GİRİŞ

Eğitim, insanlığın yaradılışından beri süregelen bir etkinlik alanıdır (1). Her insan doğumundan itibaren fiziksel ve sosyal bir çevre içinde yaşamakta ve bu çevreye uyum sağlama durumunda kalmaktadır. Toplumda yaşayan bir insan uyum sağlamak amacıyla çevresiyle etkileşime girmekte ve bu etkileşim esnasında çeşitli beceriler kazanmaktadır (2).

Bir toplumun devamlılığı ve gelişmesi toplumu oluşturan bireylerin eğitilmesiyle mümkün olmaktadır. Buna bağlı olarak her birey kendinden önceki bireylerin edindikleri bilgileri kazanmak ve aynı zamanda geliştirmek zorundadır. Çünkü insan yetiştirme sorunu iki yönlüdür. Bunlardan birincisi toplumun inançlarından, örflerinden, becerilerinden, tutum ve değerlerinden, birikmiş bilgilerinden oluşan kültürü yeni nesillere aktarmak, ikincisi ise, yetişmekte olan bireylerin zekâ, duygu ve iradelerini dengeli bir şekilde geliştirerek onları birer şahsiyet haline getirmektir. İnsan yetiştirmenin bu iki yönünden birincisi toplumun devamlılığını, ikincisi ise yaratıcılık göstererek değişen şartlara uyumu sağlar (3).

Toplumların varlıklarını sürdürebilmek için meydana getirdiği kurumlardan biri de eğitim ve buna bağlı olarak okuldur. Okul vasıtasıyla toplumu oluşturan bireylerin ortak bir birikime sahip olmaları, öğrencilerin gelişim özellikleri göz önünde tutularak onların, fert ve toplum yönünden sağlıklı, mutlu, iyi ahlaklı ve dengeli bir kişilik sahibi; yapıcı, yaratıcı ve üretken; millî kültür değerlerini ve demokratik hayatın gerektirdiği davranışı kazanmış fertler olarak yetiştirilmeleri amaçlanmaktadır (4).

Ülkemizde ilköğretime başlama yaşı  yedidir. Spora yönelik hareketler dönemi de bu yaş grubuna denk düşmektedir. İlkokul çocukları yeni beceriler kazanmaktan çok, daha önce kazandıkları temel becerileri daha akıcı ve doğru olarak ortaya koyarlar. Motor gelişimin bu aşaması temel hareketlerin gelişim aşamasıdır (5). Kişiler doğal olarak yetenekli oldukları alanlarda daha başarılı olurlar (6).

Okul çağına giren çocuklar günlerinin büyük bir kısmını okulda öğretmenleri ve arkadaşlarıyla geçirmektedirler. Okulda çocuğun kendini tanımasına, yeteneklerinin farkına varmasına rehberlik yapmak gerekir. Yetenekli olduğu alanda çalışma olanakları sağlanarak çocuğa başarıyı tattırmak, çocuğun kişilik gelişimine büyük katkıda bulunacaktır (7).

Millî Eğitimin amaçları doğrultusunda istenilen davranışları öğrencilere kazandıracak olan öğretmenlerdir (8). İlkokulda başarılı olmanın sadece Türkçe, matematik gibi temel derslerdeki başarıya bağlı olmadığını bilmek gerekir. Araştırıldığında her çocuğun başarılı olacağı alan mutlaka bulunacaktır. Öğretmenlerin, çocukların başarılı olacağı alanları bulması için iyi birer gözlemci olmaları ve o alanda yeterli bilgiye sahip olmaları gerekmektedir(9).

İlkokul öğretmenleri, öğrencileri tanımaları açısından öteki öğretim kademelerinde görev yapan meslektaşlarına oranla daha avantajlı durumdadırlar. Bu avantajlarını kullanarak öğrencilerin zayıf ve güçlü yönlerini saptamaları ve başarılı olabilecekleri alanlara doğru yönlendirebilmeleri öğrencilerin psiko-sosyal gelişimine olumlu katkıda bulunacaktır (10).

