Bilindigi üzere, egitim sistemlerinin basarısı, sistemin temel ögesi olan ögretmenlerin niteliklerine baglıdır. Bu yüzden, “Bir ülke/toplum ne derece kalkınmıs, gelismis bir ülkedir/toplumdur?” seklindeki bir soruya, “Ögretmenin o ülkedeki/toplumdaki önem ve niteligi kadar” cevabı verilebilir. Ülkemizde bu bilinç dogrultusunda son yıllarda nitelikli ögretmen yetistirebilmek amacıyla çalısmalara hız verilmis, yasal düzenlemelere ve yeni yapılanmalara gidilmistir.

Ögretmen niteligini artırmak amacıyla yapılan yasal düzenlemelerden biri, 1989 yılında yürürlüge konulan 3580 sayılı kanundur. Bu kanunla, ögretmenlik mesleginin cazip hale getirilmesi düsünülmüs, üniversite sınavında ilk on tercihi arasında ögretmenlik programına yer veren ögrencilere burs ve yatılılık imkânı tanınarak, basarılı ögrencilerin meslegi tercihi özendirilmeye çalısılmıstır.1

Yine, bu kapsamdaki çalısmalara ek olarak ögretmen yetistiren yüksek ögretim kurumlarına ögrenci seçmede asıl kaynak olması amacıyla, eskiden beri hizmet veren 18 ögretmen lisesi 1989-1990 ögretim yılından itibaren Anadolu ögretmen lisesine dönüstürülmüstür. Günümüzde bu okulların tamamı Anadolu ögretmen lisesi çatısı altında toplanmıs, okul sayısı 102’ye, yaklasık yarısı kız olmak üzere ögrenci sayısı da 31.519’a ulasmıstır2

Anadolu ögretmen liseleri, ülke kalkınmasına maddî ve manevî katkıda bulunma suurunu ve gücünü kazandırma amacıyla, ortaokul üzerine bir yıl hazırlık olmak üzere toplam dört yıl; normal ögretim süreli, yabancı dil agırlıklı, parasız yatılı ve gündüzlü egitim ve ögretim yapan ortaögretim kurumları3 olarak tanımlanmaktadır.

Bu okulların amaçları Millî Egitimin genel amaç ve temel ilkelerine uygun olarak; (1) Ögretmen yetistiren yüksekögretim kurumlarına ögrenci hazırlamak, (2) Bütün ögrencilere orta ögretim düzeyinde ortak bir genel kültür kazandırmak, (3) Ögretmenlik mesleginin gerektirdigi davranısları kazandırmak, (4) Ögrencilere ögretmenlik ruhunu asılamak ve ögretmenlik meslegini sevdirmektir.

Nitelikli ögretmen yetistirmeye kaynak teskil etmesi amacıyla açılan Anadolu ögretmen liselerinin amaçlarında da görüldügü gibi ögretmenlik; bilgi ve becerilerin yanı sıra tutum ve düzenli alıskanlıkları da gerektiren bir meslektir. Bu nedenle bu okullarda ögrenim gören ögretmen adaylarının meslekle ilgili deger ve tutum kazanmaları da, en az bilgi kadar gereklidir.

Yapılan arastırmalar, ögretmenlerin tutum ve davranıslarının ögrenciler üzerinde çok önemli bir etkiye sahip oldugunu göstermektedir (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12). Küçükahmet (2003) tutumların, ögretmenlerin ögrencileri etkileyen en önemli kisilik özelliklerinden birisi oldugunu ve özellikle meslege, ögrenciye ve okul çalısmalarına yönelik tutumların, ögrencilerin ögrenmesine ve kisiligine genis ölçüde etki ettigini vurgulamaktadır.

Ögretmenlerin mesleklerine yönelik tutumları, meslekî davranıslarının en güçlü belirleyicilerinden birisi olması nedeniyle, onların meslegi algılayıs biçimini yani, “ögretmenlik meslek anlayısını” yansıtır. Bu nedenle ögretmenlerin ögrencilik yıllarındaki ögrenme yasantıları, kendi meslek anlayıslarına temel teskil etmektedir13 ve bu yasantıların meslege yönelik olumlu tutumlar kazandıracak sekilde düzenlenmesi gerekir.  

