1. GİRİŞ

Oyunun çocuk üzerinde yadsınamayacak kadar önemli etkileri olduğu birçok araştırma sonucunda ortaya konulmuştur.Dünya ÇocukYılı nedeniyle 1977 yılında açıklanan Çocuk Oyun Hakları Malta Deklerasyonu’nda oyunun, beslenme, sağlık, barınma ve eğitimin yanısıra, her çocuğun gelişim potansiyeli için yaşamsal önemi olduğu vurgulanmıştır(Heseltine ve Holborn, 1987).

Çocuk psikologlarının ve doktorlarının ortak kanısı, dış mekândan yoksun, kapalı alanlarda oyun oynamanın çocuklarınzihinsel, fiziksel ve sosyal gelişimlerini olumsuz yönde etkilediğidir. Bu nedenle Çocukları ŞiddettenKoruma UlusalBirliği (NSPCC) gibi kuruluşlar yerel yönetimlere çocukların güven içinde oynayabilecekleri, iyi tasarlanmış park alanları oluşturmaları çağrısında bulunmaktadırlar(Simonon, 2000).

Çocuk oyun alanları, kent açık-yeşil alan sistemi içerisinde önemli bir yer tutmaktadırlar. Yeşil alan donatımları için kentlerde ve kent çevresinde ayrılan alanlar ülkelere göre değişmektedir.

Örneğin, Amerika’da oyun alanları; çocuk bahçesi-ilkokul birlikteliği ve çocuk bahçesi-park birlikteliği şeklinde ele alınmıştır.Almanya’da oyun ve çocuk bahçeleri için 0.5-2.4 m²/kişi’lik bir değer öngörülmektedir.Avusturalya’da 5000 kişinin yaşadığı bir mahallede oyun alanı olarak 14.000 m² önerilmiştir.Fransa’da kent içi oyun alanlarında çocuk başına 5 m²’lik alan, serbest oyun alanlarında ise çocuk başına 10 m²’lik alan önerilmiştir. İngiltere’de ise çocuk başına düşen öneri oyun alanı 24.1 m²’dir (Anon, 1998).

Ülkemizde ise çocuk oyun alanları, “Çocuk Bahçesi” olarak ele alınmakta, alan ihtiyaçları ise kent plâncılarına göre değişiklik göstermektedir.Apartman tipi yerleşim ünitelerinde çocuk bahçesinin 1000 m²’den az olmaması savunulurken, bazı araştırmacılara göre ise her çocuk için 6.5 m² ayrılarak, en küçük çocuk bahçesinin 250 m²’den küçük olmaması ve yerleşim alanı büyüdükçe 250-1000 m²’ye kadar genişlemesi önerilmektedir(Uzun, 1993). 2 Eylül 1999 tarih ve 23804 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan imar kanununda 10 m²’kişi’lik öneri yeşil alan değeri dikkate alınarak, kişi başına yaklaşık 2.114 m² çocuk oyun alanı öngörüldüğü belirlenmiştir.Çocuk oyun alanları kentte hem yeşil alan sistemine katkıda bulunmakta, hem de çocukların gelişiminde önemli rol oynamaktadırlar. Oyun alanları üzerine yapılan araştırmalardan bazıları aşağıda verilmeye çalışılmıştır.

Cihangiroğlu (1994), çocuk oyun alanlarında ve özellikle bu alanlarda kullanılan oyun aletlerinde dikkate alınması gereken kriterleri belirleyerek, bu konuda önerilere yer vermiştir.

Sorkun(1996) yaptığı çalışmada, çocukların oyuna olan gereksinimini vurgulayarak, kent açık-yeşil alan sistemi içinde çocuk oyun alanlarının önemini belirterek, İstanbul’unAnadolu yakasındaki çocuk oyun alanlarını incelemiştir.Araştırma sonucunda, gözlem yapılan çocuk oyun alanlarında çocukların gelişim dönemlerine uygun oyun aletleri ve yaş gruplarına yönelik mekânların bulunmadığı saptanmış, çocuk oyun alanlarının kent ve mahalle üniteleri içerisindeki dağılımlarının yeterli ve dengeli olmadığı belirlenmiştir.

