İlköğretim ve Üniversite Aşamasındaki Sanat Eğitiminin ABD-Arizona'daki Yeri |
Melek GÖKAY (YILMAZ)* | ||||||||||||||||||||||
|
Özet: ABD-Arizona eyaleti başkenti Phoenix ve hemen yanında yer alan üniversite şehri Tempe’de, Arizona Devlet Üniversitesi Güzel Sanatlar Bölümü’nde sanat eğitimi alanında yapılan çalışmalar ve Tempe şehri civarında ilköğretim-orta öğretim seviyesinde uygulanan sanat eğitimi dersleri araştırılmıştır. Aynı konuda Türkiye'de yaptığım araştırmamda (1) ortaya çıkan sonuçlarla ABD'deki sonuçlar ülke gelişmişliği, uygulanan eğitimin ve öğrencilerin farklılığı bazında incelenmiştir. Bu nitel araştırma kapsamında gözlem yapılan her iki seviyedeki sanat eğitimi derslerinden birer örnek bu makalede detaylı olarak sunulmuştur. 1. Çalışmanın amacı ve önemi Sanat toplumların hayatını yönlendiren onları birbirine bağlayan niteliklerden birisidir ve toplumdaki bireylerin bunun farkında olmalarıyla eşdeğer olarak o toplumun bireyleri tarafından değer bulur. Dünyadaki uygarlıkların ve ülkemizde tarihi gelişim içinde yer bulmuş ve gelişmiş uygarlıkların sanatsal değerlerini anlamanın, onların hayat anlayışlarını ve yaşantılarını gelecek nesillere sanat eserleriyle birlikte aktarmanın farklı yolları vardır. Sanat tarihinin, sanatın doğasının ve sanatla ilgili diğer bilgilerin öğrencilere aktarılması ülkeler arasındaki ders müfredat farklılığından dolayı değişik formlarda gerçekleşmektedir. Ülkemizde uygulanan resim-iş öğretmeni yetiştirme müfredatının Eğitim Fakültelerindeki uygulamaları, birbirleriyle biraz farklılık gösterse de ülkeler arasındaki farklılıklar düşünüldüğünde bunun çok büyük bir fark olmadığı anlaşılmaktadır. Tamamen olmasa da bir kısmı farklı yöntemlerle işlenen sanat eğitimi derslerini içeren ABD-üniversitelerinin resim öğretmeni yetiştiren fakülteleri ve ilköğretim çağındaki çocuklara uygulanan farklı sanat eğitimi yaklaşımları ve uygulamaları, ABD’yi göz önüne alınması gereken ve üzerinde nitel araştırma yapılması gereken bir ülke yapmıştır. Nitel araştırmayı; gözlem, görüşme ve döküman analizi şeklindeki veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamında gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konulduğu bir araştırma süreci olarak tanımlamak mümkündür (2). Nitel araştırmalar belirli bir amaç için inceleme yapan gözlemciye bazı perspektifler kazandırabilir. Bu analizlerden elde edilen araştırma sonuçlarının, başka uygulayıcılar (farklı öğretmenlerin) veya kendisi tarafından doğrudan veya dolaylı olarak çalışma ortamına (sınıf ortamı) direkt transferinin beklenilmemesi gerekir. Bunun yerine elde edilen sonuçlardan yola çıkarak kendi ortamını ve etkinliklerini daha iyi anlaması, yaptığı işi daha iyi yapmaya yönelik birtakım deneyimler kazanması söz konusu olacağından her nitel araştırma orijinal ve kendine özgü özellikler taşıyacaktır (3). Bu açıdan incelendiğinde Arizona-ABD’de sanat eğitimi derslerinin gözlenmesine yönelik yapılan bu araştırma, ülkemizde üniversite ve ilköğretim seviyesindeki resim derslerinin daha iyi ve daha verimli hale getirilmesine yöneliktir. Bu çalışmada örnekleri aktarılan resim dersi işleme yöntemleri, ülkemizdeki öğretim üyesi ve ilköğretim öğretmenlerine, derslerini uygulamakla ilgili olarak farklı ipuçları verebilir. Elde edilecek böyle bir sonuç nitel özellikler taşıyan bu çalışmanın gerçekleştirilme amacının sağlanması açısından önemli olacaktır. 