Ögretmen adayları mesleklerine yönelik olumlu tutumlara sahip olarak yetistirilebilirlerse, ögretmen olduklarında; görevlerini eksiksiz yerine getirirler, ögrencilere karsı daha olumlu davranıslar sergilerler, arastırmacı olurlar, yaratıcı düsünür ve yenilikleri ögrenme ortamına kolayca aktarırlar, olumlu tutumları el-yüz hareketlerine yansır ve ögrencileri daha kolay motive ederler, ögrencilere içten ve samimi davranırlar, katı kuralcı olmazlar, zamanlarını etkili kullanırlar, kısacası mesleklerini severek yaparlar, zevk alırlar ve dolayısıyla ögretmenin görev, sorumluluk ve rollerini daha iyi bir sekilde üstlenebilirler.

Ögretmenlerin mesleklerinin geregini yerine getirebilmeleri için olumlu tutumlara sahip olarak yetistirilmeleri önem tasımakla birlikte, olumlu tutumların adaylara kazandırılması güçtür ve oldukça karmasık bir süreci içermektedir. Çünkü, kisiligin bir parçası olması nedeniyle tutumları etkileyen bir çok faktör bulunmaktadır. Literatür incelendiginde bu faktörler açısından ögretmen ve ögretmen adaylarının meslege yönelik tutumlarını inceleyen bazı arastırmalara rastlanmaktadır [(14)  (15) (16) (17) (18) (19)  (20) (21) (22)  (23) (24) (25) (26) (27)]. Bu arastırmalardan elde edilen sonuçlara göre, incelenen faktörlerin meslege yönelik tutumlara etkileri bir kararlılık göstermemekte ve tutumlara yansımaları farklılıklar tasımaktadır. Örnegin bazı arastırmalarda ögretmen ya da ögretmen adaylarının meslege yönelik tutumları cinsiyet, sınıf ve anne-babanın egitim durumuna göre farklılık gösterirken, bazı arastırmalarda bu degiskenlerin tutumlar üzerinde etkisi olmadıgı bulunmaktadır.

Bu nedenle bu arastırmada, nitelikli ögretmen yetistirmeye kaynak olusturması amacıyla kurulan Anadolu ögretmen liselerinde ögrenim gören ögrencilerin, meslege yönelik olumlu tutumlar gelistirebilecek sekilde yetistirilebilmeleri için onların tutumlarına etki eden bazı faktörler incelenmis ve literatürdeki farklılıklar da dikkate alınarak, incelenen faktörlerden hangilerinin en fazla etkiye sahip oldugu ve bu faktörlerin tümünün birlikte tutumlar üzerinde etkisinin ne kadar oldugu belirlenmeye çalısılmıstır.  

YÖNTEM

Arastırmanın yürütülmesinde genel tarama modeli kullanılmıstır. Ögretmen lisesi ögrencilerinin ögretmenlik meslegine yönelik tutumları bazı degiskenler açısından incelenmistir. Ögrencilerin bazı özelliklerinin ögretmenlik meslegine yönelik tutumlarını ayrı ayrı ve birlikte nasıl etkiledikleri belirlenmeye çalısılmıstır. Bu belirlemeler, ögretmen lisesi ögrencilerinin görüslerine dayalı olması nedeniyle arastırma betimsel niteliktedir.

Arastırmanın evrenini, Anadolu ögretmen liselerinde ögrenim gören 1. ve 2. sınıf ögrencileri olusturmaktadır. Evrenin dagınık ve genis bir kitleden olusması nedeniyle arastırma bir çalısma evreni üzerinde yürütülmüstür. Ankara’da bulunan Hasan Ali Yücel Anadolu Ögretmen Lisesi ile Hasanoglan Atatürk Anadolu Ögretmen Lisesi çalısma evreni olarak seçilmistir. Bu liselerde ögrenci sayısının sınırlı olması nedeniyle ayrıca örneklem seçimine gidilmemistir. Arastırmanın uygulama sürecinde ulasılabilen toplam 240 ögrenciden arastırmada veri kaynagı olarak yararlanılmıstır. Tablo 1’de çalısma evreni içerisinde yer alan ögrencilerin özelliklerine iliskin istatistikî bilgiler verilmektedir.

