GİRİŞ

Genel anlamda meslekî eğitim bireyi işe hazırlama ve işi bir amaç olarak kullanarak bireyin yeteneklerini çok yönlü geliştirme süreci olarak tanımlanabilir (Sezgin, 1993: 344). Meslekî ve teknik eğitim sisteminin temel işlevi ise bireyin istek ve yetenekleri doğrultusunda ekonominin ve endüstrinin ihtiyaç duyduğu yeterlikleri kazanmış, gelişmelere uyum sağlayabilecek teknik eleman yetiştirmektir (Taymaz, 1983: 101).

Meslekî ve teknik eğitim ülkemizde sanayileşmenin ön koşulu olması, üretime doğrudan etkisi ve yüksek öğretim önündeki yığılmayı fonksiyonel olarak önlemesi nedeni ile ülkemizin kalkınmasında en etkili araçtır. Türkiye özellikle III. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile sanayileşme kararını vermiş ve bunu hedef göstermiştir. Sanayileşmenin temel ögelerinden biri nitelikli ara insan gücüdür. Nitelikli insan gücü yetiştirmek de meslekî ve teknik ortaöğretime görev olarak verilmiştir.

Meslekî ve teknik ortaöğretim; Kız Teknik, Erkek Teknik, Ticaret Turizm ve Din Öğretim okulları olmak üzere dört grupta faaliyet göstermektedir. Bu okullarda öğrencileri yüksek öğretime hazırlamanın yanında, ihtiyaç duyulan nitelikli ara insan gücünü karşılayabilmek, yüksek öğretimdeki yığılmaları önlemek amacıyla iş ve meslek alanlarına eleman yetiştirilmektedir.

Kız Teknik Öğretim Okulları, Meslek Liseleri, Teknik Liseler, Anadolu Meslek Liseleri, Anadolu Teknik Liseleri ve çok programlı liselerden oluşmaktadır. 2001-2002 öğretim yılı itibariyle; 708 okulda 136 288 öğrenci öğrenim görmekte 31 512 öğretmen görev yapmaktadır (Tablo 1).

Cumhuriyet döneminden bu güne kadar kalkınma planlarında, Millî Eğitim Şûralarında ve hükümet programlarında meslekî ve teknik öğretime ağırlık verilmesi öngörülmüş önemli kararlar alınmış birçok yasa çıkarılmıştır (Alkan, 1993: 271-273).

Tablo - 1. 2001-2002 Öğretim Yılında Kız Teknik Öğretimde Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayıları (MEB İstatistik, 2002)

Okul Türü	Okul Sınıf Sayısı	Öğrenci Sayısı		Toplam	Öğretmen Sayısı
		Kız	Erkek
Kız Meslek Lisesi	375	75861	3566	79427	10198
Kız Teknik Lisesi	19	148	-	148	3
Anadolu Kız Meslek Lisesi	165	20475	4006	24481	990
Anadolu Kız Teknik Lisesi	1	137	52	189	69
Çok Programlı Lise	127	13366	18677	32043	2252
Toplam	708	109987	26301	136288	13512

Bu kapsamda 1978-1979 öğretim yılı başında Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Araştırmaları Merkezi Okul Sanayi Ortaklaşa (OSANOR) projesini gerçekleştirmişlerdir. Projenin temel amacı, ekonominin ihtiyaç duyduğu ara insan gücünü hazırlayabilmek ve meslek eğitiminin ihtiyaçlarını karşılayabilmek için eğitim kurumları ve sanayinin işbirliği içinde çalışabilecekleri bir sistem geliştirmekti. Dört Endüstri Meslek Lisesi ile başlayan OSANOR eğitimi, sonraki yıllarda Ticaret Turizm ve Kız Teknik Öğretimi de kapsayacak şekilde 23 okulda (ikisi Kız Meslek Lisesi) uygulanmıştır. Değerlendirme çalışmalarında olumlu sonuçların alındığı bildirilmiştir (Doğan, 1984: 250, 285-288).

Projeler düzeyindeki uygulamalar dışında okul - sanayi işbirliğinin kurulması ve örgün meslek eğitimine yaygınlaştırılması, 1986 tarih, 3308 sayılı “Çıraklık ve Meslekî Eğitim Kanunu”nun kabul edilmesinden sonra gerçekleşmiştir.