Mott ve ark. (1996)’nın yapmış oldukları araştırmada Cardiff’te yer alan çeşitli çocuk oyun alanlarının; zemin kaplamalarının güvenliği, içerdiği oyun elemanlarının nitelik ve yükseklikleri incelenmiştir.Sonuç olarak oyun alanları için en güvenli zemin kaplamalarının sentetik materyal ve ağaç kabuğu olduğu, bu materyallerin bütün kentlerde kullanılabileceği ortaya konulmuştur.

Iowa State Üniversitesi ÇocukGelişimi Laboratuvarı’nda yer alan oyun alanlarında yapılan bir araştırmada, peyzaj plânlama ve tasarım ilkelerine dayanılarak yapılan, bitkisel materyallerle ve peyzaj elemanları ile desteklenmiş oyun alanlarının çocuk gelişiminde (sosyal, duygusal, kavrama-öğrenme) mevcut oyun alanlarına göre daha etkili olduğu ortaya konulmuştur(Herrington ve Studtmann, 1998).

Benedyk ve Minister(1998)’ın yapmış olduğu araştırmada, davranışla ilgili güvenlik(The BehaviouralSafety-BeSafe) metodunun çocuk oyun elemanları ile ilgili kısmını kullanarak, çocuk oyun alanlarında yer alacak güvenli oyun ekipmanları tespit edilmiştir.

Kiper(1999)’in yaptığı çalışmada; çocuğun gelişimi ve mekânla kuracağı ilişki dikkate alınarak, okul öncesi ve okul çağındaki çocukların ev girişinden, çocuk oyun alanlarına kadar uzanan oyun yerlerinin tanımı yapılmış, mevcut ve gelişen konut bölgelerinde oyun alanlarının etkin kullanımını sağlayacak tasarım kriterleri üzerinde durulmuştur.

Barbour(1999)’un yaptığı çalışmada; dış mekânda farklı oyun üniteleri içeren alanlarda oyun oynamanın, 8 öğrencinin(ikinci sınıf öğrencileri) oyun anındaki davranışlarındaki ve yaşıtları ile iletişimlerindeki etkisi ile oyun alanlarının bu çocukları fiziksel ve sosyal yönden nasıl etkilediği ele alınmıştır.Çocuklarla ilgili gözlemler ve görüşmeler, tasarımları çok farklı olan iki oyun alanında gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak oyun alanları tasarımlarının; çocukların oyunlarda yaşıtlarını yönetmekte kullandıkları yöntemleri kolaylaştırmak ya da zorlaştırmak yönünde etkili olduğu belirlenmiştir.Yine oyun alanlarının, çocukların fiziksel ve sosyal gelişimlerine katkıda bulunduğu da ortaya konulmuştur.

Robitaille ve ark. (2000)’nın yapmış olduğu araştırmada, Montreal Adası’nda 205 kent parkı içerisinden seçilen park alanlarında, zemin kaplamaları (materyali, materyalin sıkışma durumu) ve oyun elemanlarının yükseklik değerleri belirlenerek, Kanada’da geçerli olan standartlar(zeminin absorbsiyon yeteneği ile ilgili standartlar) ile karşılaştırılmıştır.Araştırma sonucunda, bu alanlardaki zemin kaplama materyallerinin% 59’unun kullanışsız olduğu, zeminin absorbsiyon (çarpma etkisini azaltma) yeteneğinin oyun elemanlarının yükseklikleri ile ters orantılı olduğu ortaya konulmuştur.

Günümüzde fiziksel plânlamalarda doğal oyun mekânlarının çocuklar için ne kadar önemli olduğu çoğunlukla göz ardı edilmektedir.Çocuklar için oyun mekânı olarak doğal bir mekânın, küçük bir ormanın seçildiği çalışmada, bu mekânların çocukların geleneksel oyun mekânlarındaki eksikliklerini gidermedeki rolü araştırılmıştır. Sonuç olarak doğal peyzaj alanlarının, çocukların ihtiyaçlarına cevap veren oyun mekânları olduğu ortaya çıkmıştır.Eğimli alanlar, geniş çim alanlar ve bitkiler içeren oyun mekânlarının çocukların vücut(motor) gelişiminde etkili olduğu vurgulanmıştır (Fjortoft ve Sageie, 2000).

