GİRİŞ

Günümüzde yaşanan hızlı bilimsel ve teknolojik ilerleme, toplumu ve toplumsal kurumları da önemli ölçüde etkilemektedir. Toplumsal değişimler, iletişim ve bilişim teknolojisindeki gelişmeler bilgi toplumu adı verilen yeni bir toplumsal yapılanmayı gündeme getirmiştir (1). Bu gelişime uyum sağlamak için gerek özel gerekse kamu kurum ve kuruluşları çalışanlarına artan yoğunlukta eğitim hizmeti sunma çabası içine girmişlerdir.

Dünyada bir çok ülke sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş süreci yaşamaktadır. Bilgi toplumu, bilginin gerçek sermaye yaratan temel kaynak haline geldiği bir toplumdur. Bu toplumda insanlar sürekli öğrenmek zorundadırlar. Bilgi toplumundan en çok etkilenen altyapı alanlarından birisi de personel altyapısı olacaktır. Bu değişimden personel alt yapısının etkilenmesinin nedeni bilgi toplumunda uzman işgücüne olan ihtiyacın artmasıdır. Bilgi toplumunun nitelikli işgücü özellikleri, sanayi toplumunun nitelikli iş gücü özelliklerinden farklılıklar arz etmektedir. Bilgi toplumunda, bilimsel bilginin aktarımı, kullanımı, geliştirilmesi sonucu verilen hizmetin değerini artıran personel önem kazanmaktadır (2).

Eğitim  örgütlerinin başarısı ise çalışan öğretim personelinin başarısına  bağlıdır. Seymour (3) eğitim organizasyonlarında kaliteyi ortaya çıkarabilmek için organizasyon içindeki herkesin bilgisi, isteği ve enerjisine ihtiyaç olduğunu söylemektedir.

İleri bir ekonomik gelişim aşaması, işgücünde ileri bir eğitim düzeyi gerektirmektedir. Öte yandan yüksek nitelikli bir işgücü de toplumsal gelişmeyi hızlandırmaktadır. Bu anlamda eğitim ekonominin gerektirdiği niteliklere sahip insan gücünün üreticisi gibi düşünülmekte ve ekonominin ön koşulu bir yatırım gibi görülmektedir ( 4).

Hemen her kurumdaki ortak problem alanlarından birisi personel niteliğinin işin gereklerine uygunluğunun sağlanamamasıdır. İşin gerektirdiği ile personelin sahip oldukları yeterlikler arasındaki uyumsuzluklar, insan gücü geliştirme faaliyetlerinin gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Yeterlik yönünden işin gereklerini karşılayamayan personel, kurumun amaçları ve etkinliği yönünden bir engeldir. Hizmet içi eğitim bu engel durumu aşmak için en iyi ve etkili süreçlerden birisidir (5).

Bu çalışmanın amacı, eğitim örgütlerinde görev yapan öğretmenlerin, özellikle de formasyon eğitimi olmayan ve öğretmen yetiştiren bir kurumdan mezun olmadıkları halde atanan öğretmenlerin hizmet içinde yetiştirilmeleri amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı Hizmet İçi Eğitim Dairesi Başkanlığı tarafından düzenlenen Pedagojik Formasyon Eğitimi kurslarının etkililiğini kursiyerlerden elde edilen bilgiler doğrultusunda betimlemektir. Elde edilen bilgiler ışığında eğitim yöneticilerine insan kaynakları yönetimi ve geliştirilmesinde halihazırda uygulanan ve gelecekte uygulanacak olan eğitim çalışmaları hakkında bilgiler sunabilmek, bu sayede eğitim örgütlerinin verimlilik ve etkililiklerinin artırılmasına katkı sağlamaktır. 

YÖNTEM

Planlanan bu çalışma mevcut durumun ortaya konulmasına yönelik Survey tipinde betimsel bir çalışmadır. Araştırma evrenini kursun açılacağı illerde kursa katılacak öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırma evrenini, Türkiye’ de 44 ilde 2002 yılında Pedagojik Formasyon kursuna katılması planlanan 1707 öğretmen oluşturmaktadır. 