TABLO 1 - ÇALISMA EVRENI IÇERISINDE YER ALAN OGRETIM ELEMANLARINA ILISKIN ISTATISTIK BILGILER

Arastırmada veri toplama aracı olarak tutum ölçegi kullanılmıstır. Tutum ölçeginin hazırlanmasında Çetin (2003) ve Çeliköz (2000) tarafından daha önce gelistirilen tutum ölçeklerinden yararlanılmıstır. Baslangıçta 40 madde olarak hazırlanan ölçek, 46 kisiden olusan birinci ve ikinci sınıf ögrencisi üzerinde ön denemesi yapılarak, 32 maddeye indirilmistir. Ölçek 2 bölümden olusmaktadır. Birinci bölümde kisisel bilgilere iliskin 14 soru, ikinci bölümde ise ögretmenlik meslegine iliskin tutumları ölçmeye yönelik 5’li likert tipi 32 soru yer almaktadır. Soruların, 18’i olumlu 14’ü olumsuz tutum ifadesini  içermektedir. Ögrenciler her bir ifadeye  iliskin tutumlarını “hiç katılmıyorum”, “katılmıyorum”, “kararsızım”, “katılıyorum” ve  “tamamen katılıyorum” kategorilerinden birisini isaretleyerek belirtmislerdir.

Ölçegin kapsam geçerliligini belirlemek amacıyla uzman görüsleri alınırken, yapı geçerliligi belirleyebilmek için Faktör Analizi uygulanmıstır (Temel Bilesenler Analizi Teknigi). Ölçegin tek faktörü ölçmeye yönelik toplam variyansı açıklama oranı .51’dir ve faktör yük degerleri .36 ile .85 arasında degismektedir. Ölçegin Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı ise .95 olarak hesaplanmıstır.

Ölçegin uygulanması, arastırmacılar tarafından gerçeklestirilmistir. Ders ögretmenlerinin kontrolünde arastırmacılar, uygun olan sınıflara girerek ögrencilere ölçekleri elden dagıtmıslar, gerekli açıklamaları yapmıslar ve ögrenciler tarafından yöneltilen soruları anında cevaplamıslardır.  Ögrenciler ölçegi doldururken, arastırmacılar sınıf içerisinde dolasarak kontrol etmisler, eksiklik durumunda ögrencileri uyarmıslar ve bitiren ögrencilerden ölçekleri dolasarak toplamıslardır.

Verilerin çözümlenmesinde SPSS paket program kullanılmıstır. Ölçek maddeleri puanlanırken tutum ifadelerinin olumlu ya da olumsuz olma durumu dikkate alınmıstır. Olumlu tutum ifadelerinde 5-4-3-2-1, olumsuz ifadelerde ise 1-2-3-4-5 seklinde puanlanmıstır.  Ölçekten ögrencilerin alabilecekleri en yüksek puan 160, en düsük puan ise 32 olarak belirlenmistir. Incelenen degiskenlerin tutumlarına etkisini ortaya koymak için çoklu regresyon analizi yapılmıs ve sonuçlar  a=0.05 düzeyinde test edilmistir.

BULGULAR VE YORUM

Anadolu ögretmen lisesinde ögrenim gören ögrencilerin; bulundukları sınıf, cinsiyetleri, liseden sonra ögretmenlik programına devam etme düsüncesi, üniversite sınavında ögretmenlik programlarını tercih etmeyi düsündükleri sıra, annesinin ve babasının egitim durumu, okuldaki basarı durumu, okulda yatılı olarak kalma durumu, ailesinde ögretmen bulunup bulunmaması, kardes sayısı, ailesinin aylık gelir durumu ve ögretmenlik meslek bilgisi derslerine verdigi önem degiskenleri açısından ögretmenlik meslegine yönelik tutumları incelenmis ve degiskenlerin ayrı ayrı ve birlikte tutumlarını yordama durumları arastırılmıstır. Tablo 2’de incelenen degiskenlerin ögretmenlik meslegine yönelik tutumları yordamasına iliskin regresyon analizi sonuçları verilmektedir.