Okullarda yer alan çocuk oyun alanları, ders aralarında çocuklara ders günü süresince fiziksel ve zihinsel yönden dinamik olabilmeleri için potansiyel fırsatlar sunarlar.Bu konu ile ilgili olarak yapılan çalışmada yöntem olarak çocukların aktivite taraması için gerekli araçlar geliştirilerek, bunlar Avusturalya’nın kırsal kesiminde yer alan 18 okulda (5-12 yaş grubu öğrencilerin okulları) çocukların hareketli fiziksel aktivitelerini geliştirme ve hareketli fiziksel aktivite oranlarını saptamak için kullanılmıştır. 200 öğrenci kapasiteli bir okulda oyun alanlarının, erkeklerin % 51.4’ünün, kızların ise % 41.6’sının hareketli fiziksel aktivitelerini geliştirdiği saptanmıştır.Yine erkeklerin %14.7’sinin, kızların ise %9.4’ünün oyun alanlarında hareketli fiziksel aktivitede bulunduğu belirlenmiştir(Zask ve ark., 2001).

Çocuk oyun kazaları, genellikle yaralanma ile sonuçlanan bazen de çocukları ölüme götüren önemli kazalardır.Bu konu ile ilgili olarak yapılan araştırmada, öğrencilere kısa dönemli bir eğitim programı uygulanarak ve ödüllendirme yöntemi kullanılarak, çocukların kaydırak kayarken oluşturduğu yoğunluğun azaltılması ve oyun alanlarında kaydıraklardan kaynaklanan, kazaya neden olabilecek riskli davranışlar konusunda bilgi verilmiştir. Bu çalışmada genel olarak, oyun alanlarındaki yaralanmalar için koruyucu güvenlik eğitimi içeren bir programın, kaydıraklarda kaza riski taşıyan davranışların azaltılmasında etkili olduğu belirlenmiştir(Heck ve ark., 2001).

Almanya’nın Böblingen bölgesinde 50 çocuk bahçesinde yapılan, çocukların karşılaştığı kazalar, bu kazaların sebepleri ve risk grupları konulu anket çalışmasında, çocukluk dönemi kazalarının karakteristikleri, çocukların sosyo-demografik yapılarına göre analiz edilmiştir.Anketlere göre düşük gelirli ailelerin çocuklarının, yüksek gelirli ailelerin çocuklarına göre daha az kazaya uğradıkları belirlenmiştir.Aynı çalışmaya göre, erkek çocukların kız çocuklarına oranla daha çok kaza geçirdikleri tespit edilmiştir(Kersting-Dürrwachter ve Mielck, 2001).

Erzurum kentinde ise mevcut çocuk oyun alanları ile ilgili olarak herhangi bir çalışma yapılmamıştır.Ancak yerel yönetimlerin son yıllarda bu konuya önem vermesi ve çocuk oyun alanlarını yeniden gözden geçirmesi bu çalışmanın yapılmasının gerekliliğini ortaya koymuştur. Yapılan çalışmada, Erzurum kent merkezinde bulunan çocuk sayısı dikkate alınarak çocuk başına düşen oyun alanı belirlenmeye çalışılmıştır.Çocuğun yaşamında oyunun önemini ve yerini vurgulayan bu çalışma, yerel yönetimlerin dikkatne sunulacaktır.Gelecekte imara açılan alanlarda oyun alanlarının mutlak surette tasarlanması gerektiği vurgulanmıştır.