2. Arizona’da sanat eğitimi Sanat eğitimi alanında uzmanlaşmış, daha önce "YÖK-Dünya Bankası İlköğretimi Geliştirme Projesi" dahilinde ABD ve Türkiye’de çalışmalarda bulunan Boydaş (4) ve Özsoy’un (5) araştırmalarından yola çıkılarak, aynı projede görev alan ve farklı ülkelerde sanat eğitimi konusunda birçok araştırma yapan Stokrocki’nin (6) yönlendirmesi, bu araştırmanın gerçekleştirilmesini sağlamıştır. ABD-Arizona’da gerçekleştirilen bu araştırma genel olarak iki ana bölüme ayrılabilir. Birinci bölüm; ASU (Arizona Devlet Üniversitesi), Güzel Sanatlar Bölümünde resim öğretmeni yetiştirilmesinde önemli yeri olan bazı derslerin ve bu dersleri alan öğretmen adayı öğrencilerin izlenmesini kapsamaktadır. Bu makale kapsamında ASU-ARE 440 kodlu sanat eğitimi dersi, ülkemizde benzer müfredata sahip sanat eğitimi dersleriyle karşılaştırmasının yapılabilmesi için, ders konu başlıkları dahil dersin anlatımı detaylı bir şekilde gözlenerek üzerinde nitel araştırma yapılmıştır. Araştırmanın ikinci bölümü; Arizona Eyaleti; Phoenix, Tempe, Scottsdale ve Mesa şehirlerini içine alan bölgede farklı ilköğretim okullarında ve liselerde verilen sanat eğitimi (resim) derslerinin gözlenmesini içermektedir. Bu derslerin uygulamalarıyla ülkemizdeki okullarda verilen resim derslerinin konu, içerik ve uygulamasındaki farklılıkların nedenleri öğretmen unsuru, bu dersleri veren öğretmenlerin yetiştirilme farklılığı, ders araç ve gereçleri, sınıf ve atölye imkanları bazında incelenmiştir. Bu araştırmada, okullarda yapılan gözlemler sırasında gerekli notlar alınmış, bunun yanında ses ve görüntü kayıt cihazlarıyla, uygulama etkinlikleri kayıt edilmiş ve ilgili fotoğraflar çekilmiştir. Üniversitede verilen sanat eğitimi derslerinde gözlem yapılırken, ders sorumlusu öğretim üyesi araştırmacıyı sınıfa tanıtmıştır. Öğrenciler dersin gözlemlendiğinden haberi olmuş ve bunu ilgiyle karşılamışlardır. Ortaöğretim kurumlarında ise ders gözlemlemeye gidilmeden okul idaresinden ve dersin sorumlusu öğretmenden izin alınmıştır. Bu okullarda özellikle ilköğretim okullarında, öğretmenler video çekimi yapılmasını istememişler, izin alınan bazı durumlarda da öğrencilerinin yüzlerinin görüntülerde çıkmamasına özen gösterilmesini rica etmişlerdir. 3. Üniversite seviyesinde verilen sanat eğitimi dersi Sanat eğitimi derslerini örneklemek amacıyla seçilen ASU-ARE 440 dersi "sanat eğitiminde disiplinler" (Disciplines of art education) başlığını taşımaktadır. Bu dersin müfredatı incelendiğinde şu konuların ön plana çıktığı görülmektedir; sanat eğitiminde etkili olan farklı disiplinlerin araştırılması, sanatın tarihçesi, insanın sanatsal gelişimi, sanatsal yaratıcılık, insanın estetik anlayışının gelişimindeki farklılıklar, çok kültürlü sanatsal etkileşim ve öğretim yolları. Bu dersin müfredatında yer alan sanat eleştirisi disiplininin anlatımı sırasında dersin