TABLO 2 - ÖGRENCILERIN TUTUMLARININ YORDANMASINA ILISKIN ÇOKLU REGRESYON ANALIZI SONUÇLARI

Tablo 2’de yordayıcı degiskenlerle, bagımlı degisken (yordanan) arasındaki ikili ve kısmî korelasyonlar incelendiginde; cinsiyet, ögretmenlik programı, ÖSS tercih sırası, annenin egitim durumu, ögrencinin okulda yatılı kalma durumu ve aylık gelir durumu degiskenleri ile ögrencilerin ögretmenlik meslegine yönelik tutumları arasında negatif bir iliski oldugu gözlenmektedir. Yani negatif korelasyon; kız ögrencilerin sayısı arttıkça tutum puanlarının daha olumlu yönde arttıgı, matematik ve fen alanındaki ögrencilerin sayısı arttıkça tutumların arttıgı, ögretmenlik programlarına ÖSS’de ilk tercihleri içerisinde yer verme oranları arttıkça tutumların arttıgı, annelerinin egitim düzeyleri düstükçe tutumlarının arttıgı, okulda yatılı kalan ögrencilerin sayıları arttıkça meslege yönelik tutumların arttıgı, aylık gelir durumu azaldıkça yine ögretmenlik meslegine yönelik tutumların arttıgı anlamına gelmektedir. İliski düzeyleri açısından, negatif iliski içeren degiskenlere yönelik ikili ve kısmî korelasyonlar incelendiginde; ögretmenlik programı (matematik-fen, sosyal, yabancı dil) ile tutumlar arasında orta düzeyde bir iliskinin oldugu (r=0.65), ancak diger degiskenlerin etkisi kontrol edildiginde iliski düzeyinin azaldıgı ve r= 0.31 olarak hesaplandıgı görülmektedir. ÖSS tercih sırası ile tutumlar arasında yüksek düzeyde bir iliski bulunmaktadır (r=0.71). Bununla birlikte diger degiskenler kontrol altına alındıgında iliskinin düzeyi azalmakta ve orta düzey bir iliskiye dönüsmektedir (r=0.30). Aylık gelir durumu ile tutumlar arasında diger degiskenlerle birlikte orta düzeyde bir iliski bulunurken (r=0.37), diger degiskenlerin etkisi arındırıldıgında, iliski düzeyi çok zayıflamaktadır (r=0.03). Negatif iliskili olan cinsiyet ve okulda yatılı kalma degiskenleri ile ögrencilerin tutumları arasında düsük düzeyde iliski bulunmaktadır (sırasıyla r=0.20, r=0.13). Bu degiskenlerle tutumlar arasındaki iliski diger degiskenlerin etkisi kontrol edildiginde daha da düsmektedir   (sırasıyla r=0.17, r=0.03). Annenin egitim durumu ile tutumlar arasında düsük sayılabilecek bir iliski bulunmakla birlikte (r=0.28), diger degiskenlerin etkileri kontrol edildiginde iliski düzeyinin çok fazla azalmadıgı söylenebilir (r=0.24).

Diger taraftan; sınıf, babanın egitim durumu, ögrencinin okuldaki basarı durumu, ailesinde ögretmen bulunma durumu, kardes sayısı ve ögretmenlik meslek bilgisi derslerine verdigi önem degiskenleri ile ögrencilerin ögretmenlik meslegine yönelik tutumları arasında pozitif yönde bir iliski oldugu gözlenmektedir. Buradaki pozitif korelasyon; ögrencinin babasının egitim durumu yükseldikçe ögrencinin meslege yönelik tutumun arttıgı, aynı sekilde ögrencinin okul basarısı arttıkça tutum puanının arttıgı, ailesinde ögretmen bulunmasının tutum puanını artırdıgı, ögretmenlik meslek bilgisi derslerine verdigi önem arttıkça meslege yönelik tutum puanlarının arttıgı anlamına gelmektedir. Kardes sayısı degiskeni ise diger degiskenlerle birlikte  pozitif iliski verirken, diger degiskenler kontrol edildiginde negatif iliski vermektedir. Bu nedenle tek basına kardes sayısının az olması meslege yönelik tutumu artırırken, incelenen degiskenlerle birlikte is gördügünde kardes sayısının fazla olması meslege yönelik tutumu artırmaktadır. Öte yandan, pozitif iliski veren degiskenler iliski düzeyi açısından degerlendirildiginde ise yalnızca ögretmenlik meslek bilgisi derslerine verilen önem degiskeninin tutumlarla orta düzey iliskisinin bulundugu (r=0.54), diger degiskenler kontrol edildiginde ise bu iliskinin azaldıgı görülmektedir (r=0.32). Diger degiskenlerin iliski düzeyleri çok düsüktür.