Sınıf öğretmenlerinin ilköğretim okullarında verilen beden eğitimi derslerine ilişkin görüşlerinin alınması, öğrencilere temelde daha sağlıklı beden eğitimi dersi verebilme noktasında ilgililere yardımcı olacaktır. Diğer yandan ilköğretim okullarındaki beden eğitimi derslerinin uygulanmasında sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin öğrenilmesine ilişkin bu çalışma ile ilgili dersteki tüm faaliyetlerin daha tutarlı ve etkili duruma getirilmesine katkı sağlama amaçlanmaktadır.

Sivas il merkezinde bulunan ilköğretim okullarından 41’inde görev yapan toplam 600 öğretmenden 337’sine ulaşılabilmiş (182 erkek, 155 bayan) ve çalışma yapılmıştır. Araştırmada belirtilen amaçlara ulaşabilmek için, elde edilen bilgiler ışığında ve araştırmanın amacına uygun olarak üç bölümden ve toplam 36 sorudan oluşan anket formu geliştirilmiştir. Hazırlanan anket formunun geçerliliği ve amaçları test etme bakımından kontrol edilerek gerekli düzeltmelerden sonra çoğaltılmış, anketler Sivas il merkezinde görev yapan sınıf öğretmenlerine dağıtılmıştır.

Verilerin çözümlenmesinde bilgisayarda SPSS İstatistik programından yararlanılmıştır. Verilerde marjinal ve çapraz tablolarda denek sayısı (n) ve yüzde (%) kullanılmıştır. Sınıf öğretmenlerinin beklentileri arasındaki istatistiksel farkı bulmak için X2 (Khi kare) testi yapılmış, p<0.05’e göre sonuçlar yorumlanmıştır.

BULGULAR

Araştırmaya, Sivas il merkezinde ilköğretim okullarında görev yapan 337 sınıf öğretmeni katılmıştır. Bu öğretmenlerin 182 ‘si erkek, 155’i bayandır. Öğretmenlerin büyük çoğunluğunu 21-25 yaş grubu, (145 kişi (% 43.0)) oluşturmaktadır.

Hizmet yılı itibariyle en fazla 21-25 yıl arası görev yapan öğretmenlerin oluşturduğu grup bulunmaktadır. Bu grup 108 (% 32.0) kişidir. 58’i (% 17.2) erkek, 50’si (% 14.8) bayandır. Hizmet yılı 26 ve üzerinde olan 49 (% 14.5) öğretmen bulunmaktadır.

Öğretmenler çoğunlukla Öğretmen Okulu ve Normal Lise mezunudurlar. Bu grup 262 (% 77.7) kişidir. Ticaret Lisesi, Endüstri Meslek Lisesi, İmam Hatip Lisesi gibi meslek lisesi mezunları toplam 56 kişiyle % 16.6’lık bir dilimi oluşturmaktadır.

Öğretmenlerden 142”si (% 44.0) Eğitim Enstitüsü mezunudur. 16 kişi (% 5) Fen -Edebiyat fakültesi mezunu, 1’i Basın Yayın Yüksekokulu, 2’si Mühendislik Fakültesi, 1’i Meslek Yüksekokulu, 1’i İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi mezunu olup kendi branşları dışında görev yapmaktadır.

Şehir merkezinde bulunan sınıf öğretmenlerinin dağılımına göre en fazla sayıyı 129 (% 38.3) kişiyle 5 yıl ve altında görev yapanlar oluşturmaktadır. Şehir merkezinde 5 yıl ve altında  görev yapanların % 23.7’si (80 kişi) erkek ve 16 yıl ve üzerinde görev yapanların % 18.4’ü (62 kişi) bayandır.

Lisansüstü Eğitim yapan öğretmen sayısı 16’dır (% 4.7). Bu öğretmenlerden 11’i Lisansüstü eğitime devam etmekte, 5 öğretmen ise Lisansüstü eğitimi bitirmiştir.