Yine meslekî ve teknik eğitim kurumlarını sanayi ve hizmet sektöründeki gelişmelere paralel çağdaş bir yapıya kavuşturmak amacı ile 1993 yılında MEB Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü tarafından başlatılan Meslekî ve Teknik Eğitimi Geliştirme (METGE) projesi kapsamında çalışmalar sürdürülmektedir. Proje kapsamında El Sanatları ve Teknolojisi alanının da bulunduğu 22 dal programı hazırlanmış, yatay ve dikey geçişlere imkan sağlayan modüler yapıda hazırlanan çerçeve programlar, 1998-1999 öğretim yılından itibaren Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 01.06.1998 tarih ve 71 no’lu kararı ile denenmek ve geliştirilmek üzere yürürlüğe konmuştur. Yürürlükte olan programların değerlendirme ve geri bildirim süreci devam etmektedir (METGE Projesi, 2000: 10-11).

Günümüzdeki duruma bakıldığında alınan kararlar ve yapılan çalışmaların beklentiler doğrultusunda gerçekleşmediği gözlenmektedir. Bunun nedenleri, planlamaların konu ile ilgili disiplinlerce ele alınamaması, ilgili birimler arasında işbirliği ve eşgüdüm sağlanamaması, planların ülke gerçeklerine uyum gösterememesi, eğitimin nitel boyutunun ihmal edilmesi, planlanan hedefler ve kaynaklar arasındaki tutarsızlıklar olarak gösterilmektedir (Akçay, 1990: 53).

Diğer taraftan konunun yüksek öğretim boyutu da özellikle öğretmen yetiştirme açısından önem taşımaktadır. Meslekî eğitimde görev alan öğretmenlerin yeterlikleri, sonucu belirleyen en önemli etkenlerdendir. Meslekî eğitime öğretmen yetiştiren fakültelerin bu oluşum içinde gereken pozisyonda bulunmadıkları, yeniden yapılanma çalışmalarında etkisiz kaldıkları, hatta meslekî ve teknik ortaöğretimin sorunlarından soyutlanmış bulunduğu görülmektedir.

Halbuki meslekî teknik ortaöğretime öğretmen yetiştiren eğitim kurumlarından sorunları ve gelişmeleri yakından izlemeleri ve çözümüne katkıda bulunmaları beklenir. Bu okulların Millî Eğitim Bakanlığına bağlı olduğu 1982 öncesi dönemde (YÖK öncesi) bu ilişkinin daha sıkı olduğu, her iki taraf için de sorunların algılanmasının ve destekleme çalışmalarının daha kolay sağlandığı anlaşılmaktadır. Ayrıca yüksek öğretim kapsamına alınan meslekî eğitim fakültelerinin sorunları giderek artmış, bu kurumların ülkemiz için önemi vurgulanırken, pratikte gereken önem ve ihtiyaç duyduğu destek ne yazık ki verilememiştir.

Bu bağlamda her yönden birbiriyle işbirliği ve uyum içinde olması gereken söz konusu orta ve yüksek meslekî eğitim kurumları arasında, uygulamalarda uyumsuzluk yaşandığı ve bunun gelişmeleri etkilediği dikkati çekmektedir.

Çalışmamızda bu görüşler ışığında Gazi Üniversitesi Meslekî Eğitim Fakültesi ve Kız Teknik Ortaöğretim Kurumları arasındaki uyum, el sanatları alanında, programda yer alan alan dersleri boyutunda incelenmeye çalışılmıştır. Meslek liselerinin El Sanatları ve Teknolojisi Programı, Meslekî Eğitim Fakültesi’nin El Sanatları Eğitimi Bölümü Dekoratif Sanatlar ve Nakış Öğretmenlik Programları inceleme kapsamına alınmıştır.

Konuya ilişkin veriler, ilgili literatürün ve bölüm ders programlarının incelenmesi, meslekî ve teknik ortaöğretim kurumlarında görev yapan el sanatları öğretmenleri ve bu okullardan mezun olarak fakültemizi kazanan ilgili öğretmenlik programlarındaki öğrencilerle uygulamalar konusunda yapılan görüşmelerle sağlanmıştır.