2. MATERYAL VE YÖNTEM

Araştırma alanı, 1/25000 ölçekli Erzurum kent bütünü ve yakın çevresi NazımİmarPlânı’nda belirtilen mücavir alan sınırları içerisinde yer alan çocuk oyun alanları oluşturmaktadır. Kentteki çocukların bireysel özellikleri ile ilgili verilerDevletİstatistik Enstitüsü yayınlarından, imar ile ilgili veriler ise belediyelerden alınmıştır.Çalışmada etüd, veri toplama, analiz ve senteze dayalı peyzaj araştırma yöntemi kullanılmıştır.Erzurum kentini oluşturan dört bölgede (Kent merkezinde, Dadaşkent, Yenişehir ve Yıldızkent semtlerinde) çocuk oyun alanları incelenerek, alan ölçümleri yapılmıştır.Belirlenen toplam oyun alanı 0-15 yaş grubundaki çocuk sayısına oranlanarak, kentte çocuk başına düşen oyun alanı miktarı ortaya konulmuştur.Tek tek gezilen çocuk oyun alanlarının fiziksel durumu belirlenerek, bu alanlar için çözüm önerileri sunulmaya çalışılmıştır.

3.BULGULAR

3.1. Erzurum Kentinde Çocuk Oyun Alanlarını Kullanan Bireylerin Özellikleri

Genel olarak çocuklar belli bir yaştan sonra tek başlarına oynamayı tercih etmezler.Özellikle 3-4 yaşından sonra oyun için kendi yaşlarında arkadaşlar isterler, oynarken paylaşmak isterler.Hatta çocuklar oyun oynarken seyirci isterler.Böylece çocuklar dış mekân oyun alanlarına yönelirler. Yapılan bu araştırmada Erzurum kentinde oyun alanlarını kullanan çocukların yaş guruplarına göre dağılımı Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Kent merkezinde bulunan çocukların yaş gruplarına göre dağılımı (Anon, 2002)

Yaş grupları	Erkek	Kız	Toplam
0-4	19205	17727	36932
5-9	19172	17843	37015
10-14	20186	18132	38318
Genel Toplam	58563	53702	112265

Tablodan da anlaşılacağı gibi kentte erkek çocuk sayısı fazla olmasına rağmen erkek çocukları ile kız çocukları arasındaki fark çok fazla değildir.Erzurum ilinde 0-4 yaş grubundaki çocukların 590’ı, 5-9 yaş grubundaki çocukların 908’i, 10-14 yaş grubundaki çocukların ise 1135’i engelli grubundadır. Yani kente engelli çocuk sayısı 2633’tür.Kentte 6-9 yaş grubunda okuma yazma bilmeyen çocukların sayısı 3935, okuma yazma bilenlerin ise 25464’tür. 10-14 yaş grubunda okuma yazma bilmeyenlerin sayısı 530, okuma yazma bilenlerin ise 37788’dir (Anon, 2002).

3.2. Erzurum Kentinde Yer Alan Çocuk Oyun Alanlarının Durumu

Araştırma alanı dört bölge altında incelenmiş olup, bunları kent merkezi,Yenişehir,Dadaşkent ve Yıldızkent oluşturmaktadır.İlk yerleşim yeri olan kent merkezini sırasıyla Yenişehir,Dadaşkent ve Yıldızkent semtleri takip etmiştir.Ancak yapılan araştırma sonucunda, incelenen yerleşim alanlarında imar plânlarındaki alan kullanımlarına tam olarak uyulmadığı ortaya çıkmıştır.

3.2.1. Kent merkezinde yer alan çocuk oyun alanları

Kent merkezinde yer alan oyun alanlarının ölçümü yapılarak, değerler Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2. Kent merkezinde yer alan çocuk oyun alanları

Çocuk Oyun Alanının Adı	Alanı (m2)
1.100. Yıl Parkı Çocuk Oyun Alanı	1456
2. İstanbul Kapı Parkı Çocuk Oyun Alanı	1145
3. Aziziye Parkı Çocuk Oyun Alanı	4000
Toplam Alan	6601

3.2.2. Yenişehir semtinde yer alan parklar

1980’li yıllarda yerleşime açılanYenişehir semtinde bulunan oyun alanları ölçülerek, toplam değer belirlenmiştir(Tablo 3).