sorumlusu Prof. Dr. Stokrocki; 27 (8 erkek, 19 kız) öğrencinin bulunduğu dersin giriş bölümünde bir önceki derse ait olan ve değerlendirilen öğrenci ödevlerini öğrencilere geri dağıtmıştır. Bu ödevlerle ilgili yorumlarda bulunduktan sonra sanat eleştirisi basamaklarını (betimleme, çözümleme, yorumlama ve yargı) kısaca özetlemiştir. Stokrocki, Feldman’ın sanat eleştirisinin temellerini oluşturarak (7) bu disiplini sistematik bir araştırma konusu haline getirdiğini belirtmiş ve öğrencilerden bu araştırmacının yazmış olduğu makaleleri bularak okumalarını istemiştir. Sanat eleştirisi uygulaması için bir Türk kilimini seçen Stokrocki’nin sanat eleştiri konusunda anlattıkları ve öğrencilerin uygulama sırasında Türk kiliminin kendisi ve motifleri hakkında yaptıkları yorumlar ve incelemeler bu dersin tamamını oluşturmuştur. Öğretmen adaylarına sanat eleştirisi yeteneğinin kazandırılması amacıyla seçilen Türk kilimi örneği, Stokrocki’nin daha önce Türkiye’ye gelmesi, ülkemizin sanat ürünlerini tanıması ve kendi dersi için farklı kültürlerden daha önceden örnek materyaller toplamasıyla ilgilidir (8). Nitekim bir önceki derste öğrenciler, Meksika’nın Oaxaca yöresine ait küçük bir ahşap boğa heykelciği üzerinde sanat eleştirisi uygulaması yapmışlardır. Türk kiliminin incelenmesini kapsayan eleştiri uygulaması toplam dört ders saatinde (2+2) yapılmıştır. Bu derste önce öğrencilerin oturduğu masalar birleştirilerek ortada toplandı ve toplanan masaların üzerine incelenecek Türk kilimi serilerek etrafına öğrenciler yerleştiler. Bir öğrenci sekreter olarak seçildi ve diğer öğrencilerin yapacağı değerlendirmelerin özetini sınıf tahtasına yazması istendi. Bu sekreter öğrenci arkadaşlarının sözlerini, sanat eleştirisinin dört basamağından hangisiyle ilgili ise onunla ilgili bölüme yazmakla görevlendirildi. Daha sonra öğrenciler sanat eleştirisi basamaklarını sırayla takip ederek kilimi incelemeye başladılar. Bu işlemler sırasında öğrencilerin dilbilgisindeki tarifleyici sıfat ve zarfları sık olarak kullanmaları önerildi. Öğrencilerin değerlendirmeleri, onların sanat eleştirisi konusunda gerekli ön bilgiye sahip oldukları izlenimini vermiştir. Çünkü, öğrenciler değerlendirmelerini eleştiri basamaklarına uygun olarak sıralamışlardır. Sanat eseri olarak seçilen kilimin incelenmesinin betimleme basamağında; öğrenciler kilimde hangi renklerin kullanıldığını, eserin neden yapıldığını bir başka deyişle sanatın tasarım elemanlarına dikkat çektiler. Bu işlem sırasında öğrenciler büyüteç yardımı ile (doku kavramı için) kilime daha yakından baktılar. Çözümleme aşamasında, öğrencilerin tasarım ilkeleri üzerinde durduğu görüldü. Bunlar; renk uyumu, kompozisyon düzeni, motiflerin düzenlenişi gibi konulardır. Yorumlama aşamasında, motiflerin neye benzediği ve ne anlama gelebileceği tartışıldı. Kilimde yer alan renklerin anlamları üzerinde konuşuldu. Yargı aşamasında ise, incelenen kilimin ne amaçla yapıldığı ve nerede kullanıldığı, maddi değeri, sanat olup olmadığı, kaç yıllık olduğu ve estetik yargı kuramlarından hangisine girdiği söylendi. Ders sırasında öğrenciler sorularla yönlendirilerek, onların kilimi