Araştırmanın örneklemi evreni oluşturan öğretmenlerin aynı özellikleri taşıdıkları varsayılarak şans yoluyla (Random) oluşturulmuştur. Örneklemi, 2002 yılında Türkiye genelinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda görev yapan ve pedagojik formasyon eğitimi bulunmayan öğretmenler oluşmaktadır.

Alınacak örneklemin kapsamının bütün ülkeyi temsil edecek düzeyde geniş olmasını sağlamak bakımından örneklem seçiminde araştırma kapsamındaki 44 il öncelikle coğrafi bölgelere göre gruplandırılmıştır. Her coğrafi bölgeden nüfusları dikkate alınarak birer büyük il seçilmiş. Kalan diğer iller arasından şans yoluyla seçilen toplam 24 ilde kursa katılan 841 kursiyer örnekleme alınmıştır.

Veri toplama aracının uygulanmasına karar verilen bu söz konusu iller, evrenin % 55’ini, örnekleme alınan kursiyer sayısı ise evrenin yaklaşık % 49,3’ ünü kapsamaktadır. Araştırma, Türkiye genelinde 24 ilde kursa katılan pedagojik formasyona sahip olmayan 841 öğretmene uygulanmıştır.

Veri Toplama Aracı

Hizmet içi programına devam eden kursiyerlerin programa ilişkin görüşleri araştırmacı tarafından geliştirilen bir veri toplama aracı ile alınmıştır. Alana Milli Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma Geliştirme Dairesi Başkanlığı (EARGED) tarafından gönderilen Pedagojik Formasyon Kurslarını Değerlendirme ölçeği kursiyerler tarafından doldurularak geri gönderilmiştir. Veri toplama aracı konu ile ilgili literatürün taranması, literatüre dayalı olarak elde edilen bilgilerin bütünleştirilmesi, benzer çalışmalardan yararlanılması, yeni özgün maddeler üretilmesi ve alanda uzman kişilerin görüşlerinden faydalanılarak oluşturulmuştur.

Verilerin Çözümlenmesi

Araştırmada, bulgular frekans (f) tabloları ve yüzdelikler (%); aritmetik ortalama (X) ve standart sapma (SS) gibi istatistiklerle açıklanmıştır. Karşılaştırmalarda Öğretmenlerin cinsiyetlerine göre görüşleri arasındaki farkı ortaya koymak için "t- testi" ne yer verilirken, kıdem ve yaş gibi değişkenler arasındaki ilişkileri açıklamak için varyans analizi (Scheffe testi) tekniği kullanılmıştır. 

Güvenirlik irdelemesinde Cronbach (Alpha) yöntemi kullanılmıştır, Yapılan değerlendirme sonucunda güvenirlik katsayısı . 84 olarak belirlenmiştir. Tüm analizler bilgisayar ortamında Sosyal Bilimler için (SPSS) İstatistik Paket Programı kullanılarak yapılmıştır.

BULGULAR VE YORUMLANMASI

Bu bölümde çalışma evreni içerisinde yer alan katılımcılar ile ilgili kişisel bilgilere, araştırmanın alt problemleri doğrultusunda elde edilen bulgular ve yorumlara yer verilmiştir. Alt problemlerde yer alan her bir soruya ilişkin bulgular bu bölümde tek tek ele alınmış ve yorumlanmıştır.

Tablo 1. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Cinsiyete Göre Dağılımları

Cinsiyet	f	%
Kadın	449	53,0
Erkek	392	47,0
Toplam	841	100

Tablo 1’de görüldüğü üzere, araştırmaya katılan 841 kişilik öğretmen örnekleminin  %53’ ünü kadın, % 47’ sini ise erkekler oluşturmaktadır. Araştırma örnekleminde bayan öğretmenlerin çoğunluğu oluşturduğu görülmektedir.