Sivas merkezinde görev yapan sınıf öğretmenlerinin öğrencilik yıllarında spor yapanların sayısı 125 kişidir (% 37.1). Spor yapanlardan 87’si (% 25.8) erkek, 38’i (% 11.3) bayandır. En fazla uğraşılan Spor dalları erkeklerde % 32 ile futbol, bayanlarda % 13.6 ile voleyboldur. Halen bir spor dalıyla ilgilenen toplam 32 (% 9.5) Sınıf öğretmeni bulunmaktadır.

Anket sonuçlarına göre 56 (% 16.6) sınıf öğretmeninin branşları dışında beden eğitimi derslerine girdikleri görülmektedir.

Sivas merkezde görev yapan sınıf öğretmenlerinden Millî Eğitim Bakanlığının hizmet içi kursuna 6 (% 1.8), Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü hizmet içi eğitim kursuna 15 (% 4.5) kişi katılmıştır.

Sivas’ta Beden Eğitimi ve Spor bölümü olmasına rağmen 337 sınıf öğretmeninden sadece 1 (% 0.3) sınıf öğretmeninin bu bölümle ilişki içerisinde bulunmaktadır.

Sivas ili merkezinde bulunan 41 ilköğretim okulunda görev yapan Sınıf öğretmenlerinin sadece 67’si (% 19.9) beden eğitimi derslerini salonda yaptıklarını, 212’si (% 62.9) okullarında saha bulunduğunu ve derslerinde sahayı kullandıklarını belirtmişlerdir.

Sivas’ta diğer okulların tesislerinden toplam 23 (% 7.6) öğretmen yararlanmaktadır.

Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü tesislerinden yararlanan öğretmen sayısı 24’tür (% 7.3).

Beden eğitimi dersinde yeterli araç-gereç kullanma oranı %15.4’tür (51 kişi).

Sınıf öğretmenleri okul idaresinin beden eğitimi dersine yaklaşımlarını % 61.3 (219 kişi) oranında olumlu bulduklarını belirtmişlerdir.

İlköğretim okullarının birinci kısmında haftada 2 saatlik beden eğitimi dersini yeterli bulan öğretmen sayısı 216’dır (% 64.1). Sınıf öğretmenleri beden eğitimi dersinin ilköğretim okullarının ikinci kısımda haftada 1 saatlik beden eğitimi dersinin yetersiz olduğunu ve haftada 3 saat olması fikrini % 50 oranında belirtmişlerdir.

Sivas merkez ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin yarısı (% 50.4) beden eğitimi dersinin sportif etkinliklere yönelik yapılması fikrinde birleşmişlerdir.

Sivas merkez ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin beden eğitimi dersinin çocuğun kişilik ve sportif gelişimine katkısına inandıkları (% 92.8) görülmüştür.

Sivas merkez ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin, spora yatkın olan öğrencileri yönlendiremedikleri ve yetersiz kaldıkları büyük bir çoğunlukla (% 81.8) görülmüştür.

Sivas merkez ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin, beden eğitimi dersinin çocuğun matematik, sosyal, dil gelişimine hareket yoluyla katkıda bulunulabileceğine inandıkları büyük bir çoğunlukla (% 88.1) görülmüştür.

Sivas merkez ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin, Millî Eğitim Bakanlığınca öngörülen amaçlara beden eğitimi dersi uygulamalarıyla ulaşıldığına inanmadıklarını büyük bir çoğunlukla (% 70.3) belirtmişlerdir.

Tablo I: Bitirilen Yüksekokula Göre Beden Eğitimi Dersinin Nasıl İşlenmesini İstersiniz? Sorusunun Karşılaştırılması 

NASIL	OYUN ŞEK.		AKD.DİS. İÇİNDE		CİM.VE RİT		SPORTİF ETK.		BAŞKA		TOPLAM
Y.O
YÜK. OK.	n	%	n	%	n	%	n	%	n	%	n	%
EĞT. ENS.	44	13.6	11	3.4	10	3.1	70	21.7	7	2.2	142	44.0
EĞT. Y. O.	21	6.5	5	1.5	6	1.9	23	7.1	3	0.9	58	18.0
EĞT. FAK.	5	1.5	3	0.9	3	0.9	22	6.8	1	0.3	34	10.5
FEN-ED. F.	7	2.2	-	-	2	0.6	6	1.9	1	0.3	16	5.0
BAŞKA	18	5.6	1	0.3	11	3.4	37	11.5	6	1.9	73	22.6
TOPLAM	95	29.4	20	6.2	32	9.9	158	48.9	18	5.6	323	100.0

X²=0.29931  SD=16 P>0.05

Sınıf öğretmenlerinin bitirdikleri yüksekokula göre beden eğitimi dersinin nasıl işlenmesi düşünceleri hakkında bağlantı istatistiksel olarak anlamlı bulunamamıştır (p>0.05).