Tablo 3. Yenişehir semtinde yer alan çocuk oyun alanları

Çocuk Oyun Alanının Adı	Alanı (m2)
1. Osman Bektaş Parkı Çocuk Oyun Alanı (Kayakyolu)	1478
2. M.Lütfü Efendi Parkı Çocuk Oyun Alanı	2520
3. Şehit Polis İshak Çelik Parkı Çocuk Oyun Alanı	539
4. Hanımlar Parkı Çocuk Oyun Alanı	1934
5. Şehit Bülent Karataş Çocuk Trafik Eğitim Parkı	2957
6. Harput Mahallesi Parkı Çocuk Oyun Alanı	126
7. Şehit Onbaşı Zeki Pişkin Parkı Çocuk Oyun Alanı	221
8. Şehit Recep Bağcı Parkı Çocuk Oyun Alanı	270
9. Babadereli Ahmet Efendi Parkı Çocuk Oyun Alanı	715
10. Mehmet Akif Ersoy Parkı Çocuk Oyun Alanı	1540
11. Şehit Ensar Kemaloğlu Parkı Çocuk Oyun Alanı	372
12. Şehit Hakan Altındağ Parkı Çocuk Oyun Alanı	284
13. Hoca Ahmet Baba Mahallesi Çocuk Oyun Alanı	832
Toplam Alan	13788

3.2.3. Dadaşkent semtinde yer alan çocuk oyun alanları

Dadaşkent semtinde, imar plânında çocuk oyun alanları için 15 ha. alan ayrılmıştır(Anon, 1999). Ancak bu değerin yapılan ölçümler sonunda 4874 m²’sinin gerçekleştirildiği belirlenmiştir(Tablo 4).

Tablo 4. Dadaşkent semtinde yer alan çocuk oyun alanları

Çocuk Oyun Alanının Adı	Alanı (m2)
1. Ahmet Yesevi Çocuk Oyun Alanı	1000
2. Aşık Sümmani Çocuk Oyun Alanı	774
3. Bilal-ı Habeş Çocuk Oyun Alanı	500
4. Ertansa Çocuk Oyun Alanı	500
5. Şehit Org. Eşref Bitlis Çocuk Oyun Alanı	1000
6. Şehit Ömer Budak Çocuk Oyun Alanı	1100
Toplam Alan	4874

3.2.4. Yıldızkent semtinde yer alan çocuk oyun alanları

Yıldızkent toplu konut alanında ise 1/5000 ölçekli NazımİmarPlânı’na göre oluşturulması düşünülen toplam çocuk oyun alanı miktarı 49400 m² (21 adet oyun alanı)’dir (Anon, 1997). 1994’lü yıllarda hizmete açılan bu yerleşim alanında günümüze kadar ancak 830 m², yani 2 adet çocuk oyun alanı yapılmıştır(Tablo 5).

Tablo 5. Yıldızkent semtinde yer alan çocuk oyun alanları

Çocuk Oyun Alanının Adı	Alanı (m2)
1. Aşık Yaşar Reyhani Parkı Çocuk Oyun Alanı	270
2. Siteler Çocuk Oyun Alanı	560
Toplam Alan	830

SONUÇ

Dış mekânlarda oyun oynama, çocukların becerilerini geliştirir, öğrenme yeteneklerini artırır, kendi kişiliklerini bulmalarını sağlar ve çevrelerini algılamalarını kolaylaştırır.Tüm bu özellikler bilinmesine rağmen günümüzde Erzurumkentinde çocuklar oldukça kısıtlayıcı bir çevrede yaşamaktadırlar. Kentte çocuklara oyun imkânı sunan mekânlar yok denecek kadar azdır. Son yıllarda modernleşen dünyada çocukların doğal oyun ortamları yok olmuştur.Çünkü oyun alanları artık hayatın bir parçası olarak değerlendirilmemekte ve bu alanlara gereken önem verilmemektedir.

Yapılan araştırma sonucunda Erzurum kentinde inceleme alanı olan dört bölgede de plânlama ve tasarım ilkeleri göz önünde bulundurularak düzenlenmiş, donatı elemanları bakımından yeterli bir çocuk oyun alanının bulunmadığı belirlenmiştir.Park olarak ayrılan herhangi bir alanın içerisinde bir köşeye, birkaç oyun elemanı yerleştirilerek ve zemin çakıl taşı ile kaplanarak oyun alanı oluşturulmaya çalışılmıştır. Kentte yeterli sayıda oyun alanının bulunmaması nedeniyle çocukların genel olarak oyun için cadde ve sokakları kullandıkları gözlemlenmiştir.Oyun alanları, toplu konut merkezi olanDadaşkent’te çok az sayıda bulunurken, kent merkezinde ve Yıldızkent toplu konut alanında ise yok denecek kadar azdır.