daha dikkatli incelemeleri sağladı. Her öğrenciye sırayla söz verilerek ilgisi dağılan öğrencilerin derse katılımı gerçekleştirildi. Bu ders sırasında öğrencilere, sanatçı Escher’den ve onun eserlerinden bahsedilerek Amerikan yerlilerinin de Türkiye’dekine benzer şekilde çiçeklerden, bitki köklerinden ve topraktan boya renkleri elde ettikleri anlatıldı. Bu derste öğrencilerin üzerinde durduğu konular aşağıda kısaca özetlenmiştir. Betimleme aşaması : kilim, dokuma, hayvanlar, kuşlar, motif (pattern alternating), düz çizgi, geometrik biçim, parlak ve sönük renkler, ışık, pürüzlülük, pozitif-negatif mekan. Çözümleme aşaması : simetri, merkezden-dışa doğru denge, iki boyutluluk, monokromatik, karşıt renkler. Yorumlama aşaması : mutlu hissediyorum, üzgün hissediyorum, sonbaharı hatırlatıyor, kaotik, kırmızı renk güç kudret vermiş, iyi şans, kelebek, keçi, hükümdarlık. Yargı Aşaması : fonksiyonel, el yapımı, ifadeci, inanılmaz, kilimin değeri (kilimin arka tarafı çevrilerek düğümlerine bakıldı, bu aşamada, öğrenciler cevaplarını söylerken Prof.Dr. Stokrocki bu kilimi Türkiye’den aldığını belirterek ülkemizin sanatsal değerleri hakkında kısa bir bilgi vermiştir). Sanat eleştirisi değerlendirmesinden sonra ASU-ARE 440 dersine katılan öğrenciler 4-5 kişilik gruplara ayrıldı. Öğrencilere edindikleri bilgiler ışığında kendi kilim sembollerini oluşturabilecekleri söyledi ve her gruba kağıt verilerek kendi kilim desenlerini tasarlamaları istendi. Gruplar 10 dakika kadar bu çizimler üzerinde çalıştıktan sonra, derse katılan öğrencilerle birlikte okul dışına çıkıldı. Öğrencilerden tasarladıkları kilimleri okul önündeki beton zemine renkli tebeşirlerle çizmeleri ve bu uygulama sırasında kontrast renkler kullanmaları istendi. Öğrenciler kağıt üzerine çizim yaparlarken isteksiz davranırken, okul önündeki 2x3 m boyutundaki uygulamaya büyük bir istekle başladılar. Gruplar bu işlemi tamamladıktan sonra, bu kilim tasarımları ile neyi ifade ettiklerini, neyi yansıttıklarını anlattılar. Bu uygulama sırasında öğrenciler çizimlerinde; güneş, ağaç, yaprak, kaktüs, değişik hayvan sembolleri gibi farklı motifleri kullanmışlardır. Bir anlamda çıkış noktaları doğa olmuştur. Buna benzer bir uygulama çalışmasında ülkemiz ilköğretim öğrencilerinin de motif seçme ve kilim üzerine soyutlama uğraşlarında çıkış noktalarının doğa olduğu gözlenmiştir (9). Bu uygulama sırasında öğrenciler çizimlerinde tamamen bağımsız bırakılmıştır. Onların farklı şeyler düşünmeleri için bazen sorularla, bazen direkt kendisi söyleyerek veya tebeşiri eline alarak öğrencilerin kendi kilim desenlerini boyamalarına yardım etmiştir. Toplam 25 dakika süren bu uygulama çalışmasından sonra öğrencilerle birlikte sınıfa geri dönüldü. Prof. Dr. Stokrocki öğrencilerine buna benzer uygulamaları öğretmen olduklarında kendi öğrencilerine nasıl yaptırtacaklarını ve bu dersten neler öğrendiklerini sordu. Birkaç öğrencinin cevabını dinlendikten sonra, bir sonraki derse bütün öğrencilerin sorduğu bu sorunun cevabını bir rapor halinde yazıp getirmelerini istedi. Şekil 1. Arizona Devlet Üniversitesinde verilen ASU-ARE 440 dersi ve uygulamaları.