Tablo 2 regresyon modelinin anlamlılıgı açısından incelendiginde; degiskenlerin ögrencilerin ögretmenlik meslegine yönelik tutumlarıyla yüksek düzeyde ve anlamlı bir iliski verdigi görülmektedir (R=0.842, R_=0.709, p<0.01). İncelenen 12 degisken birlikte, ögrencilerin tutum puanlarına iliskin toplam varyansın % 71’ini açıklamaktadır. Buna göre incelenen degiskenlerin birlikte ögrencilerin meslege yönelik tutumları üzerinde etkili oldugu ve tutumlarının büyük bir bölümünü açıkladıgı söylenebilir. Tutumlarının açıklanamayan yaklasık % 29’luk bölümünde ise baska degiskenlerin etkisi oldugu anlasılmaktadır.

Standardize edilmis regresyon katsayısına (b) göre, yordayıcı degiskenlerin tutum puanları üzerindeki göreli önem sırası; (1) ÖSS tercih sırası, (2) ögretmenlik programı, (3) ÖMBD verdigi önem, (4) annesinin egitim düzeyi, (5) okuldaki basarı durumu, (6) cinsiyeti, (7) bulundugu sınıf,  (8) kardes sayısı, (9) babasının egitim düzeyi, (10) ailenin aylık geliri, (11) okulda yatılı kalma durumu ve (12) ailede ögretmen varlıgı seklinde sıralanmaktadır. Regresyon katsayılarının anlamlılıgına iliskin t-testi sonuçları incelendiginde; ÖSS tercih sırası, ögretmenlik programı, ÖMBD verdigi önem, annesinin egitim düzeyi ve okuldaki basarı durumu degiskenlerinin ögrencilerin ögretmenlik meslegine yönelik tutum puanlarının anlamlı bir yordayıcısı oldugu, diger degiskenlerin ise ögrenci tutumlarının anlamlı bir yordayıcısı olmadıgı anlasılmaktadır.

SONUÇ

Tutumlar ögrenilmesi ve ögretilmesi güçlük tasıyan duyussal özelliklerdir ve tutumları etkileyen bir çok degisken vardır. Bu arastırmada ögrencilere iliskin bazı özelliklerin ögretmenlik meslegine yönelik tutumlarını nasıl etkiledigi konusu arastırılmıs ve su sonuçlara  varılmıstır:

1. Ögrenci özellikleri olarak incelenen 12 degiskenin tümü birlikte, ögrencilerin ögretmenlik meslegine yönelik tutumlarıyla anlamlı iliski vermektedir ve ögrencilerin ögretmenlik meslegine yönelik tutumlarının % 70’ni açıklamaktadır. Regresyon analizi sonucuna göre Anadolu ögretmen lisesi 1. ve 2. sınıf ögrencilerinin ögretmenlik meslegine yönelik tutumlarına iliskin matematiksel model su sekildedir.

 

 TUTUM = 130,169 + 4,243SINIF - 5,362CİNSİYET - 14,614Ö⁄RETMENLİK PROGRAMI - 5,797ÖSS TERCİH SIRASI - 6,264ANNESİNİN E⁄İTİM DÜZEYİ + 0,946BABASININ E⁄İTİM DÜZEYİ + 5,939OKULDAKİ BASARISI + 0,801YATILI KALMA DURUMU + 0,355AİLEDE Ö⁄RETMEN VARLI⁄I - 1,578 KARDES SAYISI - 0,673AİLENİN AYLIK GELİRİ + 5,627ÖMBD ÖNEMİ

 

2. Degiskenler ayrı ayrı ele alındıgında; ÖSS tercih sırası, ögretmenlik programı, ÖMBD verdigi önem, annesinin egitim düzeyi ve okuldaki basarı durumu degiskenleri, Anadolu ögretmen lisesi 1. ve 2. sınıf ögrencilerinin ögretmenlik meslegine yönelik tutum puanlarının anlamlı yordayıcısıdır.