Genel olarak Erzurum kentinde yer alan çocuk oyun alanları 26093 m² olarak tespit edilmiştir.Bu değer kentteki 112256 çocuk sayısına oranlandığında kentte, çocuk başına 0.23 m² oyun alanının düştüğü ortaya çıkmaktadır.Erzurum kent genelinde imar plânına göre 1.8 m² çocuk oyun alanı plânlanmıştır. 2002’li yıllara gelindiğinde bu değerin ancak % 1.3’ünün gerçekleştirilebildiği belirlenmiştir.Nitekim yapılan literatür taraması sonucu dikkate alındığında, diğer ülkelerde ortalama olarak çocuk başına 2-5 m² oyun alanı düştüğü göz önüne alınırsa, kentteki çocuk başına düşen 0.23 m²’lik oyun alanı değerinin ne kadar düşük olduğu ortaya çıkmaktadır.

Kentte, imar kanununda belirlendiği şekliyle uygulama yapılırsa çocuklar için daha fazla oyun mekânı oluşacaktır.Ancak imar plânında oyun alanı olarak önerilen alanlar çoğu kez farklı kullanımlara dönüştürülmektedirler. Örneğin bu alanlar eğer konut yapımı için uygun durumdaysa daha sonra konut alanı olarak kullanılmaktadırlar. Mevcut çocuk oyun alanları ise plânlama ve tasarım ilkeleri gözetilmeden yapıldıkları için çocukların gereksinimlerini karşılayamamaktadırlar. Yapılan gözlemler sonucunda her dört bölgede bulunan çocuk oyun alanlarının zemin kaplamasında asfalt, çakıllı kum, kum ya da toprak kullanılmıştır. Bu alanlarda zemin kaplaması olarak ince elenmiş kum kullanılması daha sağlıklı sonuçlar verecektir.Yine oyun alanlarında yaş gruplarına göre bir ayrım söz konusu değildir.Özelliklede 0-4 yaş grubunun kullanacağı oyun elemanları yok denecek kadar azdır.Bu amaçla oyun alanlarına 0-4 yaş grubunun kullanabileceği, yükseklikleri 1-1.5 m’yi aşmayan oyun elemanları da yerleştirilmelidir.Oyun alanlarında hayvan figürleri, oyun tepeleri, geniş çim yüzeyleri vb. kullanılarak mekânlar daha cazip hâle dönüştürülebilir.

Çocuk oyun alanlarında çocukların gereksinimlerini karşılayacak sayıda oyun elemanı bulunmamaktadır.Ancak yerel yönetimlerin günümüzde bu konuda çalışmalar yaptığı gözlemlenmiştir.Çoğu parka eski tip çocuk oyun elemanları yerine modüler oyun elemanları konulmuştur.Bu alanlar, çok fazla sayıda çocuğun kullanmak zorunda kaldığı oyun mekânları olduğu için, oyun elemanları kısa sürede kullanım dışı kalmaktadır.Nitekim yapılan gözlemler sonucunda özellikle hafta sonları modüler bir oyun elemanında ortalama 15-20 çocuğun oyun oynadığı saptanmıştır.Yoğun kullanımdan dolayı oyun elemanları kısa sürede bozulup, kırılarak kullanım dışı kalmaktadır. Yine saat 17.00’den sonra bu mekânları özellikle 16 yaşın üstünde olan çocukların kullandığı ve bunların da oyun aletlerine zarar verdikleri belirlenmiştir.