Tabloya göre dersin oyun şeklinde yapılmasını isteyen 44 kişi (%13.6) Eğitim Enstitüsü mezunu, 21 kişi (%6.5) Eğitim Yüksekokulu mezunu, 5 kişi (%1.5) Eğitim Fakültesi mezunu,  7 kişi (%2.2.) Fen Edebiyat Fakültesi mezunu olup, 18 kişi (5.6) başka seçeneğini işaretlemiştir.

Beden eğitimi dersini en fazla akademik disiplin içinde fiziksel hareketlere yönelik yapılmasını isteyen 11 kişi (%3.4) Eğitim Enstitüsü mezunu, 5 kişi (%1.5) Eğitim Yüksekokulu mezunu, 3 kişi (%0.9) Eğitim Fakültesi mezunu, Fen Edebiyat Fakültesi mezunları bu seçeneği işaretlememiş ve 1 kişi (0.3) başka seçeneğini işaretlemiştir.

Cimnastik ve ritme yönelik yapılmasını isteyen 10 kişi (%3.1) Eğitim Enstitüsü mezunu, 6 kişi (%1.9) Eğitim Yüksekokulu mezunu, 3 kişi (%0.9) Eğitim Fakültesi mezunu, 2 kişi (%0.6) Fen Edebiyat Fakültesi mezunu olup, 11 kişi (%3.4) başka seçeneğini işaretlemiştir.

Beden eğitimi dersinin sportif etkinliklere yönelik olarak yapılmasını isteyen 70 kişi (%21.7) Eğitim Enstitüsü mezunu, 23 kişi (%7.1) Eğitim Yüksekokulu mezunu, 22 kişi (%6.8) Eğitim Fakültesi mezunu, 6 kişi (%1.9) Fen-Edebiyat Fakültesi mezunu olup, 37 kişi (%11.5) başka seçeneğini işaretlemiştir.

Tablo II: Bitirilen Yüksekokula Göre Beden Eğitimi Dersinin Seçmeli-Zorunlu Tercihinin Karşılaştırılması

tercih	İLK ZOR.		İLK SEÇ.		ORTA SEÇMELİ		İKİSİ ZORUNLU		İKİSİ SEÇMELİ		TOPLAM
Y.O.
YÜK. OK.	n	%	n	%	n	%	n	%	n	%	n	%
EĞT. ENS.	26	8.0	5	1.6	10	3.1	19	5.9	82	25.4	142	44.0
EĞT. Y. O.	6	1.9	2	0.6	4	1.2	7	2.2	39	12.1	58	18.0
EĞT. FAK.	3	0.9	-	-	1	0.3	4	1.2	26	8.0	34	10.5
FEN-ED. F.	3	0.9	-	-	2	0.6	3	0.9	8	2.5	16	5.0
BAŞKA	13	4.0	2	0.6	4	1.2	5	1.5	49	15.2	73	22.6
TOPLAM	51	15.8	9	2.8	21	6.5	38	11.8	204	63.2	323	100.0

X²=0.78711  SD=16 p>0.05

Deneklerin bitirmiş oldukları yüksekokula göre ilköğretim okullarında beden eğitimi derslerinin seçmeli mi yoksa zorunlu mu olması hakkındaki düşünceleri karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunamamıştır (p>0.05).

Tabloya göre; ilköğretim okullarının ilk kısmında beden eğitimi dersinin zorunlu olmasını isteyen toplam 51 kişidir (% 15.8). Bunlardan 26’sı (% 8.0) Eğitim Enstitüsü mezunu olup çoğunluğu oluşturmaktadır.