ÖNERİLER

1.  Anadolu ögretmen lisesi ögrencilerine olumlu tutumların kazandırılması, ögretmenlik meslek bilgisi dersleri aracılıgıyla gerçeklestirilmektedir. Bu derslerin daha etkili ve verimli bir sekilde gerçeklestirilmesini saglayıcı tedbirler alınmalıdır.

2.  Anadolu ögretmen liselerinde görev yapan ögretmenler; genel içerisinde daha basarılı ögrencileri, Ögretmenlik meslek bilgisi derslerine önem veren ögrencileri, annesinin egitim düzeyi düsük ögrencileri, özellikle matematik-fen alanlarındaki ögrencileri ve ÖSS sınavlarında ilk tercihleri arasında ögretmenlik programlarına yer vermeyi düsünen ögrencileri daha yakından izlemeli ve ögretmenlik meslegine yönlendirmelidir. Ayrıca bu kriterler, digerlerine oranla ögrenci tutumlarını daha fazla açıklayıcı oldukları için ögrencileri izleme ve yönlendirme kriterleri olarak ögretmenler tarafından dikkate alınmalıdır.

3.  Ögrencilerin tutumlarının açıklanmasında daha az etkisi bulunmakla birlikte; babasının egitim durumu daha yüksek olan, ailesinin gelir durumu düsük olan, yatılı okuyan, ailesinde ögretmen bulunan ve kız ögrencilerin, karsıtlarına göre tutumları daha yüksek olması nedeniyle bu ögrencilerin ögretmenlik programlarına yönlendirilmesi meslege daha fazla katkı getirebilir. Bu yüzden Anadolu ögretmen liselerinde görev yapan ögretmen ve rehber ögretmenlerin bu kriterleri daha alt kriter olarak bilmeleri ve dikkate almaları gerekir.

4. Ögrenci özelliklerinin, ögretmenlik meslegine yönelik tutumlar üzerindeki ayrı ayrı ve birlikte etkisini ortaya koyan yeni ve farklı düzeylerde arastırmaların yapılması gerekir. Bu bulgular da dikkate alınarak iliskisi bulunmayan ya da düsük iliski gösteren degiskenlere yapılacak tutum arastırmalarında geleneksel olarak uygulanageldigi sekilde, daha fazla yer verilmemelidir.

 

KAYNAKÇA

MEB, Ögretmen Yetistirme Birifingi, Ankara:1995.

MEB, Milli Egitim Sayısal Veriler 2002-2003, APAK, Ankara: 2003, s.143.

Basbakanlık Resmi Gazete, 12.12.1990 tarih, 20723 sayı.

KA⁄ITÇIBASI, Çigdem. İnsan ve İnsanlar. İstanbul:Evrim Basım Yayım:1988.

GÜRKAN, Tanju. İlkokul Ögretmenlerinin Ögretmenlik Tutumları İle Benlik Kavramları Arasındaki İliski. Sevinç Matbaası. Ankara: 1993.

Hollensteiner, Bewerly June Rada. The Effect of Years of Experience And Other Selected Variables on Attitudes of Teachers Toward Aspects of The Teaching Profession. Montana State Universty,1989.

KÜÇÜKAHMET, Leyla. Ögretmen Yetistiren Kurum Ögretmenlerinin Tutumları. A.Ü. Egit.Fak.Yayınları. Ankara:1976.

LAPİDO, Betty. Motivational Factors and Attitude Changes in Teachers. Nortwestern Universty, 1984.

LAMESTER, Fredrick Alan. The Relationships Between Teachers Stress, Attitudes Toward The Profession and Organizational Climate. Oklahama State Universty, 1981.

LUBİS, Syahron. Attitude Toward The Teaching Profession of Students of The Vocational and Tecnical Teacher Education College. Padang, İndonesia. The Ohio State Universty, 1988.