Çocuk oyun alanları, özellikle çocukların eğilim ve beklentileri göz önüne alınarak, yer seçimi, zemin kaplamaları, bitkilendirme, güvenlik vb. gibi plânlama ve tasarım ilkeleri doğrultusunda gerçekleştirilmelidir.Ayrıca tasarımlar, çeşitli yaş grupları ve engelli çocuklar da göz önüne alınarak yapılmalıdır. Tasarım sürecinde çocukların fikirlerini alarak hareket etmek, oyun alanlarının daha kullanışlı ve yararlı olmasını sağlayacaktır.Kent içerisinde çocuk oyun alanlarının dağılımı dengeli bir şekilde yapılmalı, mahalle, semt ve kent ölçeğinde imar kanununda belirtilen standartlara uyulmalıdır.Kentte yer alan ilköğretim okullarının bahçelerinde oyun alanlarına yer verilerek, çocuklara ders aralarında fiziksel ve psikolojik gelişim için yeni fırsatlar sunulmalıdır.

Yapılan araştırmada Erzurum kentinde bulunan çocukların % 2.34’ünün engelli olduğu belirlenmiştir.Engelli çocuklar da sokakta ya da oyun alanlarında sağlıklı çocuklarla beraber oynamak, oyun elemanlarından yararlanmak isterler.Ancak kentteki oyun alanlarında engelli çocuklar için oluşturulmuş oyun mekânları bulunmamaktadır. Bunun için daha sonra yapılacak oyun alanlarında engelliler için oyun alanı tasarım ilkeleri göz önüne alınarak düzenlemeler yapılmalıdır.Mevcut oyun alanlarında tekerlekli sandalyelerin rahat dolaşmasını sağlayacak mekânlar oluşturulmalıdır.

Oyun alanlarında çocuklar için vazgeçilmez bir oyun aracı olan su yalnızca görsel amaçlı kullanılmaktadır.Suyun oyun aracı olarak kullanıldığı özgün tasarımlara mutlaka yer verilmelidir.Dünya genelinde bir çok kuruluş yerel yönetimlere, çocukların güven içinde kullanabilecekleri oyun alanları oluşturmaları konusunda çağrıda bulunmaktadırlar. 20 Kasım 1989 tarihinde BirleşmişMilletlerKongresi tarafından yenilenen Çocuk Hakları Bildirgesi 31. maddesinde çocukların boş zaman geçirmeye, dinlenmeye, yaşlarına uygun olarak oyun oynamaya ve kültürel ve sanatsal etkinliklere katılmaya hakları vurgulanmıştır. IPA(InternationalPlay Association) düzenlediği toplantılarda çocuğun boş zamanı, oyun ve oyun olanakları konusunda kararlar üretir.Konut bölgelerinde yeterli oyun ve rekreasyon olanakları sağlamak için her ülkede yasal önlemler alınmalıdır (Zürih, 1964). Oyun ve çocuk gelişimi konuları mimarların, plâncıların, peyzaj mimarlarının, eğitimcilerin, hastane personelinin kısacası meslek yaşamlarında çocukla temas eden her mesleğin eğitimine dahil edilmelidir (Paris, 1969 ve Milano, 1975). Hükûmetler ve yerel yönetimler eğitimine, yollar ve parklar inşa etmeye olduğu kadar çocuğun okul dışı yaşamının koşullarını hazırlamaya da ciddîyetle eğilmelidir (Viyana, 1972). Dünya ÇocukYılı nedeniyle 1977 yılında açıklananÇocukOyunHakları Malta Deklarasyonu’nda, oyunun beslenme, sağlık, barınma ve eğitimin yanı sıra her çocuğun gelişim potansiyeli için yaşamsal önemi olduğu vurgulanmıştır (Tekkara, 2001).

Son yıllarda dünya genelinde insanla doğayı bütünleştirici bir yaklaşımla oluşmuş plânlama stratejileri geliştirilerek, kentlerde doğal elemanları baz alan oyun alanlarının oluşturulması önerilmektedir.

Tüm bunlar göz önüne alınarak,Erzurum kentinde çocuk oyun alanlarının önemi kavranılmalı, özgün ve nitelikli oyun mekânları düzenlenmeli, çocukların eğitim ve beklentilerine yanıt verecek oyun alanlarının sayısı artırılmalı ve yerel yönetimler bu alanlara gereken önemi vermelidirler.Oyun alanları tasarımları yapılırken engelli çocuklar için de oyun mekânları oluşturulmalıdır.Sağlıklı ve üretken bir gelecek nesil için gerekli olan oyun alanlarının önemi göz ardı edilmemelidir.