MESLEKİ VE TEKNİK ORTAÖĞRETİM KURUMLARI EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ PROGRAMI VE GAZİ ÜNIVERSİTESI MESLEKİ EĞİTIM FAKÜLTESİ EL SANATLARI BÖLÜMÜ ÖĞRETMENLİK PROGRAMLARI

El Sanatları Teknolojisi Programı

Anadolu Kız Meslek ve Meslek Liselerinde uygulamaya konulan programın temel amacı, “bireylerin temel yeterlikler üzerine, temel meslekî bilgi ve becerilerle donatılmasını sağlamaktır. Kazandırılan meslekî bilgi ve becerilerle üretim yapabilen, pazarlayabilen, sektörün beklentileri doğrultusunda kaliteli hizmet sunabilen, kendi işyerini kurma düşüncelerini faaliyete geçirebilen ve işin her aşamasında kaliteden sorumlu olmanın gereğini bilen bireyler yetiştirmek ana hedeftir”(METGE, 2000a : 8) şeklinde tanımlanmıştır.

Modüler yapı gösteren program kapsamında Dokuma, Deri Aksesuar, Yapma Bebek, El Işlemeleri, Makina İşlemeleri, meslek dalları yer almaktadır. Program gerektiğinde yoğunlaştırılarak veya yıllar arasında ders değişiklikleri yapılarak, Meslek Alan Dersleri toplamında yer alan, sınıflara ait ders ağırlıklarını aşmamak koşuluyla uygulanabilir (METGE, 2000a : 8).

Çerçeve öğretim programlarının Anadolu Kız Meslek Liselerini kapsayan hazırlık sınıfı yabancı dil eğitimi ağırlıklıdır (24 H/S). IX. sınıftan itibaren Anadolu Kız Meslek ve Meslek Liselerinde “Ortak Genel Kültür Dersleri” IX. sınıfta ağırlıklı olmak üzere (24 H/S) verilir. Meslek alan dersleri ise “Ortak Dersler”, “Ortak Alan Dersleri” ve “Teorik / Uygulamalı Meslek Dersleri” olarak üç grupta toplanmıştır (Tablo 2).

“Ortak Dersler” bütün alanlarda öğrencilere iyi ilişkiler kurabilme, teknolojiyi kullanabilme ve işe uyum sağlayabilme yeterliği kazandıran dersleri içermektedir. Ortak dersler; Temel Sanat Eğitimi, İnsan İlişkileri ve İletişim, Araştırma Teknikleri, Girişimcilik, Bilgisayar ve İlk Yardım derslerinden oluşmaktadır.

“Ortak Alan Dersleri” el sanatları ve teknolojisi alanında yer alan meslekler için temel bilgi ve becerileri kapsayan ders grubunu oluşturur. Desen, Tasarım (Meslekî Resim), Meslekî Matematik ve Atölye derslerinden oluşmaktadır.

Her okul öğretmen ve fiziki kapasite yeterliğini gözeterek “Ortak Dersler” ve “Ortak Alan Derslerini” IX. ve X. sınıfta ağırlıklı olmak üzere, üç yıla yayarak programına yerleştirir.

“Teorik / Uygulamalı Meslek Dersleri” El Sanatları ve Teknolojisi alanında yer alan meslekler için mesleğe özel ve mesleği destekleyici nitelikteki derslerdir. Teorik / Uygulamalı Meslek dersleri ağırlıkla son sınıflarda (XI. sınıf) yer almakta ve ilgili işletmelerde uygulanması öngörülmektedir. Işletme Beceri Eğitimi, Dokuma, Deri Aksesuar, Yapma Bebek, El İşlemeleri, Makina İşlemeleri alan derslerinden oluşmaktadır.

