, Resim-is  dersi sanat egitimi temelinde islenmiyor,

•     Bu derste ögretmenler ögrencilerle ilgilenmiyor,

•     Resim çalısmaları sınıfla sınırlı kalıyor,

•     Resim dersine giren brans dısı ögretmenlerinin tek kaygılarının ders ücreti olması,

•             Ögretmenlerin üniversitede aldıkları bilgilerle emeklilige kadar yetinip kendilerini gelistirmemeleri,

•     Bir çok ögretmen resim dersinin mühendisligin gelistirici ve kesfedici yeterliliklerinin temel kaynagı oldugunun farkında degil,

•             Ögretmenler tarafından ögrencilere resim konusunda yeterli teorik bilgi verilmemektedir,

Ilkögretimde Resim-is Dersine Giren Resim-is ögretmenleri;

•             Sanatçı gibi yetistirildikleri için çocuga yaklasımları olumsuz,

•     Resim ögretmenleri iyi resim yapıyorlar ancak resim yaptırmasını veya sanat egitimi vermesini bilmiyorlar,

•             Kendilerini resim ögretmeni olarak degil ressam olarak görüyorlar,

•             Üniversiteden yetisen tüm ögretmenlerde oldugu gibi resim ögretmenleri de kendilerini ögrenciye ve çevreye kabul ettirmede zorlanıyorlar,

•             Resim-is egitimi degil,  resim yaptırıyorlar, 

•             Ögrencinin seviyesine inme konusunda basarılı degiller,

•             Ögrencileri yönlendiremiyorlar,

•             Ögrencinin yaptıgı resimlere müdahale ediyorlar.

•             Ögrencilerin sanatsal etkinliklerini yönlendirmiyorlar,

•     Dersle ilgili sınıf ortamını iyi düzenlemiyorlar,

•             Ögrencileri tesvik edici çalısmalara çok az yer veriyorlar,

•             Ögrencileri kalıplasmıs belli sekil ve resimlere yönlendirerek yaratıcılıklarını engelliyorlar,

•             Ifadeden çok beceriye önem veriyorlar,

•     Kendi alanlarında çok iyi olabilirler ancak bunu ögrencilere aktaramıyorlar,

•     Resim ögretmenleri kendi aralarında is birligine açık degiller,

Ayrıca;

•     Okul müdürleri il ve ilçedeki egitim müdürleri,  resim ögretmenlerini tabela,  bez,  afis hazırlatmak ya da yapılacak etkinlikleri düzenletmek için uzun süreli görevlendirmeler yaparak okuldaki egitimi olumsuz etkilemektedir,

•             Ögrencileri yeterince tanımadan edindikleri bilgileri uygulamak istiyorlar,

•     Sürekli aynı konuları veriyorlar,  konuları kavratmada canlandırma,  açıklama,  tartısma,  vb.  gibi ön hazırlık yapmıyorlar.  Ögrencileri resme baslamadan önce yeterince hazırlamıyorlar,

•             Haftalık ders saati süresinin azlıgından yakınıp  var olan süreyi daha iyi kullanmanın yollarını aramıyorlar,

•             Konuyu verdikten sonra ögrenciyi serbest bırakıp çalısmaları takip etmiyorlar,

•     Kendi alanları ile ilgili çalısmaları takip etmiyorlar,

•     Çevre olanaklarını kullanmada yetersizler.  Çevrede bulunana müze,  sanat galerisi ya da ören yerlerinden yeterince yararlanmıyorlar.  Üniversitelerin ilgili bölümleri ile is birligi yapmıyorlar,

•     Ölçme ve degerlendirme konusunda yetersizler.  Ögrencilerin ilk resmi ile son resmi arasındaki farka dikkat etmeksizin kendi kafasına göre degerlendiriyorlar. Ögrencileri bir ressam gibi degerlendiriyorlar.  Her ögrenciden  aynı düzeyde basarı bekliyorlar.  Degerlendirmede ögrencinin yaratıcılıgı degil,  ögretmenin deger yargıları ve ölçütleri ön plâna çıkıyor,

•     Dersi sadece yetenekli ögrencilere isliyorlar.  Dersi sevdirme konusunda bir çabaları yok,

Var olan olanaklarla nasıl çalısacagını düsünmeden çevrelerinden dört dörtlük alt yapı bekliyorlar,

•     Dersi ( özellikle de kendilerini ) kabul ettirmede notu silâh olarak kullanıyorlar,

Eve ödev veriyorlar.  Yapılan resimleri elestirmiyorlar.  Resim atölyesi,  malzeme yetersizligi ve zaman sorunundan dolayı ögrencilerin evde resim yapmalarına izin veriyorlar. 