Tablo 2. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Mesleki Kıdeme Göre Dağılımları

Mesleki Kıdem	f	%
1-5 Yıl	431	51,2
6-10 Yıl	101	11,9
11-15 Yıl	168	20,0
16-20 Yıl	63	7,3
21 Yıl ve Üzeri	76	8,9
Toplam	841	100

Tablo 2’ ye bakıldığında öğretmenlerin % 51,2’sini 1-5 yıl arası, % 11,9’unu 6-10 yıl arası, % 20,0’ını 11-15 yıl arası, % 7,3’ünü 16-20 yıl arası, % 8,9’unu ise 21 yıl ve üzeri mesleki kıdeme sahip oldukları görülmektedir. Araştırma örnekleminin büyük çoğunluğunu 1-5 yıl arası mesleki kıdeme sahip öğretmenler oluşturmaktadır. Tablodan da anlaşılacağı gibi pedagojik formasyon kursu alan öğretmenlerin çoğunlukla mesleğe yeni girmiş olan öğretmenler oldukları anlaşılmaktadır.

Tablo 3. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Öğrenim Durumlarına Göre Dağılımları

Lisans Eğitimini Tamamladığınız Fakülte	f	%
Fen-Edebiyat	451	53,7
Mühendislik	153	18,1
İktisadi ve İdari Bilimler	53	6,2
Hukuk	10	1,1
Ziraat	19	2,1
Teknik Eğitim	9	1,0
DTCF	74	8,7
İlahiyat	7	0,7
Diğer	65	7,7
Toplam	841	100

Tablo 3’e bakıldığında öğretmenlerin lisans eğitimlerini tamamladıkları fakülte değişkeni dağılımı şu şekilde sıralanmaktadır; Fen-Edebiyat Fakültesi, % 53,7 , Mühendislik Fakültesi, % 18,1 , İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, % 6,2 , Hukuk Fakültesi, % 1,1 , Ziraat Fakültesi, % 2,1 , Teknik Eğitim Fakültesi, % 1,0 , Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, % 8,7 , İlahiyat Fakültesi, % 0,7 ve Diğer Fakülte mezunları, % 7,7. Tablodan anlaşıldığı üzere, Fen-Edebiyat Fakültesi mezunlarının pedagojik formasyon kurslarında ağırlıklı olarak yer aldıkları dikkat çekmektedir. İkinci sırayı Mühendislik Fakültesi mezunları almaktadır.

Tablo 4. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Branşlarına Göre Dağılımları

Öğretmenlik Branşınız	f	%
Sınıf Öğretmenliği	106	12,6
İngilizce Öğretmenliği	372	44,2
Matematik Öğretmenliği	48	5,7
Fen Bilimleri Öğretmenliği	140	16,6
Sosyal Bilimler Öğretmenliği	48	5,7
Teknik Bilimler Öğretmenliği	82	9,7
Türkçe Öğretmenliği	36	4,3
Rehberlik Öğretmenliği	4	0,4
Ana Sınıfı Öğretmenliği	2	0,2
Diğer	3	0,3
Toplam	841	100

Tablo 4’ de görüldüğü üzere öğretmenlerin % 12,6’ sı Sınıf Öğretmenliği,  % 44,2’ si İngilizce Öğretmenliği, % 5,7’ si Matematik Öğretmenliği,  % 16,6’ sı Fen Bilimleri Öğretmenliği, % 5,7’ si Sosyal Bilimler Öğretmenliği, % 9,7’ si Teknik Bilimler Öğretmenliği, % 4,3’ ü Türkçe Öğretmeliği, % 0,4’ ü Rehberlik Öğretmenliği, % 0,2’ si Ana Sınıfı Öğretmeni ve % 0,3’ ü diğer olarak ifade bulan öğretmenlik branşlarında görev yapmaktadırlar.

Tablo 5. Pedagojik Formasyon Kursunun Düzenlendiği İller ve Kursiyer

Kursun Düzenlendiği İller	f	%
Ankara	151	17,9
İstanbul	154	18,3
İzmir	70	8,3
Eskişehir	24	2,9
Adana	41	4,9
Konya	42	5,0
Malatya	38	4,5
Denizli	37	4,4
Aydın	18	2,1
Kocaeli	30	3,6
Samsun	27	3,2
Trabzon	21	2,5
Mersin	39	4,6
Bolu	11	1,3
Gaziantep	22	2,6
Diyarbakır	20	2,4
Artvin	12	1,4
Afyon	11	1,3
Osmaniye	11	1,3
Elazığ	15	1,8
Kırıkkale	15	1,8
Zonguldak	11	1,3
Van	9	1,1
Kırklareli	12	1,4
Toplam	841	100

Öğretmen Dağılımları

Araştırma örneklemine alınan 841 kursiyerin ülke genelinde dağılımları tablo 5’de görülmektedir. 