3. İlköğretim okulunda sanat eğitimi dersi ABD-Arizona Eyaletinde, ilköğretim ikinci kademesinde öğrencilerin aldıkları resim dersinin neleri içerdiğini incelemek amacıyla, ASU’da öğretmenlik uygulaması danışmanı uzman öğretmenle birlikte gözlemler yapılmıştır. Bu amaçla eyalet başkenti Phoenix’e 50 km uzaklıkta bulunan Scottsdale şehrindeki, Ingleside Middle School (K-12 Scottsdale School District) okulunun da (ilköğretim II. Kademe) örnek bir ders izlenmiştir. Normal Amerikan ilköğretim okullarına göre imkanları biraz fazla olan bu okuldaki, resim dersi anlatımının ve ders araç-gereçlerinin resim eğitimine etkisi öğrenciler açısından değerlendirilmiştir. Ingleside Middle School’da resim dersleri ilgili resim atölyesinde işlenmektedir. Dersin işlendiği atölye iki ayrı bölümden oluşmaktadır. Masaların ve sıraların olduğu birinci bölümde televizyon, video, tepegöz, slayt makinesi, sanat ve sanat eğitimi ile ilgili küçük bir kitaplık bulunmaktadır. Diğer bölümde ise boyalar, küçük bir seramik fırını, lavabolar, küçük masalar yer almaktadır. Her iki bölümün duvarlarında (sınıfın tavanı da dahil) uyulması gereken sınıf kuralları, tasarım elemanı ve ilkeleri ile ilgili panolar, röprodüksiyonlar ve öğrenci çalışmaları asılıydı. Sınıfın resim öğretmeni bütün öğrenciler kendi masalarına yerleştikten sonra onlarla selamlaşarak derse başlamıştır. Öğretmen o günkü dersine başlarken, her öğrenciye ilgili dersle ilgili 10 soruluk bir test (boşluk doldurma) dağıttı. Öğretmen 45 dakika sürecek olan o günkü dersinin konusunu öğrencilerin daha önceden tanımadıkları bir ressam olan Jackson Pollock ve onun sanat anlayışı olarak seçmişti. Öğretmenin öğrencilere (toplam 28 öğrenci) dağıttığı ön test de, bu ressamla ilgili sorular bulunmaktaydı. Daha sonra öğretmen sınıf duvarındaki slayt perdesine bu ressamın resimlerinden örnekler yansıtırken, aynı zamanda elindeki kağıttan ressam ve sanatı hakkındaki bilgileri okudu. Öğretmen ressamla ilgili bilgileri aktarırken onların resimlere bakınca ne hissettiklerini ve neden öyle bir hisse kapıldıklarını açıklamalarını istedi. Bu sırada öğrenciler kendilerine dağıtılan ön test formundaki sorulardaki boşluklara yazmaları gereken bilgileri öğretmenin anlattığı bilgilerden ve gösterdiği slaytlardan yola çıkarak yazmaya başladılar. Sınıf öğretmeni Şekil 2’de de verilen ön test sorularında yer alan 6. soruyla ilgili bilgileri aktarırken, elindeki metreyle bir öğrencinin de yardımını alarak soruda geçen sanat eserinin boyutunu gösterdi. Böylece öğrencilerin ressamla ilgili bilgilerin aktarıldığı metinde geçen tuval boyutlarını sadece rakamlarla değil, görsel olarak da kafalarında canlandırmaları sağlanmış oldu. Böyle bir uygulamanın yapılması dersi daha görsel ve verimli duruma getirmiştir. Öğretmen resimleri gösterirken bazı öğrenciler; "çok güzel" veya "vaoov" gibi sözler kullanırken, bazı öğrencilerde "yüz görüyorum", "burun görüyorum", "mermere benziyor" gibi ifadeler kullandılar. Öğretmen ön testin 9. sorusunda (Şekil 2) ilgili boşluğa gelecek sanatçının ismini söylemeden eserini slayt perdesine yansıttı. Bu resmin Picasso’ya ait olduğunu sadece bir öğrenci bilebildi. Bu işlem bittikten sonra öğretmen öğrencilerden sanatçı Jackson Pollock’un üslubuna benzer şekilde resim uygulaması yapacaklarını söyleyerek; öğrencilerin fırçayı nasıl kullanmaları gerektiğini, renk uyumunu, fırçayla boyayı kağıt üzerine sıçratırken kollarını dirsekten bükmeyeceklerini, eğer böyle olursa kendi ve arkadaşlarının üstlerini kirletebileceklerini, uygulama bittikten sonra kağıtlarını dik tutmadan nasıl kurumaya bırakmaları gerektiğini söyledi. Atölyenin uygulama alanı olarak kullanılan ikinci bölümünde gerekli olan boyalar, kağıtlar ve önlükler (eski yetişkin gömlekleri) önceden hazırlanmıştı. Bu araç ve gereç masraflarının bir kısmının; okul tarafından öğrencilerden dönem başında alınan ders kayıt ücretlerinden karşılandığı, büyük bir bölümünün de ABD-Arizona Eyaleti Eğitim Bakanlığı’ndan gelen ödeneklerle karşılandığı açıklanmıştır. Öğretmen sınıfta yaptıracağı bu uygulama için gerekli malzemeleri ders başlamadan önce her öğrenci için yetecek kadar hazırlamıştı. Öğrenciler, tabanı kaplayacak şekilde yerlere serilmiş olan naylon üzerinde 35x50cm boyutundaki resim kağıtlarına kendi resimlerini yapmaya başladılar (Şekil 3). Farklı renk kullanacakları zaman arkadaşlarıyla renk değişimlerinde bulundular. Bu işlemler sırasında öğrencilerin atölye içinde rahatsız edici bir uğultuya veya gürültüye neden olmadıkları izlenmiştir. Öğrenciler öğretmenlerinin rehberliğinde mümkün olduğunca sessiz olarak işlerini bitirmeye çalışmışlardır. Daha sonra resim kağıtları kurumaya bırakıldı ve öğrenciler temizliklerini yaparak kendi oturma yerlerine geçtiler. Şekil 2. Ingleside Middle School’da resim öğretmeninin sınıfdaki öğrencilere uyguladığı ön test formu.