MACK, Faite R-P, Jakson Thomas. “High School Students Attitudes about Teacher as a Career Choice”, Education of Teacher Educators, 5-8, February, 1990.

Duman, Tayip. “Ögretmenlik Meslegi”, Bilim ve Aklın Aydınlıgında Egitim Dergisi, Yıl 3, Sayı 3 Kasım 2002.

CAN, Gürhan. “Ögretmenlik Meslek Anlayısı Üzerine Bir Arastırma”, Anadolu Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi c:2, s:1, 1987.

ASKAR, Petek ve M.ERDEN. “Ögretmen Adaylarının Meslege Yönelik Tutumları”, Marmara Üniversitesi I.Ulusal Egitim Kongresi, İstanbul: 1986.

ÇELENK, Süleyman. Egitim Yüksekokulu Ögrencilerinin Ögretmenlik Meslegine İliskin Tutumları.  Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Konya:1 988.

KÜTÜK, Metin. Ögretmen Lisesi Ögrencilerinin Yüksekögretime İliskin Yönelimleri, Ankara: A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi),.Ankara: 1992.

SAHİN, Nimet. Arifiye Anadolu Ögretmen Lisesi 3.Sınıf Ögrencilerinin      Ögretmenlik Meslegine Yönelik Tutumları, H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Ankara: 1992.

ÖZGÜR, Nezihe. Ögretmenlik Meslegine Karsı Tutum. M.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamıs Doktora Tezi), İstanbul:1994.

BİLGİN, Hülya. Okulöncesi Egitim Kurumlarında Çalısan Ögretmenlerin Ögretmenlik Tutumlarının İncelenmesi. M.Ü. Sosyal.Bilimler.Enstitüsü (Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: 1996.

DEMİRCİ,Cavide.Hacettepe Üniversitesi Egitim Fakültesi Fen Bilimleri Bölümü 1. Ve 4. Sınıf Ögrencilerinin Ögretmenlik Meslegine Yönelik Tutumlarının Ögrencilere Ait Bazı Degiskenler Açısından Belirlenmesi, H.Ü.Egitim Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Ankara:1996.

KILIÇ, Figen. İlkögretim Okullarına Sınıf Ögretmeni Olarak Atanmakta Olan Adayların Ögretmenlik Meslek Bilgisi Düzeyleri İle Ögretmenlik Meslegine Yönelik Tutumları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Eskisehir:1997.

SÜRÜCÜ, Abdullah.Ögretmenlik Formasyonu Alan Ögrencilerin Ögretmenlik Meslegine Yönelik Tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Konya: 1997.

İSMAİLO⁄ULLARI, Sema. Anadolu Ögretmen Liselerinde Okutulan Meslek Dersleri Programlarının Ögrencileri Ögretmenlige Yönlendirmedeki Etkisi, A.İzzet Baysal Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Bolu:1998.

ÇAPA Yesim ve N.ÇİL. Ögretmen Adaylarının Ögretmenlik Meslegine Yönelik Tutumlarının Farklı Degiskenler Açısından İncelenmesi, H.Ü.Egitim Fakültesi Dergisi. sayı 18, s.69-73, Ankara:2000.

SENEL, E.Aysın.Ögretmenlik Sertifikası Programına Katılan Ögretmen Adaylarının Ögretmenlik Meslegine Yönelik Tutumlarına Ögretim Uygulamalarının Etkisi, H.Ü. Egitim Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamıs YüksekLisans Tezi). Ankara:1999.

ÇELİKÖZ, Nadir. “G.Ü. Teknik Egitim Fakültesi Ögrencilerinin Ögretmenlik Sertifikası Programına Yönelik Tutumları”, Onsekiz Mart Üniversitesi Egitim Fakültesi II. Ulusal Ögretmen Yetistirme Sempozyumu, Çanakkale: 10-12 Mart 2000.

ÇETİN, Saban. Anadolu Ögretmen Lisesi ve Düz Lise Çıkıslı Egitim Fakültesi Ögrencilerinin Ögretmenlik Meslegine Yönelik Tutumlarının Karsılastırılması (Yayınlanmamıs Doktora Tezi), G.Ü.E.B.E., Ankara: 2003.