Aşağıda araştırmaya katılan kursiyerlerin pedagojik formasyon kursları ile ilgili görüşlerine ait bulgular yer almaktadır. Araştırmaya katılan kursiyerlerin veri toplama aracındaki maddelere verdikleri yanıtların değerlendirilmesine göre;

"Bu, hizmet içi programında yer alan derslerin içeriği mesleki konularda derin bilgi kazandırmaya yöneliktir" (madde 1), önermesi karşısında kursiyerler; %13,6 oranında Hiç Katılmıyorum , %19,1 oranında Çok Az Katılıyorum, % 34,2 oranında Biraz Katılıyorum, % 26,3 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 6,2 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak değerlendirildiğinde kursiyerler, bu önermeye biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,92).

"Kurs programında yer alan dersler öğretmen merkezli olarak işlenmektedir" (madde 2), önermesi karşısında kursiyerler; %6,8 oranında Hiç Katılmıyorum, %13,0 oranında Çok Az Katılıyorum, % 24,1 oranında Biraz Katılıyorum, % 32,8 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 22,7 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Büyük oranda katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,51).

"Derslerde öğretilenler zaten bildiğimiz şeylerdir", (madde 3), önermesi karşısında kursiyerler; %5,5 oranında Hiç Katılmıyorum, %13,2 oranında Çok Az Katılıyorum, % 29,1 oranında Biraz Katılıyorum, %33,9 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 17,7 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Büyük oranda katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,45).

"Derslerde öğretilen bilgiler okulda uygulanacak türden bilgilerdir",  (madde 4), önermesi karşısında kursiyerler; %8,3 oranında Hiç Katılmıyorum, %16,3 oranında Çok Az Katılıyorum, % 34,8 oranında Biraz Katılıyorum, % 27,0 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 12,1 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz  katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,18).

"Dersler programa katılmadan önceki beklentilerimizi karşılamaktadır", (madde 5), önermesi karşısında kursiyerler; %20,3 oranında Hiç Katılmıyorum, %23,9 oranında Çok Az Katılıyorum, %26,2 oranında Biraz Katılıyorum, %21,6 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, %7,1 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,71).

"Derslerde uygulamaya yer verilmemektedir", (madde 6), önermesi karşısında kursiyerler; %8,6 oranında Hiç Katılmıyorum, %11,5 oranında Çok Az Katılıyorum, % 16,1 oranında Biraz Katılıyorum, % 23,7oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 38,8 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Büyük oranda katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,81).

"Programda öğrenci sayısının fazla oluşu derslerin etkili bir şekilde işlenmesini ve tartışma ortamını olumsuz yönde etkilemektedir", (madde 7), önermesi karşısında kursiyerler; %46,1 oranında Hiç Katılmıyorum, %18,2 oranında Çok Az Katılıyorum, % 12,6 oranında Biraz Katılıyorum, % 9,9 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 12,6 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Çok az katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,24).

"Derslerin içeriği öğretmenlik mesleği alanında son gelişmeleri içermektedir", (madde 8), önermesi karşısında kursiyerler; %18,4 oranında Hiç Katılmıyorum, %22,2 oranında Çok Az Katılıyorum, , % 25,1 oranında Biraz Katılıyorum, % 23,3oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 9,5 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,89).

"Dershaneler bu kursun ortamına uygundur" , (madde 9), önermesi karşısında kursiyerler; %36,6 oranında Hiç Katılmıyorum, %17,4 oranında Çok Az Katılıyorum, % 18,5 oranında Biraz Katılıyorum, % 15,6 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 10,6 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Çok az katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,45).

"Bu kursun öğretmenlik davranışları kazanmamızda önemli bir işlevi olduğuna inanıyorum", (madde 10), önermesi karşısında kursiyerler; %16,3 oranında Hiç Katılmıyorum, %21,5 oranında Çok Az Katılıyorum, % 27,9 oranında Biraz Katılıyorum, % 21,4 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 12,1 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,91).