•             Duvarlarda sadece ögretmen tarafından iyi bulunan resimler sergileniyor,

•             Ögrencilere yaptıkları resimleri yorumlatmıyorlar,

•     Araç bilgisi vermeden resim yaptırıyorlar,

•             Derslerde düzeni saglamada zorlanıyorlar,

•             Basarısız ögrencilerle ilgilenmiyorlar,

•     Yıl sonu sergilerinde kendi yaptıkları resimleri ögrencinin resmi olarak sergiliyorlar,

•     Iyi resim yapan ögrencilerin resimlerini geri vermiyorlar,

•             Programlarını hazırlarken çevrenin,  ögrencinin,  okulun maddî ve fizikî özelliklerini dikkate almıyorlar.  Ögrencilerin satın alma güçlerini asan malzemeler istiyorlar,

•             Resim-is dersinin önemini kendileri de yeterince bilmedikleri için çevrelerine yeterince anlatamıyorlar,

•             Resim-is dersinin ikinci sınıf ders olarak görülme kompleksini yasıyorlar,

•             Kendilerini gelistirmedikleri için sürekli tükenmeleri ve geri kalmaları,

•     Tüm ögrencileri aynı düzeyde kabul ederek sürekli kıyaslama yapmaları,

•             “Resim atölyesi yok.  Sınıfta ancak bu kadar yapılır. ” diyerek programın geregini yerine getirmiyorlar,

•             Ögrencilerin gelisim seviyelerini,  bireysel farklılıklarını dikkate alarak program hazırlamıyorlar,

•             Resim-is dersinin diger derslerle iliskisini kurmuyorlar,

 

•             Genelde Resim-is Programını begenmiyorlar.  Bu programın atölyede uygulanabilecegini düsünüyorlar.  Bu nedenle mevcut programı uygulamıyorlar,

•     Tertip,  düzen vb.  kavramlara daha çok deger vererek yaratıcılık,  radikal düsünme,  yeni bakıs açısı vb.  konuları fazla dikkate almamaktadırlar.

•             Konuları kavratmada yeterli degiller.  Çok geleneksel çözüm yollarını denemekteler.  Grup çalısmalarına,  konu ve amaca uygun proje çalısmalarına,  gezi,  gözlem ve incelemelere yeterince yer vermemekteler.   

3.  Ilkögretimde Resim-is Dersine Iliskin  Müfettislerinin Önerileri

•             Resim-is ögretmenlerine pedagojik formasyon konusunda daha fazla bilgi verilmeli, 

•             Resim-is ögretmeni dersini islerken dersin hedef davranıslarını ön plânda tutmalıdır.  Dersin sonunda ögrencinin ne türden davranıslar kazanacagını  belirtebilmelidir,

•     Resim dersinin önemi konusunda ögrenciler ve veliler bilgilendirilmelidir,

•     Resim dersi okulda islenmeli eve ödev verilmemelidir,

•             Resim-is ögretmeninin görev tanımı yapılmalıdır,

•             Resim-is ögretmeni estetik giyinmeli,  konusması anlasılır ve akıcı olmalıdır,

•             Resim-is ögretmenligi sanatçılık degildir.  Bu nedenle resim-is ögretmenligine giris sınavlarında sadece yetenek sınavı degil genel kültür sınavı da yapılmalıdır,

•     Resim ögretmeni yetistirme programlarında ilkögretim resim-is programı mutlaka inceletilmeli ve resim nasıl yaptırılır konusunda  bilgi verilmelidir.  Bu nedenle üniversitelerin resim-is ögretmeni yetistirme politikaları yeniden  gözden  geçirilmelidir,

•             Fakülteler mezun ettikleri ögretmenleri is basında izlemelidir,

•             Ögrenciler için sergiler açılmalı,  sanatsal sergilere ögrenciler götürülmeli,  sanat ve sanatçılar tanıtılmalıdır,

•             Resim-is ögretim programına uygun ögretmen  kitabı çıkarılmalıdır.  Program sınıf ögretmenini anlayacagı sekilde hazırlanmalıdır,

•             Ögretmenlerin yararlanacagı kaynak kitaplar çogaltılmalı ve ögretmenlere ulastırılmalıdır,

•             Resim-is dersi programları bakanlık tarafından her okula gönderilmeli,  ögretmenlerin incelemesi saglanmalıdır,

•     Resim dersine girenlere drama yöntem ve teknikleri ögretilmelidir,

•             Resim-is derslerinde proje çalısmaları yapılmalıdır.  Müze egitimine yer verilmeli,  bu konuda müze müdürleri ve is birligine gidilmelidir,

•     Sergi katalogları ve ressamların resimleri ya da tıpkı basımları ögrencilere izletilmelidir,

•             Yönetim karsılıgı olarak,  resim dersi verecek yöneticiler bu konuda mutlaka hizmet içi egitimden geçirilmelidir.  Böyle bir egitim almayan resim dersinin önemini ve özelliklerini bilmeyen okul yöneticilerine ve sınıf ögretmenlerine kesinlikle bu ders verdirilmemelidir,

•     Sınıf ögretmenlerine resim-müzik—beden egitimi ve is egitimi konusunda yan alan egitimi verilmelidir,

•             Üniversitelerin resim-is bölümleri Resim-is ögretmenleri için hizmet-içi egitim düzenlemeli,  zaman zaman okulları ziyaret ederek egitim ve ögretimin  nasıl yürütüldügünü saptamalı ve bu dogrultuda seminerler düzenlenmelidir.  Yeni egitim-ögretim  ve sanat akımları bu ögretmenlere anlatılmalıdır,