Şekil 3. Ingleside Middle School’da öğrencilerin resim uygulama çalışmaları.
Öğretmen öğrencilerden bu gün ne yaptıklarını sordu ve elindeki kağıttan dersin başlangıcında, ön test yaparken okuduğu bilgileri tekrar okumaya başladı. Ön testte öğrencilerin doldurması için verilen ve öğrencilerin masalarının üzerinde olan formlardaki boşluk bölümlerine gelince öğretmen bu kez sustu ve öğrencilerden boşluk yerine gelmesi gereken kelimenin ne olması gerektiğini sordu. Öğrencilere tek tek söz vererek onların cevaplarını aldı. Sınıfın tümünün cevap vermek için çaba sarf etmesi öğretmenin derse ilgiyi topladığını göstermesi açısından önemlidir. Öğretmenin sorduğu soruların sadece birisini bir öğrenci bilemedi. Daha sonra öğrenciler doldurdukları ön test formlarını öğretmene verdiler, ders sonu toparlanma işlemi bitince ders tamamlandı. 4. Sanat eğitimi derslerinin değerlendirilmesi ABD, sanat eğitiminin önemini topluma ülkemize göre daha yaygın olarak kabullendirmiş bir ülke olarak nitelendirilebilir. Sanat eğitimi sayesinde dünyada ve kendi toplumları içinde yaşayan farklı kültürleri tanıtmayı, onların kültür birikimlerini herkese anlatarak onlardan bütün toplumun yararlanmasını sağlamayı amaçlamaları anlaşılamayacak bir eğitim politikası değildir. Bu nedenlerden dolayı, sanat eğitimi dersleri ilköğretim seviyesinde bir öğretim dönemi içerisinde günde bir ders saati (45-50 dakika.)olarak öğrencilere aktarılmaktadır. Bu derslerde öğrenciler uygulamalarını da yaparak sıkılmadan sanatın tarihsel gelişimini, estetiği, sanat eserlerine nasıl bakmaları gerektiğini de öğrenmektedirler. Bu öğrencilerin ders içindeki davranışlarının normal ortamında gözlenmesi çok önemlidir. Çünkü normal ortamından farklı ortamlarda öğrencilerin izlenmesi tam olarak onlar hakkında bilgi edinilmesini sağlamayabilir. Bu amaçla ABD’de öğrencilerin eğitim gördükleri kendi okullarındaki normal bir resim dersinin nasıl bir ders olduğunun bilinmesi bu derslerle yetişen öğrencileri anlamamıza yararlı olacaktır. Şurası bir gerçektir ki, ülkemizde çoğu okulda sınıfta yapılan ve haftada sadece 40 dakikalık bir ders süresince öğrencilerin resim dersine yoğunlaşmaları ve bu dersi diğer dersleri ile aynı önemde görmeleri imkansızdır. Öğretimin sonunda girilecek bir üniversite sınavının olması ve girilecek bir tür yarış olan bu sınavda fazla puan almanın gerektirdiği konular arasında dünya ve kendi sanatımızla ilgili soruların olmaması, öğrencileri zaten çok az gördükleri resim derslerinden uzaklaştırmakta, onları hayatlarının sınava endeksli bir süreç içinde gitmesini sağlamaktadır. İlköğretim ve lise eğitiminin son hedefiymiş gibi gösterilen üniversite giriş sınavında istediği üniversite bölümünü kazanan veya kazanamayan öğrencilerdeki hayal kırıklığı, bu okullardaki eğitimin amacının sadece sınava öğrenci yetiştiren bir mekanizma olmaması gerektiğini ortaya çıkarmaktadır. Bu öğrencilerin hayatı ve çevrelerini daha iyi algılayabilmeleri için daha kapsamlı ve gerçek hayatla bağıntılı kültür ve sanat eğitimi derslerine ihtiyaçları vardır. Böylece hayatın bir süreç olduğunu anlayan öğrenciler, geçmişte yapılanları izleyerek o dönem insanlarıyla günümüz insanlarının davranışlarını karşılaştırabilecektir. Bu, öğrencilerin normal hayattan kopmadan eğitim görmelerinin sağlanması açısından çok önemlidir. ABD’de izlenen ve bu makale kapsamında iki örneği verilen sanat eğitimi derslerini alan öğrencilerin okul ve