Tablo - 2. Anadolu Kız Meslek ve Meslek Lisesi El Sanatları ve Teknolojisi Alanı Çerçeve Öğretim Programı, Meslek Alan Dersleri (METGE, 2000a : 7)

		Dersler	IX. Sınıf	X. Sınıf	XI. Sınıf
	Ortak Dersler	Temel Sanat Eğitimi	4	-	-
		İnsan İlişkileri ve İletişim	-	-	2
		Araştırma Teknikleri	-	2	-
		Girişimcilik	-	2	-
		Bilgisayar	2	-	-
		İlk Yardım	-	2	-
Meslekî Alan Dersleri	Ortak Alan Dersleri	Desen	2	-	-
		Tasarım (Meslekî Resim)	-	8	-
		Meslekî Matematik	-	2	-
		Atölye	7	-	-
	Teorik/ Uygulamalı Meslek Dersleri	İşletmelerde Beceri Eğitimi	-	17	32
		Dokuma	-
		Deri Aksesuarları	-
		Yapma Bebek	-
		El İşlemeleri	-
		Makine İşlemeleri	-
	Meslekî Alan Dersleri Toplamı		15	37	35
	Alan Seçmeli/Seçmeli Dersler			4

El Sanatları Eğitimi Bölümü Dekoratif Sanatlar ve Nakış Öğretmenliği Programları

Gazi Üniversitesi Meslekî Eğitim Fakültesi bünyesinde yer alan El Sanatları Eğitimi Bölümü dört yıllık lisans eğitimi veren, meslekî ve teknik liselerle, kız teknik olgunlaşma enstitülerinde ve meslek yüksek okullarında görev alabilecek öğretmen ile endüstri kuruluşlarında ve müzelerde çeşitli görevler alabilecek uzmanlaşmış teknik eleman yetiştiren bir bölümdür. Bölümün temel amacı, öğrencilerin Türk el sanatları konusundaki bilgi ve becerilerini geliştirmek, yöresel özellik taşıyan el sanatlarını araştırmak, incelemek ve belgelemek, bu özelliklere sahip olan el sanatlarının geleneksel özelliklerinin korunması yanında, günümüz ihtiyaçları doğrultusunda çağdaş kullanım alanlarına yönelik tasarım ve uygulamalı çalışmalar yapmak, mezunların alanı ile ilgili eğitim kurumlarında öğretmenlik yapabilecek ve işletmelerde görev alabilecek nitelikte yetişmelerini sağlamaktır.

Bu amaç doğrultusunda El Sanatları Eğitimi Bölümü, Nakış Eğitimi, Dekoratif Sanatlar, Geleneksel Türk El Sanatları, Tekstil Dokuma ve Örgü öğretmenlik programlarından oluşmaktadır.

İnceleme kapsamına alınan Dekoratif Sanatlar ve Nakış Öğretmenlik Programlarına öğrencilerin geldiği ve mezuniyet sonrasında istihdam edildiği alanlar Tablo 3’de verilmiştir.

Tablo - 3. El Sanatları Eğitimi Bölümü Dekoratif Sanatlar ve Nakış Öğretmenlik Programlarına Öğrencilerin Geldiği Alanlar ve Mezuniyet Sonrası İstihdam Alanları

Öğretmenlik Programları	Öğrencilerin Geldiği Alanlar	istihdam Alanları
Dekoratif Sanatlar Öğretmenliği	Millî Eğitim Bakanlığı Anadolu Kız Meslek ve Meslek Lise­si El Sanatları ve Teknolojisi Bölümü	-M.E.B. Meslekî ve Teknik Or­taöğretim Kurumları ile yaygın eğitim kurumlarına Meslek Öğretmeni ve yöneticisi, - Çeşitli özel ve kamu kurulu­larına eğitimci, uzman yönetici, araştırmacı ve alanı ile ilgili sanat danışmanı,
Nakış Öğretmenliği	Millî Eğitim Bakanlığı Anadolu Kız Meslek ve Meslek Lisesi El Sanatları ve Teknolojisi Bölümü	-M.E.B. İlköğretim Okulları İş Eğitimi programlarında (Ev Ekonomisi) derslerini ihtiyaç duyulduğunda yürütme. -Tekstil sektöründe alanı ile ilgili konularda istihdam edil­me. - Ayrıca, kendi alanlarında bi­reysel işletme kurabilme.

El Sanatları Eğitimi Bölümü, Dekoratif Sanatlar ve Nakış öğretmenlik programlarında yer alan alan dersleri Tablo 4’de sunulmuştur.