İlköğretim okullarının ilk kısmında beden eğitimi dersinin seçmeli olmasını isteyen toplam 9 kişidir (% 2.8). Bunlardan 5’i (% 1.6) Eğitim Enstitüsü mezunu olup çoğunluğu oluşturmaktadır.

İlköğretim okullarının orta kısmında beden eğitimi dersinin seçmeli olmasını isteyen toplam 21 kişidir (% 6.5). Bunlardan 10’u (% 3.1) Eğitim Enstitüsü mezunu olup çoğunluğu oluşturmaktadır.

İlköğretim okullarının ilk ve orta kısmında beden eğitimi dersinin zorunlu olmasını isteyen toplam 38 kişidir (% 11.8). Bunlardan 19’u (% 5.9) Eğitim Enstitüsü mezunu olup çoğunluğu oluşturmaktadır.

İlköğretim okullarının ilk ve orta kısmında beden eğitimi dersinin seçmeli olmasını isteyen toplam 204 kişidir (% 63.2). Bunlardan 82’ si (% 25.4) Eğitim Enstitüsü mezunu olup çoğunluğu oluşturmaktadır.

SONUÇ VE ÖNERİLER

1. İlköğretim okullarında beden eğitimi derslerine beden eğitimi branş öğretmenleri girmelidir.

2. Beden eğitimi dersi için tesis, araç-gereç ve malzeme eksikliği giderilmeli, okul idarelerinin beden eğitimi dersine karşı duyarlılığını artırıcı önlemler alınmalıdır.

3. Öğrencilerin beden eğitimi dersinden daha fazla yararlanabilmeleri için beden eğitimi ders saatleri artırılmalıdır.

4. Sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişimlerini artırıcı hizmet içi kurslara katılımları ve yenilikleri takip etmeleri sağlanmalıdır.

5. İlköğretim programları bölgesel farklılıklara göre yeniden gözden geçirilmelidir.

6. Velilerin beden eğitimi dersine yaklaşımlarını olumlu hale getirici çalışmalar yapılmalıdır

7. Beden eğitimi branş öğretmeni olmayan okulların Spor Yüksekokulları ile ilişki içerisinde olmaları ve faydalanmaları sağlanmalıdır.

---

* Cumhuriyet Ünv. Beden Eğt. ve Spor Yüksekok., Araş. Görevlisi Kampüs-Sivas.

** Yrd. Doç. Dr.; Gazi Osmanpaşa Üniversitesi BedenEğitimi ve SporYüksekokulu.

(1) C.Alpman; EğitimBütünlüğü İçinde BedenEğitimi ve ÇağlarBoyu Gelişimi, Millî EğitimBasım Evi, İstanbul, 1972.

(2) M.Erden, Y. Akman; EğitimPsikolojisi, ArkadaşYayın Evi,Ankara, 1997.

(3) N. Muallimoğlu ; Çocuklara ve Gençlere Beden Eğitimi. Avcıol Basım, İstanbul, 1998.

(4) M.E.B.; Okul Öncesi Eğitim Programları. Okul Öncesi Genel Müdürlüğü, İstanbul, 1994.

(5) Ü. Öztürk ; İlkokullarda Beden Eğitimi. Seda Yayıncılık, İstanbul, 1984.

(6) M. Erden,. Y. Akman ; a.g.e.

(7) R. Sel; İlk ve Orta okullarda Beden Eğitimi. Öğretmen Yayınları, Ankara, 1985.

(8) H. Çamlıyer; İlkokullarda Beden Eğitimi Ders Uygulamalarının Öğretim Programları. I. Eğitim Kurumlarında Beden Eğitimi ve Spor Sempozyumu, M.E.B. Ankara, 1991.

(9) G.S.B.; İlkokullarda Beden Eğitimi. G.S.G.M. Yayınları, Başbakanlık Basım Evi, Ankara, 1973.

(10)H. Gökmen, T. Karagül, H. Aşçı; Psiko-Motor Gelişim. G.S.G.M. Yayınları, Yayın No:139, Ankara.