KAYNAKLAR

Annim.ErzurumYenişehirBelediyesi İmarDairesi Verileri,Erzurum, 1997.

Anonim.Kentsel Plânlma Standart Araştırması.T.C.Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998, s.193-236.

Anonim.Erzurum DadaşkentBelediyesi İmarDairesi Verileri,Erzurum, 1999.

Anonim. 2000 GenelNüfusSayımı:NüfusunSosyal ve EkonomikNitelikleri.T.C.BaşbakanlıkDevletİstatistik Enstitüsü,Ankara, 2002, s.90-102.

Ann C.Barbour. “The impact of playground design on the play behaviors of children with differing levels of physical competence”,Early Childhood ReseacrhQuarterly, 1999, 14(1):75-98.

A.Heck, J. Collins, L.Peterson. “Decreasing children’s risk taking on the playground”, Journal of Applied Behavior Analysis, 2001, 34(3): 349-352, U.S.A.

Alison Mott, Kim Rolte,Rosie James,Rupert Evans, Alison Kemp, Frank Dunstan, Kenneth Kemp ve Jo Sibert. “Saety of surfaces and equipment for children in playgrounds”, The Lancet, 1996, 349(9069):1874-1876.

A.Zask, E. van Beurden,L.Barnett, L.O. Brooks andU.C.Dietrich. “Active school playgrounds-myth or realty? Results of the “move it groove it” Project”Preventive Medicine, 2001, 33(5): 402-408.

Cihangir Cihangiroğlu. “Çocuk Oyun Alanlarındaki Oyun Aletlerinde Uyulması Gereken Kriterler Üzerine BirAraştırma”,(Yayınlanmamış YüksekLisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 1994), Ankara.

Ela Tekkaya. “Tasarlanmış Çocuk Hakları: Ankara Çocuk Oyun Alanları”, Millî Eğitim Dergisi, Sayı: 151, (Temmuz-Ağustos-Eylül 2001).

G.Kersting-Dürrwachter, A.Mielck. “Accidents in preschool children in BöblingenDistrict-Accident causes and risk groups”,Gesundheitswesen(Bundesverband)Der Arzte DesOffentlichen Gesundheitsdiens tes, 2001, 63(5):335-342, Germany.

GülsünSorkun. “İstanbul Anadolu Yakası Örnek Çocuk Oyun Alanlarının Peyzaj Mimarlığı Açısından Değerlendirilmesi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1996), İstanbul.

GüngörUzun. KentselRekreasyonAlanPlânlaması, Çukurova Üniversitesi,ZiraatFakültesi DersKitabı, 1993, No: 48, s.28.

Hülya Dinç. “Çocuk Oyunİşlevi ve Ögeleri”,(Yayınlanmamış YüksekLisans Tezi, Yıldız Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü, 1993),İstanbul.

Ingunn Fjortoft, Jostein Sageie.“The natural environment as a playground for children:Landscape description and analyses of a natural playcape”,Landscape andUrban Planning, 2000, 48 (1-2):83-97, U.S.A.

Lin Simonon. “Permaculture playgrounds”,Playlines, 2000, 8(21).

NilgünKiper.“Importance of PlayAreas in Child Development and Guidelines for PlayAreas”,(Institute of Technology, 1999), İzmir.

PeterHeseltine,John Holborn. “Playgrounds”,The Planning, Design and Construction of PlayEnvironments, 1987, Page:11.

Rachel Benedyk,SarahMinister. “Applying the BeSafe method to product safety evaluation”, AppliedErgonomics, 1998, 29(1): 5-13.

SusanHerrington,KenStudtmann.“Landscape interventions:new directions for the design of children’s outdoor play environments”, Lanscape andUrbanPlanning, 1998, 42(2-4):191-205, U.S.A.

Yvonne Robitaille,Sophie Laforest,Dominique Lesage ve Daniele Dorval. “Seacrh for a simple means to identify dangerous surfaces under play equipment”,Journal of Safety Reseacrh, 2000, 31(1): 29-34.

---

* Atatürk Ünversitesi, Ziraat Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 25240 Erzurum.