Tablo - 4. Gazi Üniversitesi Meslekî Eğitim Fakültesi, El Sanatları Eğitimi Bölümü, Dekoratif Sanatlar ve Nakış Öğretmenlik Programlarında Yer Alan Alan Dersleri

	Dekoratif Sanatlar*	Kredi	Nakış	Kredi
I.Yanyıl	Alan Teknolojisi	2	Temel işleme Teknikleri	3
	El Sanatlarına Giriş	2	lif ve Boya Teknolojisi	2
	Temel Dokuma Teknikleri	3	Temel Sanat Eğitimi I	2
	Temel Örgü Teknikleri	3	işleme Deseni Tasarımı I	2
	Temel Sanat Eğitimi I	2
II. Yarıyıl	Türk Süsleme Sanan Tarihi	2	Hesap işi ve Tel Kırma Teknikleri	4
	Temel işleme Teknikleri	3	Temel Sanat Eğitimi II	2
	Temel Sanat Eğitimi II	2	işleme Deseni Tasarımı II	2
III. Yanyil	Halk Bilimi	2	Genel işletme	2
	Deri Teknolojisi	2	Nakışta Kullanılan Ken. Süs Teknik. I.	3
	Yapma Bebek Teknikleri I	3	Çin iğnesi Teknikleri	3
	Çiçek Düzenleme Bilgisi	2	Suzeni (İlme-Kasnak işi) Teknikleri	3
	Moda Resmi I	2	Makina Bilgisi	2
	Teknik Resim	2	Türk İşleme Sanatı Tarihi	2
	Temel Dikiş Teknikleri	2
IV. Yarıyıl	Temel Deri Teknikleri	2	Üretimde Maliyet Hesaplan	2
	Yapma Bebek Teknikleri II	4	Nakışta Kul. Kenar Süsleme Tek. II	2
	Çiçek Yapma Teknikleri	4	Makinada İşleme Teknikleri I	4
	Kalıp Hazırlama Teknikleri	2	Bilgisayar Destekli işleme Uygulamala.	3
	Türk Süsleme Motifleri	2
	Moda Resmi II	2
V. Yarıyıl	Deri Yüzey Süsleme Teknikleri	2	Dival İşi (Maraş işi) Teknikleri	5
	Şapka Yapım Teknikleri I	3	Antep işi Teknikleri	5
	Gelin Başı ve Buketi	3	Makinada İşleme Teknikleri II	4
	Sergi Grafiği	2
	Geleneksel Türk El Sanatları	3
VI. Yarıyıl	Genel işletme	2	Türk işi Teknikleri	4
	Deri - Giyim Aksesuarları I	2	Fantazi İşleme Teknikleri	3
	Şapka Yapım Teknikleri II	2	Makinada Beyaz İş ve Ajur Teknikleri	5
	Takı Tasarımı	2
	Alan Araştırma Teknikleri	2
	Boya Baskı Teknikleri	2
VII. Yarıyıl	Üretimde Maliyet Hesaplan	2	Mezuniyet Tezi	2
	Deri-Giyim Aksesuarlan II	2	Elde Geleneksel İşleme Tasarımı	5
	Geleneksel Başlık Tasarımı	2	Makinada Geleneksel İşleme Tasarımı	5
	Mezuniyet Tezi	2	Seçmeli"	2
	Seçmeli**	2
VIII. Yarıyıl	Kalite Kontrolü	2	Elde Turistik İşleme Tasannu	5
	Deri-Mekan Aksesuarlan	4	Makinada Turistik İşleme Tasanmı	5
	Dekoratif Eşya Üretimi	4	Bilgisayar Destekli Tasarım	2
**Seçmeli Dersler Sözlü ve Yazılı Anlatım Fotoğraf Dekorasyon ilkeleri Moda Resmi			** Seçmeli Dersler Sözlü ve Yazılı Anlatım Temel Dokuma Teknikleri Sergi Grafiği Fotoğrafçılık Temel Dikiş Teknikleri
*Programa devam eden öğrenciler IV- ve VI. yanyil sonunda 30 iş günü sürekli işletme stajını başarı ile ta- marnlamakla yükümlüdür

 

UYGULAMALARA İLİŞKİN SORUNLAR

Meslekî eğitimin yeniden yapılandırılması çalışmalarını güdüleyen temel görüşler ülke gerçeklerine uygun doğru ve geçerli tepsitlerdir. Ancak programlar ve bu programları uygulamada ortaya çıkan aksaklıklar, belirlenen ve uygulamaya konan programların işleyişinin hedeflere ulaşmada yeterli olamayacağını düşündürmektedir.