"Derslerde eğitim teknolojisinden en iyi şekilde yararlanılmaktadır", (madde 11), önermesi karşısında kursiyerler; %21,5 oranında Hiç Katılmıyorum, %24,6 oranında Çok Az Katılıyorum, % 24,1 oranında Biraz Katılıyorum, % 18,2oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 10,6 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler,  bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,71).

"Bu kurslarda adaylara önceden ders seçme şansı verilmesi verimliliği artırır", (madde 12), önermesi karşısında kursiyerler; %6,5 oranında Hiç Katılmıyorum, %7,7 oranında Çok Az Katılıyorum, % 16,1 oranında Biraz Katılıyorum, % 27,0oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 40,9 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Büyük oranda katıldıklarını belirtmişlerdir(X= 3,95).

"Bu kurstaki dersler bireysel ihtiyaçlarıma uygundur", (madde 13), önermesi karşısında kursiyerler; %22,2 oranında Hiç Katılmıyorum, %22,4 oranında Çok Az Katılıyorum, % 30,0 oranında Biraz Katılıyorum, % 18,7 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 5,8 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,63).

"Bu program sınıftaki öğrencilerimizin sınıftaki ihtiyaçlarını da karşılamaya yöneliktir", (madde 14), önermesi karşısında kursiyerler; %14,7 oranında Hiç Katılmıyorum, %24,1 oranında Çok Az Katılıyorum, % 31,7 oranında Biraz Katılıyorum, % 20,7oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 7,6 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,82).

"Bu kurs sınıf yönetimi konusunda yeterli bilgiler içermektedir", (madde 15), önermesi karşısında kursiyerler; %12,2 oranında Hiç Katılmıyorum, %20,0oranında Çok Az Katılıyorum, % 30,4 oranında Biraz Katılıyorum, % 27,2oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 9,2 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler,  bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,15).

"Çeşitli öğretim yöntemlerini öğretmesi bakımından yeterlidir", (madde 16), önermesi karşısında kursiyerler; %12,6 oranında Hiç Katılmıyorum, %18,1 oranında Çok Az Katılıyorum, % 30,4 oranında Biraz Katılıyorum, % 28,2oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 9,0 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,07).

"Program sonunda değerlendirme sınavı yapılacak olması beni olumsuz etkiliyor", (madde 17), önermesi karşısında kursiyerler; %12,8 oranında Hiç Katılmıyorum, %11,5 oranında Çok Az Katılıyorum, % 18,3 oranında Biraz Katılıyorum, % 19,7oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 36,4 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler,  bu önermeye Büyük oranda katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,62).

"Bu pedagojik formasyon eğitim programı işlevseldir", (madde 18), önermesi karşısında kursiyerler; %14,1 oranında Hiç Katılmıyorum, %18,9 oranında Çok Az Katılıyorum, % 31,5 oranında Biraz Katılıyorum, % 22,2 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 11,2 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,97).

"Bu kurs tutum ve davranış bakımdan öğretmenliğe bakışımı olumlu yönde etkileyen bir kurstur", (madde 19), önermesi karşısında kursiyerler; %15,9 oranında Hiç Katılmıyorum, %15,7 oranında Çok Az Katılıyorum, % 27,7 oranında Biraz Katılıyorum, % 24,0 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 15,8 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,14).

"Program sonunda izleme değerlendirmesi uygun olur", (madde 20), önermesi karşısında kursiyerler; %16,2 oranında Hiç Katılmıyorum, %14,3 oranında Çok Az Katılıyorum, % 23,9 oranında Biraz Katılıyorum, % 26,9oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 16,8 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,14).

"Dersler yetişkin eğitimine uygun yöntem ve teknikler kullanılarak işlenmektedir", (madde 21), önermesi karşısında kursiyerler; %22,6 oranında Hiç Katılmıyorum, %18,5 oranında Çok Az Katılıyorum, % 25,6 oranında Biraz Katılıyorum, % 20,3oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 12,1 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler,  bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,80).

"Dersleri büyük çoğunlukla üniversiteden gelen öğretim üyeleri yürütmektedir", (madde 22), önermesi karşısında kursiyerler; %58,4 oranında Hiç Katılmıyorum, %8,6 oranında Çok Az Katılıyorum, % 6,7 oranında Biraz Katılıyorum, % 8,2 oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 17,0 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Çok az katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 2,17).