yakın çevresindeki davranışları izlendiğinde, bu öğrencilerin Amerikan okul hayatını anlatan Hollywood filmlerinin aksine daha disiplinli oldukları anlaşılmıştır. Öğrenciler başkalarının hakkına saygılı, ders disiplinine zorla değil fakat bilinçle uyan bireyler olarak gözlenmiştir. Özellikle ilköğretim okullarında öğrencilerin, sınıf içi ve dışı ortamlarda gürültü yapmadan çalışmaları, ülkemizdeki okul ortamına göre çok farklıdır. Ülkemizdeki öğrencilerin daha fazla gürültücü olmaları, ders sırasında bile bazen gürültüye devam etmek istemelerinin nedeni ABD’li öğrencilerle karşılaştırınca, dersle ilgili motivasyon eksikliğine, aile içi eğitim ve çocuğun ABD’de daha bireysel ve sorumluluk sahibi olarak yetiştirilmesine bağlanabilir. Üniversite seviyesinde verilen sanat eleştirisi dersi kapsamında, sanat eseri olarak herhangi bir ressamın tablosu yerine kilimin seçilmesi ve seçilen Türk kilimi üzerindeki bitki, hayvan ve diğer geometrik motiflerin sanatsal eleştirisinin yapılması ülkemizdeki derslerle karşılaştırılınca çok değişik ve ilginç olmuştur. Çünkü ülkemizde sanat eleştirisi dersleri genellikle resim sanatı ile ilgili olmaktadır. Bunun yanında ABD’de olduğu gibi, heykellerin, mimari yapıların (klasik ve post-modern), arazi düzenleme sanatının, kinetik sanatın, geleneksel ve halk sanatı (v.b.) ürünlerinin de sanat (resim) eğitimi derslerinde incelenebileceğinin (bilinmesine rağmen) bir kez daha vurgulanması, ülkemizdeki resim öğretmeni yetiştiren okullardaki öğretmen adayları ve şu anda fiilen resim öğretmenliği yapan öğretmenlerimiz için faydalı olacaktır. Resim derslerinin farklı seviyelerde öğrencilere aktarılması sırasında, bu dersleri veren öğretim üyelerinin veya resim öğretmenlerinin uyguladıkları eğitim yöntemlerinin bu makale kapsamında detaylı olarak verilmesinin amacı, gelişmişlik seviyesi farklı olan ABD’deki uygulamaların detaylarını öğretmenlerimizin anlamasıdır. Televizyon, bilgisayar ve farklı medya ürünleriyle bize göre çok daha önce tanışan, sanayileşme süreci içinde farklı kültürlerin toplandığı şehir toplumu ve şehirsel kültür gerçekleriyle uzun yıllar önce karşılaşan ABD toplum yapısının durumu, bu toplum içinde yetişen çocukların ve üniversite gençliğinin birer öğrenci olarak okullarda ezbere dayanmayan, sorgulamaya dayalı resim derslerini nasıl aldıkları bu araştırma kapsamında yerinde gözlenmiştir. Ülkemizde bazı öğrenci davranışlarının son yıllardaki teknolojik gelişmelerle farklılaştığı, öğrencilerin derslere olan dikkatlerinin yeterince toplanamadığı şeklindeki yorumları yaparken daha dikkatli olunması gerektiğine inanılmaktadır. ABD gibi teknolojik seviyesi bize göre çok farklı olan bir ülkede gerçekleştirilen bu araştırma göstermiştir ki, derslerin anlaşılır ve günlük hayatla bağdaştırılmasında en önemli görev öğretmenlere düşmektedir. Bu konuda öğrencisinin dikkatini çekme becerisini sağlamaya yönelik eğitim ve öğretim yöntemlerinden yararlanmaları gerekmektedir. Bu işlevleri yapabilmesi içinde öğretmenlerimizin eğitimdeki çalışmaları ve yapılan araştırmaları takip etmeleri gereklidir. Bunun için de sık sık hizmet içi seminerlerinin düzenlenmesi ve üniversite, mili eğitim işbirliğinin oluşturulması için gerekli çabaların gösterilmesi üzerinde durulmalıdır. Teşekkür Bu araştırmanın ABD-Arizona, ASU’da yapılmasına, kısa dönem burs vererek yardımcı olan Türkiye Bilimler Akademisi (TUBA)’ne teşekkürlerimi iletmeyi bir borç bilirim.