İncelenen programlarda belirlenen aksaklıklar aşağıda açıklanmıştır.

- El Sanatları Teknolojisi Programında ders içerikleri ve modül bazında ders işleme konusunda, alan öğretmenlerinin yeterince bilgi sahibi olmadıkları, özellikle seçilen derslerin içeriklerini oluşturmada programda sözü edilen sürecin izlenemediği anlaşılmaktadır.

Programda “seçilen derslerin içeriği ilgili bölümlerde yer alan dersleri oluşturan modüllerden okul koordinatörleri (sektör ve program koordinatörü) ve Meslek Danışma Kurulu kararı ile bölgesel düzeyde, mesleğin yeterliklerini ve sektörün ihtiyaçlarını kapsayan modüllerden seçilerek oluşturulur” şeklinde açıklanmaktadır (METGE, 2000a : 10).

Modüler programlarda ideal bir yaklaşım olan bu uygulamaya ne yazık ki okullarımızda işlerlik kazandırılamadığı, belirtilen koordinatörlük, danışma kurulu oluşumlarının okullarda görünürde var olmasına rağmen, uygulamada etkin rol üstlenemedikleri belirlenmiştir. Edinilen bilgilere göre okullarda ders seçilirken ve derslerin içeriği belirlenirken öğrencinin ve bölgesel ihtiyaçların dikkate alınması yerine, derse giren öğretmenin yeterliğinin ön plana çıktığı anlaşılmaktadır.

- El sanatları öğretmenlik programlarının (DES ve NAK) ve meslek liseleri el sanatları teknolojisi programının daha çok geleneksel meslekleri kapsadığı görülmektedir (Tablo 2 ve 4). Geleneksel meslek dallarına (el işlemeleri, yapma bebek vb.) uygun işletme bulunamaması, öğrencilerin işletmelerde beceri eğitimi uygulamasını ve sektörel örnekleri tanımasını imkansız kılmaktadır. Bu tür programların meslek edindirme iş kurma boyutunda beklentilere cevap veremediği, istihdam alanı oluşmamış, dar çerçeveli programlardan mezun olan öğrencilerin tek yönlü yetişmelerinin başka alanlara yönelmelerine de imkan tanımadığı söylenebilir. Diğer taraftan çağımızda gelişen teknoloji, değişen ilgi ve ihtiyaçlar doğrultusunda geleneksel dalların geçerliğini yitirmesi, öğretmenlerin dört yıl yüksek öğrenim düzeyinde eğitimini gördüğü mesleklerden çok farklı mesleklere yönelmelerine neden olmuştur. Öğretmenlerin kendi alanları dışında eğitim alma durumu incelendiğinde (METGE, 2000b:33-41) % 56 sının hizmet içi eğitimlerle yeni alanlara yöneldiği; bunların % 27 sinin dekoratif sanatlar, % 7’sinin ise nakış öğretmeni olduğu anlaşılmaktadır. Yönelinen meslek dalları arasında ise cilt bakımı, satış elemanı, kuaförlük gibi çok farklı alanların ağırlıkta olması üzüntü vericidir. Bu durum öncelikle öğretmenlik programlarının yeniden düzenlenmesi gereğini ortaya koymaktadır.

Bu bakış açısıyla nakış öğretmenlik programına bilgisayar destekli uygulama ve tasarım (Tablo 4) derslerinin konulması iyi bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Ancak programda işletme stajına yer verilmemiş olması çelişki yaratmaktadır.