"Dersler alanlarında uzman olan deneyimli öğretmenler tarafından yürütülmektedir", (madde 23), önermesi karşısında kursiyerler; %19,5 oranında Hiç Katılmıyorum, %16,1 oranında Çok Az Katılıyorum, % 20,1 oranında Biraz Katılıyorum, % 23,3oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 19,7 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler,  bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,12).

"Bu kurs programını öğretmenlere mesleki formasyon deneyimi kazandırması bakımından olumlu bir uygulama olarak görüyorum", (madde 24), önermesi karşısında kursiyerler; %16,3 oranında Hiç Katılmıyorum, %18,5 oranında Çok Az Katılıyorum, % 20,6 oranında Biraz Katılıyorum, % 25,1oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 18,9 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Biraz katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 3,11).

"Kurs programında teorik içerikli derslere çok daha fazla ağırlık verilmiştir", (madde 25), önermesi karşısında kursiyerler; %3,6 oranında Hiç Katılmıyorum, %6,5 oranında Çok Az Katılıyorum, % 13,6 oranında Biraz Katılıyorum, % 31,6oranında Büyük Oranda Katılıyorum, % 43,9 oranında ise Tamamen Katılıyorum demişlerdir. Genel olarak kursiyerler, bu önermeye Büyük oranda katıldıklarını belirtmişlerdir (X= 4,06).

Ayrıca, veri toplama aracında yer alan "Bu tür programlarda sizce içerik nasıl olmalıdır", "Öğretim yöntemi nasıl olmalıdır",  "Hangi derslere ağırlık verilmelidir", "Bu programlarda öğretici olarak kimler görev almalıdır", "Bu kurslarda değerlendirme nasıl yapılamalıdır" gibi açık uçlu sorulara verilen cevaplar arasında; 

Programların uygulamalı olarak gerçekleştirilmesi (% 31,7), Problem çözme öğretim yöntemine ağırlık verilmesi (% 29,3), Sınıf yönetimi , Eğitim psikolojisi, Ölçme değerlendirme, Rehberlik ve Eğitim sosyolojisi gibi derslerin hepsinin bu tür kurslarda ders olarak verilmesi (% 57,0), Programda öğretim üyelerinden yararlanılması (% 47,8), Sınav yapılmaması (% 27,0) gibi cevaplar dikkat çekici bulunmuştur.

SONUÇ

Pedagojik Formasyon Kurslarının İnsan Kaynağını Geliştirmesi Bakımından Etkililiklerinin Değerlendirilmesi için yapılan bu araştırmaya 841 kursiyer öğretmen katılmıştır. Öğretmenlerin % 53’ ü kadın, % 47’ si ise erkektir. Kursiyer öğretmenlerin yaşları ise; 20-25 yaş grubu arasında olan öğretmenler % 16,4 , 26-30 yaş grubu arasında olan öğretmenler, % 27,4 , 31-35 yaş grubu arasında olan öğretmenler, % 18,8 , 36-40 yaş grubu arasında olan öğretmenler, % 18,1 , 41 ve üzeri yaş grubunda olan öğretmenler ise % 18,4 oranında değişiklik göstermiştir.

Yine araştırmaya katılan kursiyer öğretmenlerin mesleki kıdemleri incelendiğinde  % 51,2’ sini 1-5 yıl arasındaki mesleki kıdeme sahip öğretmenlerin, % 11,9’ unu 6-10 yıl arasındaki mesleki kıdeme sahip öğretmenlerin, % 20,0’ sini 11-15 yıl arasındaki mesleki kıdeme sahip öğretmenlerin, % 7,3’ ünü 16-20 yıl arasındaki mesleki kıdeme sahip öğretmenlerin , % 8,9’ unu ise 21 yıl ve üzeri mesleki kıdeme sahip öğretmenlerin oluşturduğu görülmüştür. Bu sonuçlarla düzenlenen pedagojik formasyon kurslarına katılan öğretmenlerin yarısının mesleğe yeni girdikleri veya meslekte ilk yıllarında olduklarının anlaşıldığı söylenebilir.