* Yard. Doç. Dr.; SelçukÜniversitesi, Eğitim Fakültesi, GüzelSanatlarEğitimi Bölümü, Resim-İş Öğretmenliği AnabilimDalı, ÖğretimÜyesi, Konya. (1) Gökay, (Yılmaz), M. (1998) "Birleştirilmiş Sanat Eğitimi Yöntemine Göre İlköğretim İkinci Basamağında Sanat Eleştirisinin Uygulanması ve Sonuçları", Doktora (PhD) Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.299, Konya. (2) Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara. (3) age (4) Boydaş, N. (1997) Arizona’da Bir Yozgat’lı, Bilge Dergisi, Güz1997, s13-19. (5) Özsoy, V. (1998) Türkiye ve ABD’de Sanat Eğitimi ve Sanat Öğretmeni Yetiştirme Yöntemlerinin Bir Karşılaştırması, Millî Eğitim Dergisi, N137, s101-108, Ankara. (6) Stokrocki, M. ve Kırışoğlu, O. (1997) Ortaöğretim Sanat Öğretimi, YÖK-Dünya Bankası Millî Eğitimi Geliştirme Projesi, Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi, Ankara. (7) Cromer, J. (1990) History, Theory and Practice of Art Criticism in Art Education, National Art Education Association Publ., Virginia, ABD. (8) Stokrocki,M. (2001) Children’s Ethno-Aesthetic Responses to a Turkish Carpet: A Cross-Culturel Study in Three Cultures, The International of Art & Design Education, s320-332, V20, N3, UK. (9) Gökay (Yılmaz), M. (2002) Art in Carpet Motifs, Birleşmiş Milletler, UNESCO teşkilatı, UNESCO-INSEA Uluslararası Sanat Eğitimi Kaynakları Rehberi, Internet Sayfası. www.insea.org, (UNESCO, The International Directory of resources for Education in the Arts. * Yard. Doç. Dr.; Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Resim-İş Öğretmenliği Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi, Konya. (1) Gökay, (Yılmaz), M. (1998) "Birleştirilmiş Sanat Eğitimi Yöntemine Göre İlköğretim İkinci Basamağında Sanat Eleştirisinin Uygulanması ve Sonuçları", Doktora (PhD) Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.299, Konya. (2) Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara. (3) age (4) Boydaş, N. (1997) Arizona’da Bir Yozgat’lı, Bilge Dergisi, Güz1997, s13-19. (5) Özsoy, V. (1998) Türkiye ve ABD’de Sanat Eğitimi ve Sanat Öğretmeni Yetiştirme Yöntemlerinin Bir Karşılaştırması, Millî Eğitim Dergisi, N137, s101-108, Ankara. (6) Stokrocki, M. ve Kırışoğlu, O. (1997) Ortaöğretim Sanat Öğretimi, YÖK-Dünya Bankası Millî Eğitimi Geliştirme Projesi, Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi, Ankara. (7) Cromer, J. (1990) History, Theory and Practice of Art Criticism in Art Education, National Art Education Association Publ., Virginia, ABD. (8) Stokrocki,M. (2001) Children’s Ethno-Aesthetic Responses to a Turkish Carpet: A Cross-Culturel Study in Three Cultures, The International of Art & Design Education, s320-332, V20, N3, UK. (9) Gökay (Yılmaz), M. (2002) Art in Carpet Motifs, Birleşmiş Milletler, UNESCO teşkilatı, UNESCO-INSEA Uluslararası Sanat Eğitimi Kaynakları Rehberi, Internet Sayfası. www.insea.org, (UNESCO, The International Directory of resources for Education in the Arts.
|
|
||||||||||||||||||||||
|
[ yukarı ] |
|||||||||||||||||||||||