- 01/06/1998 tarih 71 sayılı Talim Terbiye Kurulu Kararı gereğince el sanatları teknolojisi programında, meslek alan dersleri kapsamında yer alan ortak derslerden “Temel Sanat Eğitimi”, ortak alan derslerinden “Tasarım (Meslek Resmi)” ve “Desen” derslerini öncelikle resim öğretmenleri yeteri kadar resim öğretmeni bulunamadığı ya da el sanatları alan öğretmenlerinin ders yükünün az olduğu durumlarda alan bilgisi öğretmenleri yürütmektedir. Ancak söz konusu derslerin içerikleri güzel sanat konuları ağırlıklıdır.* Bu nedenle alan bilgisi öğretmenleri bu konuda yetersiz kalmakta ve güçlük çekmektedirler. Dolayısıyla yeterli düzeyde yetiştirilemeyen öğrenci ilerleyen aşamalarda beklenen performansı gösterememektedir.

Diğer taraftan ilgili öğretmenlik programlarında ise söz konusu derslerin ağırlıklarının hissedilen bu eksikliğe rağmen oldukça düşük olduğu görülmektedir (Tablo 3).

- El sanatları Tekonolojisi programında öğrenciler, işletme stajını X. sınıfta en az 160 saat olarak işletmelerde; XI. sınıfta rehber öğretmenin denetiminde haftada 24 saat işletmelerde ücretli olarak gerçekleştirmektedirler. Diğer taraftan öğrenciler, döner sermaye hesabına okulun üretim atölyelerinde çalıştırılarak işletme beceri eğitimini yapmış sayılmaktadırlar (MEB Tebliğler Dergisi,2002: 616, 648). Amaca uygun işletme sayısının az olması, çalışma şartlarındaki güçlük ve işletmelerde beceri eğitiminin beklenen faydayı sağlayamaması gibi nedenlerle okulların öğrencileri işletmelere göndermekten çok okulun üretim atölyelerinde çalıştırma eğiliminde oldukları belirlenmiştir. Okula sağlanan ekonomik katkınında bu eğilime neden olduğu söylenebilir. Ancak gerçek işletme ortamından uzak atölyelerde çalışmanın, öğrenciye planlanan eğitimi veremeyeceği de bir gerçektir.

ÇÖZÜME YÖNELİK ÖNERİLER

METGE projesinde uygulanan yöntem, sürekli araştırma ve geliştirme olarak ifade edilmektedir. Yürürlükte olan programların değerlendirme ve geribildirim sürecinin ve program geliştirme çalışmalarının kesintisiz sürdürüleceği bildirilmektedir (METGE Projesi, 2000: 11). Meslekî ve teknik eğitim için gerçekte yapılması gereken budur. İlgili yüksek öğretim kurumları içinde aynı anlayış geçerli olmalı, programların ihtiyaçlar paralelinde sürekli yenilenmesini sağlayan bir sistem kurulmalıdır.

Program geliştirme çalışmalarına katkıda bulunmak üzere, belirlenen aksaklıklar ve çözümüne ilişkin öneriler ilgililerin bilgisine sunulmuştur.

- Modüler program planlandığı şekliyle uygulama imkanı bulunduğu taktirde özellikle bölgesel farklılıkların dikkate alınmasını ve bu potansiyelin değerlendirilmesini ve geliştirilmesini kolaylaştıracak özelliğe sahiptir. Programa amaçlanan işlerliği kazandırabilmek için, uygulayıcı öğretmenlerin program hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır. Ayrıca bu okullara öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumlarının da okullarda uygulanan programlar ve değişiklikleri konusunda, öğretmen adaylarını yeterince bilgilendirerek mezun etmeleri önem taşımaktadır.

-Ülkeler uyguladıkları meslekî eğitim programlarını iş alanlarındaki gelişmelere cevap verecek şekilde sürekli değiştirmektedir. Bu bakış açısı ile programlar değerlendirildiğinde el sanatları eğitimi veren meslekî eğitim kurumlarında, geleneksel programların yanı sıra çağın gerektirdiği sektörel programlara geçiş sağlanmalı bu geçiş süreci, yükseköğretim ve ortaöğretim kademelerinde eğitim - istihdam kapsamında değerlendirilerek uyum içinde gerçekleştirilmelidir. Örneğin, METGE projesi kapsamında Anadolu Kız Meslek ve Meslek Lisesi programına alınan cam işlemeciliği alanı bu açıdan olumlu bir adım olarak düşünülmektedir. Cam işlemeciliği alanının el sanatı ve sanatsal tasarım ağırlıklı olarak el sanatları öğretmenlik programına da alınması, eğitim - üretim boyutunda sektör bağlantısının olması açısından önerilmektedir. Yine “Makina Nakışları” alanında aile tipi makinalar yerine sanayi tipi makinalarda eğitime yönelmenin, hem sektörden faydalanma hem de istihdam konusunda avantaj sağlayabileceği değerlendirilmelidir.