Ancak, bu tür yetiştirme, tamamlama eğitimlerinin çalışanların mesleğe girişlerinde veya mesleğe girdikleri ilk yıllarda verilmesinin etkililik ve verimlilik sağlama bakımından önemi düşünüldüğünde, Bu formasyon eğitimine katılan öğretmenlerin % 20’ sinin 11-15 yıl, % 7.3’ ünün 16-20 yıl, % 8.9’ unun 21yıl ve üzeri mesleki kıdeme sahip öğretmenlerden oluşması dikkat çekici bulunmuştur.

Pedagojik formasyon eğitimine katılan kursiyer öğretmenlerin lisans eğitimini tamamladıkları fakülte itibari ile en fazla Fen-Edebiyat Fakültesi (% 53,7) mezunu oldukları görülmüştür. Ayrıca, pedagojik formasyon eğitimine katılan öğretmenlerin büyük çoğunluğunun İngilizce Öğretmeni (% 44,2) olarak görev yaptıkları anlaşılmıştır. Bu sonuçlara bakılarak ülkemizde en çok İngilizce branşında öğretmen ihtiyacının bulunduğu ve son yıllarda pedagojik formasyon eğitimi olmayanların da İngilizce Öğretmeni olarak atamalarının yoğun olarak yapıldığı anlaşılmaktadır.

Kursiyerler bu tür eğitim programları düzenlenmeden önce kendi görüşlerinin alınması gerektiğini, eğitim çalışmalarında genel olarak sınıf ortamlarında kolayca uygulayabilecekleri güncel bilgilerin verilmesi gerektiğini, öğretmenlik branşlarına göre kurs programlarının düzenlenebileceğini ve uygulamaya daha çok yer verilmesinin gerekliliğini, öğretim yöntemlerinin grup çalışması, problem çözme ve soru-cevap şeklinde işlenilmesi gerektiğini, eğitim programlarında Öğretim Metotları, Sınıf Yönetimi, Eğitim Psikolojisi ve Sosyolojisi, Gelişim ve Öğrenme, Eğitim Teknolojileri, Rehberlik ve Ölçme Değerlendirme gibi derslerin de bulunması gerektiğini, pedagojik formasyon kurslarındaki derslerin üniversitelerden gelen öğretim üyeleri tarafından yürütülmesinin daha etkili olacağını, kursun sonunda değerlendirmelerin yazılı sınavlar yerine, izleme çalışmaları ve yerinde değerlendirmeyle yapılmasının daha etkili olacağını söylemişlerdir.

ÖNERİLER

İnsan kaynağını geliştirme bakımından Pedagojik Formasyon eğitimi çalışmalarının etkililiğini değerlendirmek amacıyla yapılan bu çalışmada elde edilen bulgulara bakılarak aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir. 

1. Düzenlenen pedagojik formasyon eğitimi programında yer alan derslerin içeriği kursiyer öğretmenlere mesleki konularda derin bilgiler kazandırması noktasında pek tatmin edici bulunmamıştır. Kurs programında yer alan formasyon derslerinin katılımcıları mesleki konularda geliştirecek, derin bilgiler kazandıracak nitelikte olmasına önem verilmesi gerekmektedir. 

2. Yağılan çalışmada eğitim programında yer alan derslerin öğretmen merkezli işlendiği ve uygulamaya çok az yer verildiği anlaşılmıştır. Pedagojik formasyon eğitimi çalışmalarında uygulamaya daha çok yer verilerek derslerin kursiyer öğretmenlerin etkin katılımları ile işlenmesine özen gösterilebilir. Uygulama öğretim elemanlarına derslerin amacına uygun işlenişi ile ilgili olarak önceden bir yönerge verilmesi uygun olabilir.

3. Derslerde, kursiyer öğretmenler bildikleri şeylerin tekrar edilmesinden şikayet etmişlerdir. Düzenlenen pedagojik formasyon kurslarında, derslerde kursiyer öğretmenlerin daha çok ihtiyaçları olan ve günlük sınıf ortamında kullanılabilecek türden bilgilerin sunulması kursun etkililik derecesini artırması bakımından faydalı olacaktır.