•             Resim-is derslerinin süresi asla baska bir amaçla kullanılmamalıdır,

•     Her okulun mutlaka bir resim atölyesi olmalıdır,

•             Denetlemede bu dersler gündeme getirilmelidir.  Teftis formlarında resim ile ilgili sorular olmalıdır,

•     Resim alanında yeterli sayıda ögretmen yetistirilmelidir,

•             Ilkögretimin tüm sınıflarında resim-is dersi bransı resim olan ( ve ya bu konuda sertifikası olan ) ögretmenler tarafından verilmelidir,

•     Resim dersi ilkögretimin ilk bes sınıfında beden egitimi ve müzik dersi ile birlikte ana ders hâline getirilmelidir,

•             Ögrenci seçme sınavlarında resim-is  dersine iliskin sorular olmalıdır,

•             Resim-is dersi için plân yapan ögretmen,  ne yapacagını,  nasıl yapacagını ve amacının ne oldugunu belirterek plân yapmalıdır,

•     Ülke gerçekleri özellikle resim ögretmenlerine ögretilmelidir.  Bu derse giren ögretmenler  çevre kosullarına göre dersi nasıl isleyecekleri konusunda bilinçlendirilmelidir.  Ögretmen ögrencinin maddî gücünü asan malzeme istememelidir.  Ögrencilere asırı masraf yaptırılmamalıdır,

•             Ögrenciye malzeme saglama konusunda okullar destek almalıdır.  Bakanlık özel olarak resim-is ve is egitimi dersleri için kaynak ayırmalı,  bu kaynaklar dogru bir biçimde kullanılmamalıdır,

•     Dersin degerlendirilmesi resim-is dersinin özelliklerine göre yapılmalıdır.   Ögrenci notla korkutulmamalıdır,

•     Veliler sanat egitimi derslerinin önemi konusunda bilinçlendirilmelidir.  Sanat egitiminin ögrencin duygusal alandaki gelisimi ile ilintili oldugu televizyon programları yoluyla anlatılmalıdır.  Bu programlarda kültür ve uygarlıgın olusumunda sanat ve sanatçının önemli yeri oldugu vurgulanmalıdır.

•             Ilkögretimlerde resim dersine giren sınıf ögretmenleri alan bilgisi konusunda oldukça yetersizdir.  Bunun için her ilde sürekli ögrenme merkezleri kurulmalıdır.  Bu merkezlerde resim-is dersi ile ilgili kavram ve yöntemler ögretmenlere ögretilmelidir.  Hizmet içi egitim merkezleri üniversitelerle ve resim-is ögretmenleriyle iletisim hâlinde olmalı,  yeni gelismelerden ögretmenler sürekli yararlandırılmalıdır. 

•     Resim derslerinde yaratıcı çalısmalara yer verilmelidir.  Çevredeki,  yurttaki ve dünyadaki sanat eserlerine tanıtıcı ve kavratıcı  çalısmalar yapılmalıdır. 

•             Ögrencilere sanatçılar tanıtılmalı; toplumdaki yeri ve önemi anlatılmalıdır. 

•     Sanata egilimli ögrenciler desteklenmelidir. 

•             Resim-is ögretimi okulun sınırları içinde kalmamalıdır.  Ögrenciler,  resim ve heykel sergilerini gezmeleri için özendirilmeli,  müzelere gitmeleri saglanmalıdır. 

•     Sanat egitimi konusunda okullar,  fakülteler ve ilkögretim müfettisleri daha fazla is birligi ve fikir alısverisinde bulunmalıdır. 

•             Resim-is dersi ögrencilere esas olarak sanat egitimi-sanat kültürü temelinde resim-is kültürü olarak verilmelidir. 

•     Resim dersi ögretim programında yer alan konularla ilgili olarak örnek projeler hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. 

•             Ögretmenler belirli dönemler için sözlesmeli olarak çalıstırılmalıdır.  Basarı gösteremeyen,  kendisini yenileyemeyen ögretmeni sistemin kabul etmemesi gerekir.  Burada “ögretmenin bundan sonraki durumu ne olur?” seklindeki duygusal yaklasımlar yerine “25-30 yıl süre ile eksik yetismesine neden oldugu neslin gelecegi” ölçüt alınmalıdır. 

Sonuç olarak ilkögretimde niteligin artırılması konusu bir bütün olarak ele alınmalı ve ögretmen yetistirmeden baslayarak ilkögretimi ilgilendiren bütün ögeler yeniden çagın kosularına göre düzenlenmelidir.  Ilkögretimde sanat egitimi olmadan,  spor olmadan çocukların ne bir üst ögrenim kurumunda ne de yasamda basarıyı yakalayamayacagı unutulmamalıdır.  Çünkü insanın yaratıcı düsüncesini gelistirmede bütün alanların yeri ve önemi vardır. 

  

Kaynak:

Devlet Plânlama Teskilatı.  (2001).  Okul öncesi egitim-Ilkögretim-özel egitim.  Özel Ihtisas Komisyonu Raporu.  Sekizinci Bes Yıllık Kalkınma Plânı.  Ankara.