Ortaöğretim düzeyinde görev yapan alan bilgisi öğretmenlerinin öğrencilerini yetiştirecekleri iş kolunda deneyime sahip olmaları programın başarısını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle alan bilgisi öğretmenlerinin eğitimleri sürecinde ilgili sektörü tanımalarına imkan sağlanması, öğretmen olarak atandıkları ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerinin gidecekleri sanayi koşullarını tanıyarak, görevlerini daha bilinçli ve etkili şekilde gerçekleştirebilmeleri açısından önemlidir.

El sanatları teknolojisi programında meslek alan dersleri kapsamında yer alan, “Temel Sanat Eğitimi”, “Tasarım” ve “Desen” derslerinden amaçlanan faydanın sağlanabilmesi için, öncelikle bu dersleri verecek öğretmenleri yetiştiren yüksek öğretim programlarında derslere yeterli ağırlığın verilmesi gerekmektedir. Ayrıca el sanatları teknolojisi programında yer alan bu derslerin içeriklerinin de alana yönelik olarak değerlendirilmesi yetiştirilen elemanın meslekî yeterliğine katkısı açısından önem taşımaktadır. Diğer taraftan sanatın temel ilkeleri yanında Türk süsleme sanatı ve motifleri gibi sanat geleneğimizi temel alan dersleri alarak bu alanda bilgi ve beceri ile donatılmış öğretmen adayları hem orta öğretime hem de ilgili sektöre faydalı olabilecektir.

Eğitime ilişkin projelerin geliştirilmesinin ve başarı ile yürütülmesinin farklı disiplinlerin işbirliği ve eş güdümü ile sağlanabileceği bir gerçektir. Program geliştirme eğitimin temel süreçlerindendir. Bu süreçte konu çok yönlü değerlendirilmeli, etkin olan ilgili tüm birimlerin katkısını sağlayacak organizasyonlar oluşturulmalıdır. Özellikle meslekî ve teknik ortaöğretime alan bilgisi öğretmeni yetişteren yüksek öğretim kurumlarının bu süreçte yer almaları her iki kurumun geleceği ve başarısı açısından önemlidir.

 

Kaynaklar

Alkan, C. (1993). Meslekî ve Teknik Eğitimde Temel Politika ve Strateji. A.Ü. Eğitim Bilimleri I. Ulusal Kongresi.

Akçay, C. 1990 Türkiye’nin Eğitim Politikası İstanbul Ticaret Odası, 5

Doğan, H. (1984). Okul Sanayi Ortaklaşa (OSANOR) Eğitimi Çalışmaları ve Elde Edilen Sonuçlar. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 17(1-2), 249-288

MEB Tebliğler Dergisi, (2002). Meslekî ve Teknik Öğretim Yönetmeliği, Yayımlar Dairesi Başkanlığı 65, (25369), 593-720

METGE (2000a). El Sanatları ve Teknolojisi Programı, Ankara: Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü

METGE (2000b). Türkiye Geneli Metge Proje Okulları Eğitim İhtiyaçlarını Değerlendirme Özet Raporu, Ankara: Millî Eğitim Basımevi.

METGE Projesi, (2000). Çerçeve Öğretim Programları. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.

Sezgin, I. (1993). Meslekî ve Teknik Eğitim Program Geliştirme Süreci. A.Ü. Eğitim Bilimleri I. Ulusal Kongresi. Ankara

Taymaz, H. (1983). “Meslekî ve Teknik Eğitim Sistemi ve Örgütlenmesi”. Meslekî Teknik Eğitim Sempozyumu. A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları:126.

* Gazi Üniversitesi