4. Pedagojik formasyon eğitimi için seçilen dershanelerin ortamlarının eğitim programı için pek uygun olmadığı anlaşılmıştır. Düzenlenecek pedagojik formasyon eğitiminin yetişkin kişilere verildiği de düşünülerek dershanelerin söz konusu eğitime uygun olarak ve titizlikle seçilmesinin verimi artırabileceği düşünülmektedir. Bunun için uygun eğitim öğretim mekanları olmayan Milli Eğitim Müdürlükleri diğer Kamu Kurum ve Kuruluşları ile işbirliği yapabilirler.

5. Kursiyer öğretmenlere kurs programında eğitim teknolojilerinin kullanımıyla ilgili pratik bilgiler verilerek bu bilgilerin uygulatılması kursiyer öğretmenlerin eğitim ve öğretimde bu teknolojilerden yararlanmaları ve kullanmaları açısından çok önemlidir. Düzenlenen pedagojik formasyon kurslarında eğitim teknolojileri öğretiminin etkin hale getirilmesi gereklidir.

6. Düzenlenen pedagojik formasyon kurslarında kursiyer öğretmenler kurs programında yer alan derslerin önceden seçilmesinin kursun etkililiğini artıracağı noktasında görüş bildirmişlerdir. Pedagojik formasyon kurslarında kursiyer öğretmenlere temel formasyon dersleri dışında planlanan seçimlik dersler arasından önceden ders seçimi imkanı sunulması kursiyer öğretmenlerin kursa karşı güdülenmesini ve eksik oldukları konular üzerinde daha fazla yoğunlaşmalarını sağlayabilir.

7. Eğitim çalışmasına katılan kursiyerler bu eğitim çalışmasının bireysel ihtiyaçlarına cevap vermediğini söylemektedirler. Bu tür çalışmalara başlanılmadan önce, hedef gruba bir anket uygulayıp, beklenti ve ihtiyaçları tespit edildikten sonra uygulamaya başlanılması daha uygun olacaktır.

8. Söz konusu eğitim çalışmalarına 21 ve üzeri yıl mesleki kıdeme sahip öğretmenlerle, 41 ve üzeri yaşlarda olan öğretmenlerin katıldıkları tespit edilmiştir. Bu tür eğitim çalışmalarının mesleğe yani giren ( formasyon eğitimi olmayan ) personele geciktirilmeden ilk fırsatta verilmesi gerekmektedir.

9. Düzenlenen pedagojik formasyon eğitim programıyla ilgili katılımcı öğretmenlerden elde edilen açık uçlu sorular sonucunda eğitim programının branşlara göre ayrılmasının ve güncel mesleki konularda bilgi kazandırılmasının kursun etkililiğini artıracağı anlaşılmaktadır.

10. Pedagojik formasyon kurslarında öğretici olarak Üniversite Öğretim Üyelerinin de görev alması bunun için üniversitelerle iş birliğine gidilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

11.  Düzenlenen pedagojik formasyon eğitimi çalışmalarının sonunda yer alan değerlendirmenin yazılı ya da test şeklindeki sınavlar yerine, eğitimin son bulmasının ardından izleme değerlendirmeleri şeklinde gerçekleştirilmesinin daha verimli olacağı düşünülmektedir. 

---

 

* Yard. Doç. Dr.; Kırıkkale Üniversitesi EğitimFakültesi EğitimBilimleri ÖğretimÜyesi.

** Arş. Gör.; Kırıkkale Üniversitesi EğitimFakültesi İlköğretimBölümü Araştırma Görevlisi.

1 İsmail Türkmen, Değişim Sürecindeki Bilgiye Dayalı Yeni Pazarlama Anlayışı ve Karar Destek Sistemleri. Ankara: Verimlilik Dergisi. MPM Yayınları. 1996/1. Ankara. 1996.

2 Hasan Erkan, Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme. İş Bankası Yayınları. Ankara. 1998. s. 125.

3 Daniel Seymour, Causing Quality in Higher Education. Mc Millan. New York. (1993). S.96.

4 Ömer Peker, Yönetici Eğitimi. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara. (1989). s.3.

5 Şule Açıkalın, Hizmet İçi Eğitim Engelleri ve Üst Kademe Yöneticilerin Hizmet İçi Eğitime İlişkin Tutumları. H.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi. 1991. S.2.